«انرژی هسته‌ای پرستیژ سیاسی برای ایران دارد»

مریم محمدی

خبر نصب شش هزار سانتریفیوژ جدید در نیروگاه هسته‌ای نطنز که هفته‌ی گذشته توسط رییس جمهور احمدی‌نژاد اعلام شد، بار دیگر توجه خبرگزاری‌ها را به ایران و مسئله‌ی انرژی هسته‌ای معطوف کرد. در محافل مختلف در داخل و خارج کشور به این مسئله و مسایل مرتبط با آن از برآوردهای علمی و فنی تا تحلیل‌های اقتصادی و تفسیرهای سیاسی پرداختند.

در این باره با آقای دکتر اکبر اعتماد در لندن، اولین رییس سازمان انرژی اتمی ایران پیش از انقلاب و آقای امیر محبیان عضو شورای سردبیری روزنامه‌ی رسالت و از بنیانگذاران «حزب نواندیشان ایران اسلامی» گفت‌وگو کرده‌ام.

آقای اعتماد، برخی منابع به سطح توانمندی ایران در حدی که مدعی آن است با تردید نگاه می‌کنند. نظر شما در این باره چیست؟

من در این که ایران توانایی انجام این کار را دارد، شکی ندارم. برای این که هیچ دلیلی ندارد که نتواند. عده‌ای متخصص در ایران زحمت می‌کشند و بالاخره هم موفق می‌شوند این کار را بکنند؛ کمی دیرتر یا کمی زودتر. ولی اینهایی که می‌گویند ایران در این زمینه درست نمی‌گوید، عجیب است آن‌هایی هستند که می‌گویند ما از ایران می‌ترسیم که بمب بسازد. از یک‌طرف این را می‌گویند، از طرف دیگر هم می‌گویند ایران نمی‌تواند.

اگر ایران نمی‌تواند، پس از چی می‌ترسند؟ چرا ایران را تحت مضیقه قرار می‌دهند؟ یعنی منظورم این است که زیاد به آن گزارش‌هایی که از این‌ور و آن‌ور در کشورهای غربی منتشر می‌شود، من اعتقادی ندارم و گذشته هم نشان داده که هیچ‌کدام صحت ندارند.

ولی آنچه ایران می‌گوید، تا به‌حال گفته و کرده است و انجام خواهد داد. این که می‌گویند توان علمی این کار را ندارد، توان علمی را آدم به‌دست می‌آورد. از وقتی زاییده می‌شود که ندارد، به‌تدریج به‌دست می‌آورد. ایرانیان در این زمینه زحمت می‌کشند، عده‌ای متخصص جوان هستند که در این راه کار می‌کنند و بالاخره به نتیجه خواهند رسید.

آقای گریگوری شولته، نماینده‌ی آمریکا در سازمان انرژی اتمی دیروز در کنفرانس مطبوعاتی در لندن گفته بود که پس از نصب آن سه هزار سانتریفیوژ قبلی هم، در بازدیدی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تاسیسات نطنز به‌عمل آورد، اعلام کرد که نیروگاه در آن مرحله از بازدهی که دولت ایران اعلام کرده است، به‌هیچ‌وجه نیست.

بله. قبول دارم، این را می‌گویند. بیم آنها، به عقیده‌ی من از آن نیست. این یک بازی سیاسی است. بیم آنها از این است که ایران به این فن‌آوری تسلط کامل پیدا کند و بتواند چرخه‌ی سوخت را خودشان اداره کنند. این برای غرب یک نوع شکست سیاسی خواهد بود. به این دلیل که این امر به ایران قدرت بیشتری در منطقه خواهد داد و برای ایران یک قدرت سیاسی تازه ایجاد می‌کند. تسلط بر تکنولوژی هسته‌ای بدون این که بمب بسازند، خودبه‌خود یک پرستیژ تازه‌ای در این کشور ایجاد می‌کند و در منطقه قدرت سیاسی بیشتری به او می‌دهد.

حالا، از این حرف‌ها هم هست که اصلاً از بمب ایران نمی‌ترسند؛ منتها این حرف را همیشه می‌زنند. (اما) بازهم از یک‌طرف می‌گویند ایرانی‌ها قادر نیستند و از طرف دیگر هم که می‌گویند بمب می‌خواهند بسازند. این دو را من نمی‌توانم باهم آشتی بدهم.

بحث دیگری که می‌شود، می‌گویند این تکنولوژی برای ایران گران تمام می‌شود و مقرون به صرفه نیست.

