اعتراف به سبک ايرانی

بهنام بهنام

سه ماه پیش، مقامات ایرانی بازداشت چهار پژوهشگر و فعال سیاسی دارای تابعیت دوگانه ایرانی و آمریکایی را تایید و آنان را به جاسوسی و تلاش علیه امنیت ملی متهم کردند. هاله اسفندياري و کيان تاجبخش دو محقق، علی شاکري فعال صلح و پرنازعظيما چهار تبعه ای بودند که موضوع مناقشه تازه دیپلماتیک تهران- واشنگتن شده اند. قوه قضاييه ايران نیزانها را به اقدام عليه امنيت ملي از طريق فعاليت تبليغي و جاسوسي به نفع بيگانگان متهم کرده است.

نخست هاله اسفندیاری مدیر بخش خاورمیانه مرکز مطالعاتی «وودرو ویلسون» و همسر یک یهودی ایرانی در تهران دستگیر و سپس «کیان تاجبخش» کارمند موسسه Open Society بر مبنای اعترافات اسفندیاری بازداشت شد.

تلویزیون ایران روزگدشته 10 روز پس از انتقاد بی پرده رهبر ايران از فعالیت های غرب گرایانه صدا و سیما – که بخش هایی از این انتقاد در وب سایت شریف نیوز منتشر شده است- با پخش بخش هایی ازاعترافات هاله اسفندیاری و کیان تاجبخش وعده داد روز چهارشنبه و پنجشنبه فیلم کامل اعترافات انان راس ساعت 21:45 دقیقه «به نام گفتگو – به نام حقوق زنان – به نام دموکراسی» روی آنتن خواهد رفت.

هرچند به نظر می رسد مدیران این رسانه نقشی در پخش این اعترافات ندارند؛ اما هم زمانی این اتفاق با انتفاد رهبری از سیما در واقع برگ برنده ای است برای ضرغامی و تیم تشکیلاتی وی در رسانه ملی.

بر اساس اظهارات مسئولان جمهوری اسلامی، وزارت اطلاعات یگانه مرجع و متولی پرونده چهار تبعه ایرانی-آمریکایی است و روند اعتراف گیری از دو تبعه بازداشت شده در تمامی مراحل با نظارت دقیق انان صورت گرفته و دستور پخش دستچین شده ان از سوی همین وزارتخانه صادر شده است. با اعلام خبر پخش اعترافات اسفندیاری و تاجبخش، نخستین واکنش از سوی سایت بازتاب ارگان نزدیک به طیف محسن رضایی در مجمع تشخیص مصلحت دیده شد. این سایت با مبهم خواندن چنین اقدامی نوشت: بنابر قوانين جمهوري اسلامي ايران، آشكار كردن نام، ‌تصوير و نوع اتهام متهمان، ‌تنها پس از صدور رأي محكوميت قطعي آن ناممكن است و در شرايطي که پرونده اين افراد، هنوز در مرحله مقدماتي بوده و حتي كيفرخواست و قرارمجرميت آنان نيز از سوي بازپرس صادر نشده، ‌پخش فيلم اعترافات اين دو متهم از سيماي جمهوري اسلامي، ابهام‌برانگيز است.

بازتاب در تحلیل چنین اقدامی از سوی وزارت اطلاعات می نویسد: ديدگاه‌هاي متفاوتي درباره علت اصلي پخش فيلم اعترافات مطرح شده است؛ برخي منابع از احتمال توافق بين وزارت اطلاعات و اين متهمان خبر می دهند كه پس از پخش، اين افراد آزاد شوند. اين رويه تا اندازه‌اي شبيه پرونده رامين جهانبگلو خواهد شد كه با تهيه فيلم اعترافات آزاد شد و سپس با مراجعه به خبرگزاري ايسنا، اظهارات مشابهي داشت و بدون هيچ‌گونه مجازات و حتي وثيقه‌اي، پس از آن‌كه رسما و از سوي وزير اطلاعات، متهم به براندازي نرم شده بود، آزاد شد. در مقابل، ‌اخبار ديگري از نهايي شدن اين پرونده و تعيين مجازات سنگين براي اين متهمان به گوش می رسد و اينكه فيلم اعترافات در راستاي آماده‌سازی فضای رواني تبليغاتي براي اعلام حكم، تهيه و پخش مي‌شود.

به نظر می رسد چنین اقدامی فراتر از صدور احکام سنگین علیه متهمان صورت گرفته باشد، به 2 دلیل:

1- پیشینه رفتاری نظام جمهوری اسلامی نشان می دهد معمولآ اتخاذ تاکتیک پخش اعترافات، تنها با این هدف صورت می گیرد که مهر تاییدی باشد بر ادعای نظام اطلاعاتی ایران مبنی بر صحت اقدام امنیتی و اطلاعاتی آنان در بازداشت ها و صدور قرارهای قانونی علیه متهمان. پخش این مجموعه را هم در راستای همین سیاست باید بررسی وتجزیه وتحلیل کرد.

