«هدف آمریکا، برقراری رابطه با ایران است»

نیک‌آهنگ کوثر

حضور یک نماینده‌ی بلند پایه‌ی آمریکا، ويليام برنز در مذاکرات سولانا و جلیلی، از سوی بسیاری از رسانه‌ها و کارشناسان تحولی مثبت در روابط تیره‌ی ایران و ایالات متحده محسوب شده است.

در همین زمینه با دکتر علی‌داد مافی‌نظام، تحلیل‌گر سیاسی و کارشناس مؤسسه موزاییک کانادا گفت‌وگو کردم:

آقای مافی‌نظام، تصمیم آمریکا به حضور در این گفت‌وگو را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

من فکر می‌کنم که دولت آمریکا یک تصمیم استراتژیک گرفته است. این تصمیم فراجناحی است. یعنی با وجود این که چند ماه بیشتر از ریاست جمهوری آقای بوش نمانده است، به نظر من به این نتیجه رسیده‌اند که ایران را به هیچ عنوان نمی‌شود نادیده گرفت. این گفت‌و‌گو مقدماتی است برای مذاکرات دو جانبه و در یک زمانی برقراری روابط بین دو کشور. معلوم نیست این اتفاق کی بیافتد. اما به نظر می‌آید که صرف نظر از این‌که چه کسی در آمریکا رئیس جمهور بشود، روند، روند دیپلماتیک است و هدف آمریکا برقراری رابطه با ایران است.

برخی از شبکه‌های تلویزیونی و بعضی از کارشناسان عنوان کرده‌اند که اهمیت این حضور برای ایران در این است که بالاخره آمریکا از هدف خود که براندازی نظام ایران بوده، ممکن است کنار کشیده باشد. آیا این نظر درست است؟

به نظر این طور می‌آید. چون شما وقتی وارد مذاکرات رسمی با یک سیستمی می‌شوید، دارید مشروعیت آن را تا حدی تثبیت می‌کنید. من فکر می‌کنم به نظر نمی‌آید که براندازی بخشی از فکر سیستم آمریکا باشد.

دکتر علی‌داد مافی‌نظام، محقق انستیتوی تحقیقات موزاییک در تورنتو

اگر ما روند سیاست‌های وزارت خارجه آمریکا را در طول چند هفته گذشته بررسی کنیم، شاهد تغییری در استراتژی‌شان نسبت به ایران خواهیم بود. آیا این می‌تواند در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر تاثیرگذار باشد؟ می‌تواند منافعی برای جمهوری‌خواهان داشته باشد یا نه؟

من فکر می‌کنم، چون مشکلات درونی آمریکا این روزها، به خصوص مشکلات اقتصادی‌شان حاد است، مسئله ایران یا کشورهای منطقه به‌طور کلی هر چند مهم هستند، اما مسائل کلیدی نیستند.

مسائل کلیدی این است که رأی‌دهنگان آمریکایی دنبال روی کار آوردن یک گروه جدید هستند و به علت عدم محبوبیت جمهوری‌خواهان در حال حاضر، به نظر می‌آید که اوباما برنده خواهد شد.

به همین دلیل این مسئله همان‌طوری که اول هم گفتم، بیش از این که یک مسئله سیاسی و جناحی و حزبی در آمریکا باشد، گویا یک تصمیم استراتژیک است.

اگر ایران باز بخواهد مثل همین امروز بگوید که تعلیق را قبول نمی‌کند و نهایتا زیر بار بسته‌ی پیشنهادی گروه 1+5 نخواهد رفت، فکر می‌کنید باز هم آمریکا به حضورش در مذاکرات ادامه بدهد؟

چون وزارت خارجه آمریکا ادعا کرده است که اگر هیچ نتیجه‌ای از این مذاکرات حاصل نشود، از کنار میز مذاکرات کنار خواهد رفت. از صحبت‌هایی که من شنیده‌ام، به نظر نمی‌آید که تعلیق متوقف شود. اینها هم متقابلا به نظر می‌آید که تحریم‌ها را از یک سو تشدید خواهند کرد و از سوی دیگر مذاکرات‌شان را ادامه خواهند داد.

به همین دلیل حتی اگر در این دور مذاکرات هم به نتیجه مثبتی نرسند، من فکر نمی‌کنم آمریکا به حضورش در مذاکرات خاتمه بدهد. اما این مسئله به نحوی باید حل شود، برای این‌که ایران باید با جامعه بین‌المللی به خصوص با کشورهایی که قدرت‌های جهانی هستند، بتواند راه بیاید و با آنها همکاری کند و روابط تجاری و سرمایه‌گذاری با آنها برقرارکند. به همین دلیل بالاخره در یک جایی می‌بایستی این تعامل و تفاهم ایجاد شود. اما نمی‌دانم آیا در این دور این اتفاق بیافتد یا نه.

آیا می‌تواند این یک تاکتیک از طرف وزارت امور خارجه آمریکا و یا کلا ساختار دیپلماسی آمریکا باشد که بگوید ما وارد مذاکره با ایران شدیم، ولی مذاکرات جواب نداد؟ آیا این می‌تواند بهانه‌ی لازم را به کسانی که طرفدار برخورد نظامی هستند، بدهد؟

نه. به نظر من این مسئله الان منتفی است. برای این که اوضاع دنیا طوری است که راه‌حل‌های نظامی چه در داخل آمریکا، چه در میان رهبران نظامی آمریکا و سیاستمداران‌شان و چه در میان مردم منطقه و افکار عمومی کشورهای عربی، ترکیه و... طرفدار ندارد. به همین دلیل، این که دیپلماسی تنها راه کار است در سطح استراتژیک و در سطح کلی نظام آمریکا جا افتاده است.

باراک اوباما در حال حاضر در افغانستان به سر می‌برد. بعد از آن هم به عراق و اسراییل خواهد رفت. مواضعی که بارک اوباما در طول چند مدت گذشته نسبت به ایران داشته، با مواضع دولت آمریکا و دیگر جمهوری‌خواهان متفاوت بود. فکر می‌کنید او در این سفر بخواهد نقشی را فراتر از نقش یک نامزد ریاست جمهوری بازی بکند؟

همان‌طور که می‌دانید، اوباما الان در نظرسنجی‌ها از آقای مک کین جلوتر است. جهانیان به او به عنوان رئیس جمهور بعدی آمریکا نگاه می‌کنند. شما اگر مطبوعات را نگاه کنید، چه این ور اقیانوس اطلس، چه آن ور اقیانوس اطلس، چه در آمریکای شمالی، چه در اروپا، همه خیلی مشتاق هستند که سیستم آمریکا را دموکرات‌ها به دست بگیرند.

به همین دلیل، آقای اوباما فقط یک کاندید نیست. بلکه کسی است که به او به عنوان رئیس جمهور آمریکا نگاه می‌شود. اما فکر نمی‌کنم حرف جدیدی بزند. این سفر را بیشتر به این دلیل شروع کرد که نشان دهد که به مسائل بین‌المللی هم آگاه‌ است و اگر روی نقشه نگاه کنیم، ایران در مرکز تمام کشورهایی قرار گرفته است که او در حال حاضر به آنجا سفر می‌کند.