خب بله. به‌دست آوردن تکنولوژی در آغاز همه‌جای دنیا اینجوری بوده است. اولش گران است. اولش گران است تا ده­ بیست سال، برای این که شما باید سرمایه‌گذاری بکنید تا آن تکنولوژی را مهار بکنید. ولی وقتی مهار شد، دیگر فرق نمی‌کند این تکنولوژی در ایران باشد، در فرانسه باشد یا در آمریکا.

وقتی از لحاظ صنعتی به‌راه افتاد، بازده دارد. اولش، بله، گران است. شکی نیست. مخصوصا در شرایطی که ایران الان کار می‌کند. در شرایط تحریم هست و دسترسی به آنچه در دنیا می‌گذرد ندارد. پس انجامش خیلی مشکل‌تر است، گران‌تر تمام می‌شود. بدون شک کمی فدارکاری لازم است. ولی وقتی که مهار کردند، دیگر مهار کرده‌اند و از طریق صنعتی ایجادش می‌کنند. یک پدیده‌ی سرنوشت‌ساز مملکتی را با حساب صنار و سه شاهی نمی‌شود بررسی کرد.

ایشان گفتند، به‌عنوان مثال، کره‌ جنوبی سوخت هسته‌ای‌اش را از خارج وارد می‌کند. به نظر شما ایران چرا نباید این کار را بکند؟

برای اینکه به ایران نمی‌دهند. ایران عضو کارخانه‌ی «یورودیف» در فرانسه هست، ده درصد سهم دارد. من خودم این کار را کردم، با این تعهد فرانسه که ده درصد محصول کارخانه را به ایران بدهند، ولی نمی‌دهند.

قرارداد با فرانسه، منظورتان قرارداد قبل از انقلاب است؟

بله. این قرارداد هست، هنوز هم هست، هنوز هم ایران شریک است در آن دستگاه. ولی فرانسه به ایران محصولش را نمی‌دهند. این‌ها از یک‌طرف به ایران هیچی نمی‌دهند. هواپیما به ایران نمی‌دهند! اتم که هیچ. هواپیما چه هست؟ مگر آن چه خطری دارد برای دنیا؟ هواپیمای مسافربری نمی‌فروشند به ایران، برای این که ایران را تحریم کنند. البته من نمی‌گویم که کار لازم و خوبی است. ولی در شرایط فعلی ایران هیچ چاره‌ی دیگری وجود ندارد. برای این که غربی‌ها ایران را تحریم کرده‌اند و به آن تکنولوژی نمی‌دهند.

تاکید می‌کنم به پیشنهاد روسیه در مورد ایران که روسیه می‌تواند این کار را بکند و غنی‌سازی را...
خب ایران چرا به روسیه اعتماد بکند؟ اعتمادی که فرانسه کرده است، انجام نشده، حالا چرا به روسیه؟ مثلا از فرانسه قابل اعتمادتر است؟ حالا ایران برود ده‌ سال هم در روسیه سرمایه‌گذاری کند، بعد از ده سال روسیه برگردد بگوید نمی‌دهم. آن‌ وقت ایران دستش به کجا می‌رسد؟ چرا (اعتماد) کند؟ مگر نیروگاه بوشهر را نمی‌بینید؟ نیروگاه بوشهر را پانزده‌سال است که روسیه سال به سال می‌کند، دست به دست می‌کند، تمامش نمی‌کند و سوخت هم نمی‌دهد. چون نمی‌دهند، ایران می‌رود پی خودکفایی.

ولی الان روسیه تا به حال محموله به ایران فرستاده است؟

بله، بعد از چند سال. پانزده سال است دارد این کار را ادامه می‌دهد. می‌دانید در این مدت چقدر ایران ضرر خورده است؛ ضرر سرمایه‌گذاری. پانزده سال که همینطوری سال به سال عقب افتاده است. اینها کادر آماده کردند، برنامه‌ریزی کردند و سال به سال عقب می‌افتاد و روسیه هنوز هم معلوم نیست که آن محموله‌هایی که به ایران رفته کی به ‌کار خواهد افتاد. هنوز من هم نمی‌دانم.

