عدم تحمل منتقد یا پرهیز از فضای انتخاباتی‌؟

مریم محمدی

مبارزه برای دمکراسی و آزادی در ایران، همواره لنگری در دانشگاه و میان دانشجویان ایرانی داشته است. به همین علت است که دانشجویان و دانشگاهیان ایران، مُهر و نشان خود را به فهرست زندانیان سیاسی، قربانیان خشونت‌‏های سیاسی و حتی به تقویم مناسبت‌‏ها، روزها و بزرگداشت‏‌ها در تاریخ ایران زده‌‏اند.

برای اطلاع از چگونگی این امر، امکان حضور این دانشجویان در جلسه‏‌ی روز دوشنبه یا عدم امکان آن و خواسته‏‌های دو طرف، با دانشجویان گفت و گو کرده‌‏ام.

نخست از آقای مهرداد بزرگ، دانشجوی دانشگاه تهران و فعال این نهاد، می‏‌خواهم در مورد تشکل خود توضیحاتی بدهند:

هسته‏‌ی اولیه‏‌ی «دانشجویان و دانش‌‏آموختگان لیبرال» از تابستان ۱۳۸۵ شکل گرفت. یک گروه فکری بودیم که از اوایل سال تحصیلی ۱۳۸۵، حول مانیفست دانشجویان لیبرال متشکل شدیم.

هسته‏‌ی اولیه در دانشگاه تهران بود. بعد از دانشجویان دانشگاه‏‌های دیگر مثل علامه طباطبایی، شریف و… هم به جمع ما پیوستند. یک گروه بیشتر فکری هستیم و این مانیفست هم یک یا دو ماه دیگر منتشر می‌‏شود.

خاتمی در جلسه‏ دانشجویان مسلمان دانشگاه‏‌های تهران

می‌‏توانید به یکی، دو محور اصلی از پایه‌‏های فکری این جریان اشاره کنید؟

این مانیفست در ۱۶ بند تدوین شده و سعی شده با توجه به وضعیت جامعه‏ی ایران، بحث‌‏های مختلفی را پوشش بدهد.

بحث‌‏های مربوط به وضعیت دولت، قانون کار و تأمین اجتماعی، جنبش زنان، اقتصاد بازار که ما از حامیان آن هستیم، جنبش دانشجویی و مواردی از این دست.

چه مسایل مشخصی شما را از نحله‏‌های فکری دیگر دانشجویی جدا می‏‌کند؟

اعتقاد اصلی گروه ما بر خردورزی انسان، آزادی فردی و دفاع از اقتصاد بازار آزاد، دفاع از حقوق بشر و حقوق فردی انسان‏‌ها است.

نامه‌‏ای خطاب به آقای خاتمی منتشر کرده‌‏اید، با توجه به این‌‌که ایشان روز دوشنبه در دانشگاه تهران به دعوت دانشجویان مسلمان حضور دارند و خواهان ۱۰ دقیقه وقت برای طرح سوالاتتان شده‏اید. چرا این را مستقیماً با برگزارکنندگان مطرح نکردید؟

تجربه‌‏ی سال‏های گذشته از برگزارکنندگان این برنامه‏ها که انجمن سنتی دانشگاه تهران است، نشان می‏دهد به دانشجویان منتقد آقای خاتمی و منتقد دوره‏ی اصلاحات که قاعدتاً منتقد این تشکل هم است‌، اجازه‏ی داشتن تریبون نمی‏دهند.

به این دلیل خواستیم این خواسته‏ را به‏صورت علنی مطرح کنیم تا اگر این شعار آقای خاتمی که می‏گوید «زنده باد منتقد من»، واقعاً صحت دارد و اصلاح‏طلبان حکومتی بپذیرند، بتوانیم سوال‏هایی را که در طول این سال‏ها هم‏چنان مسکوت مانده، از ایشان بپرسیم.

ممکن است که برگزارکنندگان این مراسم نگران باشند تنشی که در دور آخر حضور آقای خاتمی در دانشگاه اتفاق افتاد، تکرار بشود؟ آیا شما در صورت پذیرش این تقاضایتان می‏توانید نظم آن جلسه را در حین طرح سوالاتتان تضمین کنید؟

قصد تنش‏زایی نداریم، نه در اندیشه‏ و نه در عملکرد ما چنین چیزی پذیرفته شده نیست. قصد به چالش کشیدن آقای خاتمی را جهت تخریب ایشان هم نداریم. فقط قصد داریم جهت پاسخ‌گویی، از ایشان سوال‏هایی بپرسیم که در طول این مدت مسکوت مانده است.

