«فعلاً آمریکا بر سر مجاهدین با ایران معامله نمی‌کند»

نیک‌آهنگ کوثر

با خروج نام سازمان مجاهدین خلق ایران از فهرست سازمان‌های تروریستی، توسط اتحادیه‌ی اروپا مطمئناً تغییرات زیادی در روند مذاکرات هسته‌ای ایران با کشورهای ۱+۵ صورت خواهد گرفت.

در این میان معلوم نیست ایالات متحده چه واکنشی نسبت به این تحول از خود نشان خواهد داد. در همین رابطه با دکتر علیرضا نامور حقیقی، کارشناس و تحلیل‌گر سیاسی و مدرس دانشگاه تورنتو گفت‌ و گو کردم.

آقای دکتر حقیقی، به نظر شما خروج سازمان مجاهدین از فهرست سازمان‌های تروریستی از سوی اتحادیه‌ی اروپا چه تأثیری می‌تواند در مذاکرات هسته‌ای ایران با اروپا و آمریکا داشته باشد. با توجه به این‌که هنوز آمریکا مجاهدین خلق را به عنوان سازمانی تروریستی می‌شناسد؟

در حقیقت گذاشتن نام سازمان مجاهدین در لیست تروریست در اروپا امتیازی بود که اروپاییان در مسأله‌ی هسته‌ای به ایران داده بود.

در حالی که این کار در آمریکا چند سال قبل صورت گرفته بود و ربطی به مذاکرات هسته‌ای نداشت. و آمریکاییان همواره به جایگاه فکری و سابقه‌ی سازمان مجاهدین ظنین بودند.

برای این‌که سازمان مجاهدین برخلاف ادعای امروزی‌اش در گذشته مدعی بود که دو سرهنگ آمریکایی را در ایران ترور کرده است و از بابت این کار به خودش می‌بالید.

یکی از عواملی که نیروهای جوان را جذب می‌کرد، مبارزه‌ی ضد امپریالیستی آن‌ها در یک حیطه‌ی کلی بود و در این روند شعار ضد امپریالیسم سازمان مجاهدین به عنوان یک عنصر بسیجی و بسیج کردن توده‌ها شناخته می‌شد. طبیعی بود که آمریکا به چنین نیرویی به عنوان یک نیروی سیاسی جایگزین برای نظام سیاسی ایران فکر نمی‌کرد.

بعد از ائتلاف سازمان مجاهدین با دولت صدام حسین که خودشان آن دولت را در سال ۱۳۵۹ و موقعی که به ایران حمله کرد دولت فاشیستی می‌نامیدند، وحدتشان باعث شد که در ایران پایگاهی نداشته باشند.

بنابراین آمریکاییان در گزارش‌هایی که منتشر کرده بودند گفته بودند این‌که سازمان مجاهدین چرخش کرده و از آمریکا تعریف می‌کند، این چرخش را در مرز ایدئولوژیکشان نشان نداده. از این بابت آمریکاییان از منظر متفاوتی آن‌ها را در لیست تروریست همراه با گروه‌های سیاسی دیگر گذاشته بودند.

در وضعیت کنونی با توجه به این‌که اروپاییان دیدند در مذاکرات هسته‌ای با دولت احمدی‌نژاد به جایی نمی‌رسند و چشم‌‌انداز آن‌ها از دولت نهم که ممکن است دوباره انتخاب شود و شاید هم نشود به جایی نخواهد رسید، تصمیم گرفتند امتیاز خاصی را به این دولت ندهند.

به نظر می‌رسد در مذاکرات از موضع بالا برخورد کنند امکان موفقیتشان بیشتر است. ولی در مجموع اگر نگاه کنیم این به عنوان عاملی خواهد شد که ایران را در مقابل اروپا جریح‌‌تر خواهد کرد.

به نظر من سبب این خواهد شد که سیاست آقای احمدی‌نژاد به سمت این برود که اگر می‌خواهد معامله‌ای صورت بدهد این کار را با آقای اوباما و آمریکا انجام بدهد و اروپا را از دایره‌ی این معامله کنار بکشد.

دکتر علیرضا نامور حقیقی، کارشناس و تحلیل‌گر سیاسی / عکس: نیک‌آهنگ کوثر

به نظر شما واکنش دولت جدید آمریکا در قبال این تغییر گرایش و سیاست اروپا نسبت به سازمان مجاهدین خلق در حالی که قصد دارد رابطه‌اش را با ایران تغییر بدهد، چه خواهد بود.