آقای دکتر اعتماد به‌عنوان آخرین سوال، با توجه به این که انرژی هسته‌ای مسئله‌اش در تمام جهان همیشه یک‌جوری با سیاست پیوند داشته، بعضی‌ها این نگرانی را دارند که این مسئله بهانه‌ی تعرض از جانب غرب به ایران بشود و امنیت ملی ایران را به‌خطر بیندازد. در این مورد نگاه شما چه هست؟

من معتقدم که غرب در حال حاضر در شرایطی نیست که بتواند به ایران حمله بکند. مطلقا. و این حرف‌هایی که زده می‌شود، فقط برای این است که جو سیاسی نامناسبی در ایران ایجاد بکند و مردم را بترساند. غرب الان در همانطوری که می‌دانید در افغانستان گرفتاری دارد. نمی‌توانند نیرو بفرستند به افغانستان. در عراق گرفتاری دارد، در فلسطین گرفتاری دارد، در لبنان گرفتاری دارد و به ‌هیچ وجه هیچ نیرویی ندارد که بتواند با ایران دربیفتد. و اگر هم این کار احیانا عملی بشود، فرض بفرمایید روی دیوانگی آمریکا به ایران حمله کند، من فکر کنم که این در نهایت امر پایان قدرت آمریکا در منطقه خواهد بود، برای این که موفق نخواهد شد.

آقای محبیان، گفته می‌شود انرژی هسته‌ای برای ایران گران تمام می‌شود، نظر شما در این باره چیست؟

از ابتدایی که ایران بحث انرژی هسته‌ای را دنبال کرد، یکی از استدلال‌هایی که دائما، به‌ویژه آمریکایی‌ها، مطرح می‌کردند این بود که ایران انرژی برایش گران است و ضرورتی ندارد.

فکر کنید در یک بازار خرید عادی یک کشور یا یک فرد به هر دلیلی مایل هست کالایی را بخرد، چون برایش ارزش قائل است. و فروشندگان یا کسان دیگری که آن کالا را دارند، دائما استدلال بکنند که برای شما گران هست، نخرید. ایران بر مبنای نیازی که برای آینده‌ی کشور احساس می‌کند، در پی این هست که به این انرژی دسترسی پیدا بکند و به گمان ما منافع بسیار زیادی هم برای کشور دارد. این دور از دسترسی مقامات آمریکایی هست که قضاوت بکنند که آیا ما حق داریم به یکی از حقوق‌مان برسیم یا نه.

اگر از ایرادات غربی‌ها و آمریکا صرف‌نظر کنیم، در میان ایرانیان در اپوزیسیون هم هستند کسانی که معتقدند گذشته از گرانی، اقدام برای این مسئله امنیت ملی ما را به‌خطر می‌اندازد.

واقعیت این است که اگر اپوزیسیون ایرانی دارای عرق ملی باشند، که انشااله داشته باشند، باید یک نکته را در نظر بگیرند. پیشرفت ایران در هر مسیری که هست، توسط هر رژیمی، افتخارآمیز خواهد بود و آنها باید از دستاوردهای علمی و تکنولوژیک ایران احساس غرور بکنند.

این استدلال را خیلی‌ها حتا از موضع مخالفت با آمریکا می‌کنند. یعنی معتقد به حق ایران هستند، ولی می‌گویند منافع ملی ما در پافشاری به این موضوع، ممکن است آسیب‌های جدی ببیند.

این که ما اعلام بکنیم ما در پی این هستیم که به انرژی هسته‌ای دسترسی پیدا بکنیم و نمی‌خواهیم هیچ هزینه‌ای هم بابتش بدهیم، طبیعتا نامعقول است. تاریخ گذشته‌ی سیاسی ما یک نکته را روشن می‌کند. آن هم این است که هروقت ایرانی‌ها خواسته‌اند به درصدی از پیشرفت برسند، کشورها و قدرت‌های غربی با تمام توان کوشش کردند که به نحوی جلوی ایران را بگیرند. از ملی شدن نفت بگیریم تا بقیه‌ی موارد، این یک تجربه‌ی تکرارشده‌ای‌ست که دائما در مورد ایران روی‌ می‌دهد.

آقای محبیان، پاسخ شما به این مسئله چه هست که برخی می‌گویند ایران می‌تواند مثل خیلی‌ها از کشورها، مثل کره‌ جنوبی، اورانیوم غنی‌شده را خریداری بکند؟

اولا کره جنوبی کشوری هست که در حوزه و حلقه‌ی هواداران تیم ریاست متحد آمریکا قرار دارد و یک Security (امنیت) خاصی در این زمینه دارد. در واقع وقتی اورانیوم غنی‌شده را به کره جنوبی می‌دهند، به جای دوری نداده‌اند. به یک مفهوم آمریکایی‌ها بنایشان بر این است که از این جیب به آن جیب گذاشته‌اند.