خطر بازی‌های سیاسی منطقه‌ای

برگردان: مجید روشن‌زاده

میخاییل گارباچف، رییس‌جمهور شوروی سابق، در تحلیل خود از جنگ روسیه و گرجستان که در سایت اشپیگل منتشر شد می‌نویسد: اتهام جنگ‌افروزی به روسیه از طرف آمریکا بی‌اساس و ریاکارانه است. واقعیت این است ساکاشویلی با اطمینان از حمایت غرب جنگ را آغاز کرد. اکنون اروپا و آمریکا باید در اعمال خود تجدید‌نظر کنند. در جهان متمدن امروز هیچ مناقشه‌ای جز از راه مسالمت‌آمیز قابل حل نیست.

وقایع هفته اخیر در اوستیای جنوبی برای همه ما دردآور و حیرت‌برانگیز بود. هزاران انسان کشته شدند و ده‌ها هزار آواره، خانه و کاشانه‌شان با خاک یکسان شد.

این ویرانی و ضایعات به‌هیچ‌وجه قابل‌ توجیه نیست. اما این حوادث زنگ خطری برای همه ما ست.

ریشه این فجایع را باید در تصمیم تجزیه‌طلبان گرجستان یافت که سال ۱۹۹۱ دست به نقض خودمختاری اوستیای جنوبی زده‌اند. این تصمیم در‌واقع برای گرجستان در حکم بمب ساعتی عمل می‌کرد.

تلاش‌های سیاست‌مداران بعدی گرجستان برای دست یافتن به اهداف خود از طریق خشونت تنها به وخیم‌تر شدن اوضاع دامن زد. براثر این اعمال زخم‌های تازه‌ای بر زخم‌های کهنه افزوده شد.

باوجود این، یافتن راه‌حل سیاسی برای اختلاف غیر‌ممکن نبود. حتی برای مدتی اوضاع در اوستیای جنوبی رو به آرامش رفت.

نیروهای حافظ صلح که متشکل از روس‌ها، گرجی‌ها و اوستیایی‌ها بودند موفق شدند وظیفه خود را در برقراری صلح ایفا کنند و شهروندان گرجی و اوستیایی به‌تدریج بنیان واحدی برای زندگی مشترک پیدا کردند.

میخاییل گارباچف، رییس‌جمهور شوروی سابق

در طی سال‌های گذشته روسیه تمامیت ارضی گرجستان را به رسمیت شناخت و به نظر می‌رسید که برای همه روشن و مسجل شده بود که تحت شرایط موجود مشکل اوستیای جنوبی تنها از طریق مسالمت‌آمیز قابل‌حل است.

آری، در جهان متمدن امروز راهی به‌جز حل اختلافات از راه صلح‌آمیز نیست.

اما رژیم گرجستان این اصل بنیادین را نقض کرد. چیزی که در شب هفت آگوست رخ داد باورکردنی نیست.

ارتش گرجستان با به زیر آتش گرفتن شهر شینوالی، مرکز منطقه اوسیتای جنوبی، طرح ویرانی کامل آن را دنبال می‌کرد.

در این وضعیت روسیه می‌بایست واکنش نشان می‌داد. از این‌رو، روسیه را به جنگ‌افروزی علیه به‌اصطلاح گرجستان کوچک و بی‌دفاع متهم کردن نه تنها ریاکارانه، بلکه بیانگر فقدان احساسات بشردوستانه است.


حمله نظامی به مردم بی‌دفاع ملل مختلف ساکن این منطقه درواقع عملی بی‌مهابا بود که اثرات آن عیان خواهد شد.

اما رهبری گرجستان فقط بدین‌خاطر جرات دست زدن به این عمل را داشت، زیرا در این تصور واهی به‌ سر می‌برد که از دل‌گرمی وحمایت قدرت به مراتب بزرگ‌تری برخوردار است.

در حال حاضر صدها مستشار آمریکایی مشغول آموزش نظامی ارتش گرجستان‌‌اند و کشورهای بی‌شماری به آنان سلاح‌های فوق مدرن می‌فروشند.

از آن گذشته، این فاکتورها و هم‌چنین دورنمای عضویت در ناتو رژیم گرجستان را در وضعیتی قرار داد که باور کند با یک حمله «برق‌آسا» به اوستیای جنوبی زیانی متحمل نخواهد شد.

به بیان دیگر: ساکاشویلی، رییس‌جمهور گرجستان، از غرب انتظار حمایت بی‌دریغ را داشت و غرب هم با حرکات خود چنین انتظار را در او تقویت کرد.

