ایران و استراتژی لبه پرتگاه هسته‌ای

مقامات ايران پس از ارائه پاسخ به بسته پيشنهادی اروپا در خصوص برنامه هسته‌ای، از "ایجاد فرصت جدید" برای اروپا سخن گفته‌اند. اما حداقل دو کشور اروپایی فرانسه و آلمان تاکنون به زبانی دیپلماتیک پاسخ ایران را مردود دانسته‌اند.

روز گذشته از زبان برخی دیپلمات‌ها در اروپا چنین نقل شد که کشورهای اروپایی از پاسخ 25 صفحه‌ای ایران دلسرد شده‌اند. گفته می‌شود که در تمامی سند 25 صفحه‌ای ارائه شده از سوی ایران حتی یک مورد اشاره به تعلیق غنی سازی اورانیوم نشده و تنها با عبارتی کلی از امکان رسیدن به توافق در حوزه‌های مختلف برنامه هسته‌ای ایران سخن رفته است.

این ارزيابی در کنار مواضع صریح فرانسه و آلمان که خواستار تعلیق غنی سازی اورانیوم از سوی ایران برای از سرگیری مذاکرات جدی شده‌اند، گویای آن است که موج جدیدی از تحرکات در خصوص برنامه هسته‌ای ایران در نهادهای بین المللی از راه خواهد رسید. تحرکاتی که متمايل به محدودتر کردن راه‌حل‌های مبتنی بر گفتگوی متقابل و در سمت اعمال فشارهای بیشتر بر ایران خواهد بود.

این روند در حالی سرعت می گيرد که برخی احتمالات جدی در خصوص وقوع یک تحول هسته‌ای بزرگ از ایران شنیده می‌شود. برخی منابع مدعی شده‌اند که ایران ممکن است استفاده از نسل جدیدی از سانتریفوژهای غنی سازی اورانیوم – موسوم به پی 2- را در ویترین پیشرفت‌های هسته‌ای خود بگذارد. برخی دیگر نیز احتمال اعلام موفقیت تهران در ایجاد سری جدید سانتریفوژهای نسل پی -1 و یا غنی سازی مقادیر بیشتری از اورانیوم را ممکن می‌دانند.

در دوره قبل از صدور قطعنامه شورای امنیت و دادن مهلت تعلیق غنی‌سازی به ايران نيز محمود احمدی نژاد در یک حرکت تبلیغی پرسروصدا از موفقیت دانشمندان کشورش در انجام غنی سازی تا درجه خلوص 5-4 درصد پرده برداشت. امری که به نوبه خود روند اجماع بین المللی علیه تهران را تقویت کرد و به تصویب قطعنامه شورای امنيت منجر شد.

اما در اين فاصله وقوع نبردی ویرانگر در خاورمیانه تاثیراتی بر پرونده هسته‌ای ایران گذاشته است. رسانه های آمریکایی ظرف روزهای اخیر با صراحت از زبان دیپلمات ها نقل کرده‌اند که جنگ اسراییل و حزب الله لبنان و نحوه واکنش قدرت‌های موثر غربی بدان، وضعیتی ایجاد کرده که در آن کشورهای بدون حق وتوی شورای امنیت از عملکرد آمریکا و حتی فرانسه بسيار ناخشنودند. به همين دليل کشورهایی نظیر چین و روسیه ترغيب خواهند شد تا بر عدم همراهی خود در دور جدید اعمال فشارها بر ایران بیشتر تاکید کنند.

بسیاری از تحلیلگران معتقدند که در وضعیت پرتنش خاورمیانه و درحالی که وضعیت آتش‌بس بین اسراییل و حزب الله شکننده است و سوریه نیز در اتخاذ مواضع نزديک به ایران در مسئله لبنان جدی‌تر است، دشوار بتوان به توانایی واشنگتن برای حفظ اجماع نسبی ایجاد شده در مورد برنامه هسته‌ای ایران امیدوار بود. برخی نيز در ایران و خارج از این کشور وضع کنونی را نوعی موفقیت برای ایران ارزیابی می‌کنند و معتقدند که تهران در اين زمينه دست بالاتری يافته است.


با اين حال می‌توان گفت که رویکرد تهران از زمان روی کار آمدن دولت جدید رویکردی مبتنی بر استراتژی لبه پرتگاه بوده و این رویکرد همچنان با شدت در حال پیگیری است. سخنان آیت الله علی خامنه ای مبنی بر اینکه "ایران تصمیم خود را گرفته است" و لحن و عمل تهران در پاسخگویی به بسته پيشنهادی اروپا، ایران را اکنون وارد مرحله جديدی از اين استراتژی کرده است.

نوشته: یوسف پارسا

در این باره:
ایران در مرحله آخر چالش هسته ای

آیا پاسخ ایران می تواند راه حل دیپلماتیک را تقویت کند؟

احساس قدرت در مساله هسته ای