اهرم های آمریکایی برای گفت وگو با ایران

امیدمعماریان

تصورکنید، آمریکادرتهران سفارت خود را بازگشایی کند و ازادعاهای خود برای تغییر رژیم اسلامی دست بردارد، پنجاه هزار دانشجوی ایرانی عازم دانشگاه های آمریکا شوند و جمهوری اسلامی هم درمورد ادعاهای منطقه ای خودش کوتاه بیاید.

سابقه طرح فريدمن
این موضوعاتی است که توماس فریدمن نویسنده سرشناس نیویورک تایمز روز چهارشنبه درمقاله ای که دراین روزنامه منتشر شد، مطرح کرده است. این ایده پیش ازاین توسط برخی از "مخازن فکری" آمریکایی به مشاوران ومعاونان رییس جمهوری پیشنهاد شده بود وطرفدارانی هم در میان جمهوری خواهان و هم درمیان دموکرات ها دارد. ازجمله پیشنهاد های مشابه می توان به مقاله ای که توسط مایکل مکفال، عباس میلانی و لری دیاموند از پروژه دموکراسی ایران در موسسه هوور دانشگاه استنفورد اشاره کرد که زمستان گذشته در Washington Quarterly منتشر شد. دراین مقاله پس از شرحی از وضعیت کنونی ایران، نویسندگان اعلام می کنند که بازکردن فضا، پیوستن ایران به اقتصاد جهانی و توقف برنامه هسته ای توسط ایران، زمینه گذار به دموکراسی را فراهم خواهد کرد و اگر رژیم ایران این پیشنهاد را نپذیرد، مشروعیت باقی مانده اش را نزد مردمی که از شرایط موجود رنج می برند، کاهش می دهد و باعث به وجود آمدن نا آرامی هایی می شود که حکومت ایران را ضعیف می کند. ایده فریدمن شباهت زیادی با تئوری یاد شده دارد و از يک نگاه نمی توان آن را دست اول به شمار آورد.

اهرم نفت
فریدمن درمخالفت با ایده حمله به ایران درحالی ایده جایگزین خود را مطرح کرده وسیاست "آغوش باز" را به دولت بوش پیشنهاد می کند که درمقابل از اهالی کاخ سفید می خواهد که برای برقراری چنین رابطه ای ابتدا "اهرمی قوی" در دست داشته باشند.

او که از برنده جایزه نوبل اقتصاد و سه جایزه پولیتزر است و برنامه مستند مشهور او در خصوص نفت و انرژی درشبکه دیسکاوری "معتاد به نفت" ازدلبستگی های او به انرژی های جایگزین خبرمی دهد، بارها گفته است که قیمت بالای نفت مانور بالایی به جمهوری اسلامی می دهد. او پیشنهاد کرده است که ایالات متحده کاری کند که قیمت نفت پایین بیاید و ازسوی دیگر مسئولین ایرانی از لحاظ مالی تحت فشار قراربگیرند. تا به این ترتیب "اهرم" کافی به وجود بیاید. این ایده، طرح ضعیف شده تحریم صنایع نفت و گاز ایران است که به اعتقاد کارشناسان قوی ترین نوع تحریمی است که می تواند علیه ایران برقرار شود اگر چه به نظر نمی رسد کشورهای زیادی آن را همراهی کنند. با این وجود به نظر می رسد برای کسانی که سیاست ایران را دنبال می کنند، و خواستار انزوای کامل دولت تهران هستند، ایده جذابی به شمار می رود. برخی از تحلیل گران امریکایی حتی پا را فراتر می گذارند و می گویند که اگر برای مثال سفارت آمریکا درتهران باز شود، آنگاه پشت دیوارهای سفارت صف های طویلی برای درخواست کنندگان ویزا درست خواهد شد که متفاوت با تصویری است که تهران به آن علاقه مند است.

ايران و مساله عراق
آنچه فریدمن درمقاله روز چهارشنبه خود مورد اشاره قرار نمی دهد، وضعیت آمریکا درعراق و موقعیت ایران است. فریدمن سال گذشته درچنین ایامی وقتی دکترین جدید استراتژی امنیت ملی آمریکا که ایران را اولین خطر برای امنیت ایالات متحده معرفی کرده بود منتشر شد، درمقاله ای نوشت، ترسناک ترین و وحشتناکترین کاری که آمریکا می تواند علیه ایران انجام دهد – صرف نظر ازحمله نظامی- این است که سربازان خودش را از عراق بیرون بیاورد. او در مصاحبه ای با رادیو ملی آمریکا(NPR) گفت که حضور آمریکا درعراق به ایرانی ها اجازه می دهد با عراقی ها،که عرب هستند، احساس یکدلی کنند و همه مشکلات بر سر آمریکا خراب بشود، درحالی که به محض آنکه آمریکا پایش را ازعراق بیرون بگذارد، این مسائل متوجه ایران می شود: "یک رقابت طبیعی بین عراق وایران وجود دارد. تمام چیزی که وجود دارد این است که شما یک ایرانی را "عرب" خطاب کنید، ببینید چطورآنها شما را تصحیح می کند، ما عرب نیستیم، پرژن هستیم، متشکریم!... ما با حضورمان درعراق اجازه نمی دهیم چنین رقابتی به سطح بیاید."

نقشه های نویسنده نیویورک تایمز برای ایران تمامی ندارد. به اعتقاد او با ماندن آمریکا درعراق، واشنگتن به تهران یک هدف محلی نزدیک و دردسترس می دهد که درصورت حمله به تاسیسات هسته ای ایران بتوانند دست به اقدامات تلافی جویانه بزنند. درضمن او می گويد که اگر آمریکا موفق شود یک دولت پایدار با انتخابات ومطبوعات آزاد در عراق و با کمک عراقی ها به وجود بیاورد، برای دولت ایران خطر بزرگی خواهد بود، چرا که ایرانی ها خواهند گفت، چرا ما نباید چنین آزادی هایی داشته باشیم.

مذاکره با طرف ضعيف شده
درواقع آنچه فریدمن می گوید درعین حالی که صورت زیبایی دارد، زیرپوست نگران کننده ای برای مقامات تهران به ارمغان خواهد آورد. تحلیل او مبتنی برتهیه "اهرم های موثر" مبتنی برپیش فرض هایی است که اگر تحقق پیدا کند، بايد دولت ايران در موقعيت ضعيف شده ای پشت میز مذاکره بنشیند.

با وجود چنین بسترهایی که تحلیل فریدمن بر روی آن قرار می گیرد، پرسش اصلی این خواهد بود که مقامات جمهوری اسلامی آیا مجبورخواهند بود که از دوگزینه محتملی که برای آمریکا وجود دارد استفاده کنند و یا خودگزینه دیگری را برای مواجهه با ایالات متحده انتخاب می کنند؟ همه اینها درحالی است که تنها چند روز پیش، باب گیتس وزیردفاع آمریکا اعلام کرد تازمانی که ایران گمان می کند قدرت منطقه ای است، نمی توان با تهران مذاکره کرد.

به نظر می رسد صرف نظر ازاینکه سیاستمداران آمریکایی چه گزینه ای را برای ایران برگزیده اند، فراهم آوردن اهرم هایی موثر برای گفت وگو که فریدمن هم از آن سخن می گوید، اقدام اولی است که درحال انجام است. ازتضعیف قدرت منطقه ای گرفته تا پایین آمدن قیمت نفت، افزایش بی سابقه تهدیدات نظامی و انزوای سیاسی- اقتصادی جهانی.

مطلب مرتبط:
فريدمن: ايران می تواند متحد طبيعی آمريکا باشد