از جانب ما هیچ تنشی ایجاد نخواهد شد. اگر ایشان این تحمل را نداشته باشد که منتقدش با وی گفت و گو داشته باشد و بخواهد از ایشان سوال کند، سطح تحمل ایشان و حامیان ایشان را نشان می‏دهد.

یعنی شما قصد دارید سوالات خودتان را در یک محیط مدنی با ادبیات دانشجویی مطرح کنید.

کاملاً مدنی. این سوال‏‌ها تدوین و پرسیده می‌شود. کسی که تربیون به او داده شده، می‌‏خواهد از این تریبون حداکثر استفاده را بکند و گذشته‌‏ی هر تشکلی هم نشان می‌‏دهد که چگونه از این تریبون استفاده می‏‌کند.

سعی می‌‏کنم با یکی از برگزارکنندگان جلسه‏ی روز دوشنبه تماس بگیرم. پس از تلاش فراوان، تلفن خانم عباسی، از برگزارکنندگان این جلسه را به‏دست می‌‏آورم و در مورد تقاضای این گروه دانشجویی از ایشان سوال می‌‏کنم.

پس از معرفی خودم و رادیو و طرح سوال، ایشان می‌‏گوید:

من هیچ مصاحبه‌‏ای با شما نمی‌‏کنم. خداحافظ

قاعدتاً نباید این برخورد، حتی اگر غالب باشد، برخورد همه‏ی دانشجویان این طیف باشد. با آقای حسین نقاشی، از اعضای انجمن و برگزارکنندگان سال گذشته‌‏ی این مراسم، گفت و گو می‏کنم.

از این مطالبه و خواست دانشجویان خبر دارید؟

بگذارید اول یک مسأله را روشن کنم، خبرگزاری فارس این مسأله را منعکس کرد و به شکل خیلی بدی هم منعکس کرده بود.

اول تعجب کردیم. چون دیدیم متن خیلی تند و پرخاش‌‏گرانه‏‌ای نسبت به آقای خاتمی بوده است. بعد که با خود این بچه‏‌ها صحبت کردم، دیدم طبق معمول خبرگزاری فارس مطالب را قلب کرده است.

خود این دانشجویان هم به من گفتند خبرگزاری فارس نامه‌‏ی آن‏‌ها را تحریف کرده است. فکر می‌‏کنید، آن‏‌ها این ۱۰ دقیقه را در اختیار خواهند داشت؟

تا آن‏جایی که اطلاع دارم و در صحبت‌‏هایی که با آن‌‏ها داشته‌‏ام، می‏‌گویند «ما نسبت به آقا ی خاتمی موضع خصمانه نداریم. مسأله‏ی ما این است که می‏‌خواهیم موضع انتخاباتی خودمان را در آینده مشخص کنیم. از این جهت سوالاتی داریم که می‏خواهیم آن‌ها را با آقای خاتمی در میان بگذاریم و جواب‏ آ‏ن‏‌ها را بشنویم.»

آقای خاتمی یکی از کاندیداهای محتمل و در واقع قطعی ما اصلاح‌‏طلبان است و از این جهت آن‏‌ها می‏خواهند دغدغه‏‌ها و سوالات خودشان را با ایشان طرح کنند و یک‌سری جواب‌‏ها را داشته باشند که بدانند تصمیم‏گیری آینده‌‏شان چگونه خواهد بود.

به این ترتیب، فکر می‌‏کنید آن‌‏ها این ۱۰ دقیقه وقت را در اختیار خواهند داشت؟

برگزارکنندگان برنامه، انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران است. این اطلاعات را به عنوان کسی که در جریان قضایاست، به شما می‌‏دهم. اما آن‏طور که به‏نظر می‏‌رسد، برگزارکنندگان برنامه تنها سوالات کتبی را آن‏‌جا می‌‏خوانند و سوال شفاهی ندارند.

