ابهام در تکمیل نیروگاه اتمی بوشهر

سعید شروینی

تعلل در تکمیل نیروگاه بوشهر و نفرستادن سوخت به این نیروگاه در ماه جاری، به موضوع اختلاف میان ایران و روسیه بدل شده است. گرچه در ظاهر امر این اختلاف جنبه مالی دارد،‌ اما روند مربوط به تصمیم‌گیری‌ها در مورد پرونده هسته‌ای ایران هم، در آن نقش مهمی ایفا می‌کند

سفر سه روزه محمد سعیدی، معاون سازمان انرژی اتمی ایران به روسیه برای حل مسائل مالی مربوط به ادامه ساخت نیروگاه بوشهر بدون حصول نتیجه معینی روز جمعه گذشته پایان یافت.

اختلاف مالی میان ایران و روسیه به دی ماه سال جاری بر می‌گردد. در آن زمان شرکت "اتم استروی اکسپورت" که ساخت نیروگاه بوشهر را به عهده دارد اعلام کرد که ایران در پرداخت مبلغ ماهانه قرارداد که بر ۲۵ میلیون دلار بالغ می‌شود تاخیر دارد و این مبلغ را به موقع پرداخت نمی‌کند. شرکت روسی هشدار داد که تاخیر مالی ایران باعث خواهد شد که نیروگاه بوشهر نتواند مطابق با جدول زمانی قیدشده در توافق سپتامبر سال ۲۰۰۶ تکمیل و راه‌اندازی شود. بر اساس توافق یادشده، ۶ ماه دیگر، یعنی در سپتامبر سال جاری باید نیروگاه بوشهر تکمیل و دو ماه بعد راه‌اندازی شود. تعهد مسکو به ارسال سوخت مورد نیاز نیروگاه بوشهر در ماه میلادی جاری نیز، یکی دیگر از مفاد توافق سپتامبر ۲۰۰۶ میان ایران و روسیه است.

ایران: ما پرداخت کرده‌ایم

طرف روسی مدعی است که ایران در ژانویه مبلغی کمتر از مقدار توافق شده ۲۵ میلیون دلار در ماه را پرداخت کرده و در دو ماه اخیر هم هیچ مبلغی به حساب شرکت "اتم استروی اکسپورت" واریز نکرده است. در برابر، ایران مدعی است که به خاطر آغاز استفاده از یورو به جای دلار در معاملات بین المللی خود، تنها در ژانویه یک تاخیر کوتاه در پرداخت‌هایش صورت گرفته، که آن هم به خاطر عدم تدارک سیستم بانکی روسیه در پذیرش یورو بوده است. به گفته مقامات مسئول ایران، در حال حاضر همه پرداخت‌ها و امور مالی با روسیه به روال عادی برگشته است.

در همین حال، روز پنجشنبه گذشته، علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و رییس هیئت مذاکره‌کنندگان ایران در پرونده هسته‌ای نیز، تاخیر کشورش در انجام تعهدات مالی نسبت به شرکت اتمی روسیه را رد کرد و گفت که روس‌ها خواستار پرداخت پیش از موعد هستند و ایران در این خصوص مذاکره می‌کند. وی در عین حال افزود که بحث اصلی بر سر پول نیست بلکه توافقاتی کلی است که پیگیری می‌شود.

نیروگاه بوشهر که در دهه شصت شمسی شرکت‌های آلمانی ساخت آن را شروع کرده بودند پس از انقلاب نیمه کاره رها شد. سال ۱۹۹۵ روسیه در قراردادی ۸۰۰ میلیون دلاری تقبل کرد که کار تکمیل این نیروگاه را تا سال ۲۰۰۰ میلادی به پایان برساند. تا کنون که ۱۲ سال از عقد قرارداد ایران و روسیه می‌گذرد، مسکو هر از چند گاهی با دلایل متفاوت، ادامه کار در بوشهر را به تعویق انداخته و حالا طبق آخرین توافقات با ایران قرار است که امسال سرانجام این نیروگاه آماده بهره‌برداری شود.