2- برخلاف آنچه تاکنون در مورد هاله اسفندیاری گفته شده، هوشنگ امیر احمدی در گفت وگو با صدای آلمان می گوید: خانم اسفندیاری فعالیت‌هایش را در زمان دولت كلینتون شروع كرد و آن موقع آقای خاتمی سركار بود. خانم اسفندیاری می‌گفت خاتمی رفرمیست است و می‌تواند در ایران تغییر ایجاد كند، بنابراین ایرانیان رفرمیست را تشویق می‌كرد و به مركز می‌آورد تا صدایشان را به گوش آمریكاییان برساند. بعد كه بوش سر كار آمد، محافظه‌كاران سر كار بودند. اینها خیلی از كارهای خانم اسفندیاری خوششان نمی‌آمد و نقد می‌کردند. از طرف دیگر، یك دسته ایرانی‌ها هم بودند كه می‌خواستند حكومت سرنگون شود و بین جناح رفرمیست و راست فرقی نمی‌گذاشتند. بنابراین از این كه خانم اسفندیاری با جناج رفرمیست نزدیك است و می‌خواهد آنها را بزرگ كند، خوششان نمی‌آمد. این را هم بگویم كه خانم اسفندیاری در چند مورد سعی كرد از جناح راست هم كسانی را به آمریكا بیاورد اما موفق نشد. ایشان هر كس را كه آورد، تقریبا رفرمیست و مخالف دست‌راستی‌های ایران بود. مشكل اساسی خانم اسفندیاری از اینجا شروع شد. پلی كه ایشان زد، بین جناح رفرمیست ایران و آمریكا بود نه بین ایران و آمریكا. اشتباه بزرگ ایشان این بود كه متوجه نشد كه باید جناح راست را به هر قیمتی شده وارد میدان كند وگرنه كارش، آینده درخشانی نخواهد داشت. چوبی كه خانم اسفندیاری می‌خورد، به نظر من به همین خاطر است. جناح راست ایشان را مبلغ جناح رفرم می‌داند.

با انتشارخبر پخش اعترافات، جامعه جهانی نیز طی دو روز گدشته واکنش های بسیار فراوانی را از خود نشان داد. در همین زمینه مرکز تحقیقات خاورمیانه "ویلسون" در بیانیه ای اعلام کرد هر گونه اعتراف گیری از دکتر اسفندیاری از نظر قانونی مشروعیت ندارد. موسسه "جامعه باز" نیز که تاجبخش در آن به کار مشغول است با صدور بیانیه ای نمایش دو ایرانی – آمریکایی بازداشتی در ایران را تنها پوششی برای مخفی نگه داشتن اوضاع بد بدنام ترین زندان خاور میانه دانست. یک دوست "کیان تاج بخش" به روزنامه لس آنجلس تایمز هم گفت که وی از دیدن تصاویر تاج بخش در تلویزیون شوکه شده است. این فرد که به دلیل سفرهای مکرر به ایران خواست نامش فاش نشود سعی کرد این طور جلوه دهد که تاج بخش تحت شکنجه های روحی و روانی قرار دارد. وی در این باره گفت: "تاج بخش 10 سال پیرتر به نظر می رسید. وی قبلا موی سفید در سرش نداشت اما اکنون سرش پر از موی سفید است.

"شائول بخاش"، همسر هاله اسفندیاری و استاد تاریخ در دانشگاه جرج میسون آمریکا هم دولت ایران را متهم کرد که به سبک کا.گ.ب (پلیس مخفی شوروی سابق) به "اعترافات" ساختگی تلویزیونی متوسل شده است.

وی گفته است: "شرم آور است که مقامات ایرانی اجازه می دهند چنین فعالیت های زننده ای توسط سازمان های امنیتی ادامه پیدا کند. آنها تنها ایران را بی اعتبار می کنند، نه همسرم را.
بخاش اعلام کرد: "این اتهام که اسفندیاری به هر نحوی با انقلاب سیاسی گرجستان در ارتباط بوده، «مضحک» است چرا که وی هرگز در گرجستان نبوده و هیچ ارتباطی با این کشور نداشته است.

گفتنی است از زمان بازداشت این دو آمریکایی ایرانی تبار تاکنون نهادهای زیادی به ویژه در آمریکا خواستار آزادی آنها شده اند.مقامات قضایی ایران اخیرا از کشف مدارک جدیدی علیه اسفندیاری و تاج بخش خبر دادند و اعلام کردند تحقیقات جدید در مورد پرونده آنها به زودی آغاز می شود.

از زمان دستگیری این افراد به ویژه هاله اسفندیاری تلاش های ویژه ای در آمریکا برای آزادی آنها صورت گرفت و حتی تعدادی از نمایندگان کنگره آمریکا و نیز هیلاری کلینتون خواستار آزادی فوری آنها شدند ولی تهران اعلام کرده است تا رسیدگی قضایی به پرونده های اتهامی این افراد، تصمیم جدیدی درباره آنها گرفته نمی شود.