سال گذشته هم برنامه به همین روال پیش رفت. سال گذشته هم که خود من در مجمع و دبیر انجمن بودم، فضای آن‌‏جا خیلی متراکم است، نزدیک سه‏، چهار هزار دانشجو جمع می‏شوند، اگر قرار باشد سوال شفاهی مطرح شود، با توجه به حجم بالای دانشجویانی که آن‏‌جا حضور دارند، امکان اداره‏ی جلسه وجود ندارد. به این دلیل، چنین چیزی بعید به‏نظر می‏‌رسد که بتوان آن‏‌جا سوال شفاهی مطرح کرد.

فکر نمی‌‏‏کنید حالا که این مسأله، اعلان قبلی شده و با آداب و ترتیب معین هم عنوان شده، ندادن این وقت به آ‏ن‌‏ها موجب سوء استفاده‏ی دیگران یا موجب تنش بشود و در نهایت به سود آقای خاتمی هم نباشد؟

به عنوان کسی که در جریان قضایا هستم و از حامیان آقای خاتمی هستم و به عنوان یک فعال دانشجویی که شرایط دانشگاه را می‏‌شناسم، خدمتتان عرض می‏‌کنم، هفته‏ی گذشته وقتی برنامه‏‌ی تحکیم برگزار شد، یک‌سری صحبت‏ها با این دوستان صورت گرفت و آن‏ها درخواست کردند در برنامه‌‏ی دفتر تحکیم وحدت که روز هفدهم آذر برگزار شد، دانشجویان حامی آقای خاتمی از هرگونه حرکتی، مثل بالا بردن عکس یا سر دادن شعارهایی در حمایت از کاندیداتوری ایشان، خودداری کنند.

خواستند برنامه‏‌شان در فضای کاملاً غیرانتخاباتی برگزار شود. از جمله همین دانشجویانی که این نامه را منتشر کردند، جزو همکاران و هم‏یاران دوستان دفتر تحکیم وحدت بودند که این قضیه را در دانشگاه تهران پی‏‌گیری می‌‏کردند.

چنین همراهی با این دوستان انجام شد و بچه‏های انجمن و طیف حامیان آقای خاتمی در حالی که در برنامه‌‏ی آن‏‌ها حضور داشتند، هیچ‌‏گونه تبلیغات یا عکسی از آقای خاتمی بالا نبردند و هیچ شعار تبلیغاتی برای آقای خاتمی در برنامه‏‌ی آن‏‌ها منعکس نکردند.

توقع دانشجویان حامی آقای خاتمی هم این است که برنامه‌‏ای که برای آقای خاتمی برگزار می‏شود، از حاشیه‏‌های این‏‌چنینی خالی باشد. مسأله‏ی اصلی هم این است.

آن نامه منتشر شده و قطعاً به دست آقای خاتمی خواهد رسید، اگر آقای خاتمی بنا داشته باشد وارد فضای انتخاباتی بشود، قطعاً به این‌‏گونه سوالات و سوال‌‏هایی هم که دیگر فعالان سیاسی دانشجویی و غیر دانشجویی (که کم هم نیستند) دارند، جواب خواهد داد.

ولی این‌که حتماً در این برنامه به این سوالات پاسخ داده شود، این الزام را خیلی الزام منطقی نمی‏دانم، چون برنامه به مناسبت ۱۶ آذر بوده است.

مجددا به آقای بزرگ مراجعه می‌‏کنم و می‌‏پرسم که حاضرند سوالات خود را کتباً در اختیار انجمن برگزارکننده‏ قرار بدهند؟

در این مورد هم سابقه‌‏ی این دوستان نشان داده است که سوال‏‌ها را گلچین می‌‏کنند. اگر به ما اجازه بدهند، ما نمی‏خواهیم با آقای خاتمی حتی رو در رو گفت و گو داشته باشیم، فقط می‏‌خواهیم سوالاتمان را خودمان از ایشان بپرسیم.

به ما این اجازه را بدهند که اگر سوال‏ها پرسیده می‌‏شود، کاملاً پرسیده شود. چون این سوال‏‌ها کاملاً به صورت گلچین شده و سوال‏‌هایی که به نفع برگزارکننده و به نظر آن‏‌ها مطلوب است، مطرح می‌‏شود. همیشه رویه این‌‏طور بوده، انجمن سنتی دانشگاه تهران تحمل منتقدینش را نداشته است.