علیرغم آن که به خواست روسیه، ادامه ساخت نیروگاه بوشهر مشمول تحریم‌های قطعنامه ۱۷۳۷ شورای امنیت نشده، اما از نظر شماری از ناظران، مسکو در هماهنگی با واشنگتن و سایر اعضای شورای امنیت، تعلل در تکمیل این نیروگاه را به طور غیر مستقیم به اهرم فشاری بدل کرده تا ایران را به قبول قطعنامه یادشده وادارد. با توجه به این که در ایران هنوز نیروگاه هسته‌ای وجود ندارد و در مورد نیروگاه بوشهر نیز، در صورت تکمیل، روسیه سال‌ها تامین سوخت آن را به عهده خواهد گرفت آمریکا و برخی از کشورهای غربی تلاش سرسختانه ایران در راه دستیابی هر چه سریعتر به چرخه سوخت هسته‌ای را مشکوک و غیرقابل فهم می‌دانند. در همین راستا، به عقیده برخی از ناظران،اگر تکمیل نیروگاه بوشهر باز هم با تعویق و تاخیر بیشتری توام شود و ایران کماکان از داشتن نیروگاه هسته‌ای نابرخوردار بماند، زمینه تبلیغاتی باز هم بهتری پدید خواهد آمد تا آمریکا و برخی از کشورهای غربی تلاش جمهوری اسلامی برای غنی سازی اورانیوم را بیش از پیش خطرناک و معطوف به ساخت سلاح هسته‌ای تلقی کنند.

نگرانی از تشعشعات اتمی در صورت حمله

از میان اظهارات مقامات ایران در روزهای اخیر چنین برمی‌آید که آنها تاکید خاصی بر لزوم پایبندی روسیه به ارسال سوخت هسته‌ای در ماه جاری میلادی دارند. طبق توافق سپتامبر سال ۲۰۰۶، روسیه شش ماه پیش از آماده شدن نیروگاه بوشهر در سپتامبر سال ۲۰۰۷، باید صدور سوخت اتمی به ایران را آغاز کند.
تاکید ایران بر این بخش ازتوافق ظاهرا ناشی از آن است که وجود اورانیوم غنی شده روسی در محل نیروگاه بوشهر آن را از خطر هرگونه حمله هوایی مصون می‌کند، چرا که چنین حمله‌ای با خطر تشعشعات اتمی گسترده در منطقه توام خواهد بود. حمله سال ۱۹۸۰ اسراییل به نیروگاه اتمی عراق و ویران کردن آن هم درست اندکی پیش از تحویل سوخت اتمی به این نیروگاه انجام گرفت تا خطر یادشده امکان وقوع پیدا نکند.

در این میان، مسئولان شرکت روسی سازنده نیروگاه بوشهر به ایران هشدار داده‌اند که اختلافات فی مابین را صرفا مالی تلقی کنند و آن را سیاسی نکنند. این موضع اما با سخن علی لاریجانی که گفته است "بحث اصلی بر سر پول نیست بلکه توافقاتی کلی است که پیگیری‌می شود" همخوانی ندارد.

دراین میان رضا آقازاده، ‌رییس سازمان انرژی اتمی ایران، روز یکشنبه در مصاحبه‌ای متقابلا به روسیه هشدار داده است که تکمیل نیروگاه بوشهر را وارد مسائل سیاسی نکند. او گفته است: "به دليل سياسي شدن نيروگاه بوشهر و در شرايط فعلي كه بحث قطعنامه ديگر عليه ايران مطرح است ما نيز اين ملاحظات را مد نظر داريم و اميدواريم روس‌ها وارد يك مقوله‌ي سياسي در مورد بوشهر نشوند".

در فضای طرح هشدارها و اتهامات متقابل میان ایران و روسیه، دور بعدی مذاکرات این دو کشور قرار است که از یکشنبه شب (۱۱ مارس) آغاز شود. نتیجه این مذاکرات معلوم خواهد کرد که اختلافات فی مابین تا چه حد واقعا جنبه مالی دارد و تا چه اندازه متاثر از سیاست‌های روسیه و برخی کشورهای دیگر در قبال پرونده هسته‌ای ایران است.