دولت آمریکا معیارها و شاقول‌های متفاوتی با دولت‌های اروپایی دارد. همان‌طور که گفتم قبل از این‌که این جریان پیش بیاید مجاهدین را در لیست تروریسم قرار داد. به نظر من آن معیارها شاخص خواهد بود.

اگر دولت اوباما بخواهد به یک معامله‌ی امنیتی و سیاسی با ایران دست پیدا کند، به نظر من این کار را در وضعیت فعلی انجام نخواهد داد و آن را موقعی انجام خواهد داد که به طور کلی از این‌که بتواند با ایران به یک توافقی دست پیدا کند، ناامید شود.

در عین حال نباید فراموش کرد که دولت آمریکا تحت فشار متحد نزدیک خودش عراق هم قرار دارد. برای این‌که عراقی‌ها و به خصوص دو بخش عمده‌ی حاکمیت دارند ائتلاف با آمریکا را شکل می‌دهند.

یعنی شیعیان و کردها، نظر مساعدی نسبت به سازمان مجاهدین خلق ندارند و معتقدند سازمان مجاهدین خلق ۱۶ سالی که در عراق بوده رابطه‌ی نزدیکی با دولت صدام داشته که توانسته تانک و هلی‌کوپتر داشته باشد.

در چنین وضعیتی آن‌ها معتقدند با توجه به سوابقی که آن‌ها در همکاری با دولت صدام حسین داشتند نیروی قابل اعتمادی نیستند و این‌ها در روابط ما با ایران هم ایجاد خدشه می‌کنند. پس متحد آمریکا، یعنی عراق هم از این بابت آمریکا را تحت فشار قرار خواهد داد.

در عین حال نباید فراموش کرد که با تحلیل‌هایی که خودشان دارند، معتقدند چرخشی که در مبنای ایدئولوژیک سازمان مجاهدین اعمال شده که نیروهای آمریکایی را می‌کشتند و الان روابط نزدیکی با جناح‌های مختلف در کنگره‌ی آمریکا برقرار کردند، این چرخش در مبنای فکری این آدم ها معلوم نیست.

علاوه بر این، آمریکایی‌ها چندان معتقد نیستند که سازمان مجاهدین به عنوان یک نیروی سیاسی بتواند در آینده‌ی ایران نقش بازی کند. بنابراین نمی‌خواهند روی اسبی شرط‌بندی کنند که احتمال برد کمی دارد.

چه از جنبه‌ی ایدئولوژیک و چه از جنبه‌ی رابطه‌شان با عراق این مشکل را دارند. با توجه به سوابق فعالیت سازمان مجاهدین در انفجار‌ها در ایران و کشتن رییس جمهور ایران و ترورهای دیگری که مسئولیتش را به عهده گرفتند، سیاست استفاده از خشونت را برای سرنگونی نظام در ایران محکوم نکردند.

البته آن را عملاً کنار گذاشتند ولی محکوم نکردند، اگر آمریکا آن‌ها را به رسمیت بشناسد بعداً با این مشکل مواجه خواهد شد که ایران خیلی با صراحت در مورد سیاست‌هایش در حمایت از جریانات دیگر عمل خواهد کرد. پس آمریکا نمی‌خواهد وارد منطقی بشود که نتواند از آن دفاع کند.

با توجه به این تحلیل شما، نمی‌توانیم منتظر باشیم به این زودی‌ها تغییری در روند رابطه‌ی میان ایران و آمریکا صورت بگیرد و اگر هم صورت بگیرد بر چه مبنایی خواهد بود و کی می‌توان انتظار آن را داشت؟

به نظر من، آمریکاییان منتظر خواهند ماند که انتخابات ریاست جمهوری در ایران برگزار شود و تغییرات پس از آن انتخابات را در مورد مسایل خودشان بررسی کنند.

به نظر می‌رسد با توجه به خط جدید اوباما برای مقابله با القاعده و همکاری‌هایی که سران پنتاگون پیشنهاد کرده‌اند، آمریکا به افزایش همکاری با ایران حداقل در حوزه‌ی پاکستان و افغانستان نظر دارد و برای جلب این همکاری وارد این مسأله نخواهد شد که برای چنین موضوعی هزینه بدهد.