عکس از رویترز

اما اکنون که حمله نظامی دفع شده، گرجستان و متحدانش می‌بایست در مواضع خود تجدید‌نظر کنند.

باید هر‌چه سریع‌تر به کینه‌خواهی خاتمه داده شود و گام‌های لازم در جهت کمک‌رسانی به قربانیان برداشته شود و مناطق ویران شده از نو بازسازی شوند.

وانگهی، هفته گذشته رسانه‌های غرب نسبت به فاجعه انسانی ناشی از جنگ سکوت اختیار کردند.

علاوه‌ بر آن بسیار مهم است که برای حل اساسی این معضل نه تنها تدبیری اتخاذ شود بلکه با احتیاط کامل عمل شود، زیرا این مشکل سخت‌ترین و دردآورترین مشکل منطقه قفقاز است.

نخستین‌بار که این اختلاف در اوستیای جنوبی و قفقاز آغاز شد، من حل آن را از طریق برقراری جمهوری فدرال برای گرجستان و تضمین حق استقلال کامل برای این دو جمهوری پیشنهاد کردم؛ اما پیشنهاد من به‌ویژه از طرف رهبران گرجستان رد شد.

البته مواضع رهبران گرجستان به‌تدریج و در طول زمان تغییر کرد، ولی بعد از وقایع هفته گذشته بسیار مشکل خواهد بود که برپایه این طرح توافقی حاصل شود.

بی‌شک اختلافات دیرینه موانعی جدی به شمار می‌روند که غلبه بر آن‌ها تنها در روندی پر مشقت و طولانی و با متانت و گفت و گوی صریح قابل حصول است.

اما شرط اولیه و مسلم این تلاش صرف‌نظر کردن از هرگونه اعمال خشونت است.

ده‌ها سال‌ طول کشید تا اروپایی‌ها و دیگر ملل توانستند بر اختلافات مشابه قفقاز غلبه کنند و حتی در بعضی موارد هنوز هم هر‌از‌گاهی بحران‌های دیگری بروز می‌کنند.

غلبه بر چنین اوضاع بحران‌زا نه تنها صبر و متانت بلکه رفتار و روش‌های هوشیارانه می‌طلبد.

سال‌های متمادی خلق‌های کوچک قفقاز در کنار یکدیگر و با یکدیگر در صلح و صفا زندگی کردند.

میخاییل ساکاشویلی، رییس‌جمهور گرجستان

آن‌ها نشان دادند که صلح پایدار امکان‌پذیر است و قادرند با دامن زدن به روحیه بردباری و تعاون شرایطی برای رشد و زندگی آرام خلق کنند. هیچ چیزی مهم‌تر از زندگی در صلح و صفا نیست.

رهبران سیاسی منطقه قفقاز باید درک کنند به‌جای قدرت‌نمایی نظامی، تمام تلاش و همّ خود را روی برقرای صلح پایدار متمرکز کنند.

در روزهای اخیر کشورهای غربی و به‌ویژه در شورای امنیت مواضع ناسنجیده‌ای اتخاذ کردند که نا‌توان شدن شورای امنیت را به دنبال داشت.

دیگر آن‌که ایالات متحده با اعلام منطقه قفقاز که هزاران کیلومتر از قاره آمریکا فاصله دارد به حوزه «منافع ملی» خود مرتکب خطای فاحشی شد.

البته طبیعی است که همه خواهان برقراری صلح در این منطقه هستند. اما هر کس که اندکی عقل سلیم در سر دارد می‌داند که روسیه به‌ دلیل همجواری و چندین دهه تاریخ مشترک رابطه تنگاتنگی با این منطقه دارد.

هدف درازمدت جامعه جهانی باید آن باشد که در این منطقه، نظامی مشترک و سیاسی برقرار کند که در آینده مانع تحریک شود و پیشاپیش از گسترش و توسعه چنین بحران‌هایی جلوگیری کند.

ایجاد چنین نظامی درواقع چالشی جدی است که غلبه بر آن تنها درصورت همکاری ملل منطقه قفقاز قابل دست‌یابی است.

کشورهای دیگر و خارج از این منطقه فقط زمانی می‌توانند نقش یاری‌دهنده ایفا کنند که نخست موضع و درکی عینی و منصفانه داشته باشند.

درسی که از وقایع اخیر می‌توان گرفت این است: بازی‌های سیاسی منطقه‌ای بسیار خطرناک است و آن هم نه فقط در قفقاز.