«تلاش اسراییل برای اتخاذ مواضع سخت‌تر علیه ایران»

حسین علوی

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل در سفر خود به اروپا که از روز سه‌شنبه آغاز شده است، یکی از موضوعات اصلی مذاکرات خود را مناقشه‌ی هسته‌ای ایران قرار داده است.

در گفت‌ و گویی با رضا تقی‌زاده، تحلیلگر سیاسی مقیم لندن ابتدا می‌پرسم که هدف این مذاکرات، که به ویژه در بریتانیا و آلمان برگزار می‌شود، تأثیر گذاری سیاسی بر نشست بعدی کشورهای ۱+۵ در ماه سپتامبر است و یا اساساً اسراییل پیشنهادهای دیگری را در دستور کار خود قرار داده است؟

روشن نیست. تا زمانی که نتیجه‌ی‌ مذاکرات منتشر نشود، تردید است که موضوع دقیق گفت ‌و گوها چه بوده. ولی به هر حال آقای نتانیاهو بسیار نسبت به برنامه‌های اتمی ایران حساس است و به غیر از آن وزیر خارجه‌ دولت اسراییل چند هفته‌ی پیش در همین زمینه، سفری به آمریکای لاتین داشته که در هفته‌ی قبل هم رییس جمهور این کشور آقای پرز به منطقه‌ی آسیای مرکزی رفته است و بعد دیداری با رییس جمهور روسیه انجام داده است.

این‌ها مجموعه‌ی فعالیت‌های دیپلماتیک اسراییل برای مقابله با برنامه‌ی هسته‌ای ایران است. و ماه ستپامبر که شما به آن اشاره کردید، ماه فوق‌العاده حساسی است از این لحاظ که در انتهای این ماه قرار است اولتیماتومی که آقای اوباما برای نشستن پای میز مذاکره و انجام گفت‌ و گوهایی بدون پیش شرط به ایران داده است، به‌سر بیاید.

ولی در شروع این ماه قرار است که گزارش آقای البرداعی، که آخرین گزارش ایشان در مورد برنامه‌های اتمی ایران هست، منتشر بشود و یقیناً در این گزارش تأیید خواهد شد که تقریباً هیچ کدام از خواسته‌های شورای امنیت در چهار قطعنامه‌ی تنبیهی از طرف ایران به موقع اجراء گذاشته نشده است.

دوم این‌که در ماه سپتامبر همان‌طور که شما اشاره کردید، گروه ۱+۵ قرار است به دعوت وزارت خارجه روسیه گردهمایی داشته باشند که این‌ها مقدمات تصمیم‌گیری در مورد نحوه مقابله با برنامه‌ی اتمی ایران است و به‌ هر حال اسراییل می‌خواهد با تأثیرگذاری سیاسی روی کشورهای اروپایی، آن‌ها را برای اتخاذ مواضع سخت‌تر و ایستادگی در مقابل برنامه‌ی اتمی ایران هماهنگ‌تر بکند.

تهدیدی که اسراییل اینجا انجام می‌دهد این است که در صورت به نتیجه نرسیدن فعالیت‌های دیپلماتیک، چاره‌ای برای آن‌ها به غیر از توسل به نیروی نظامی باقی نخواهد ماند و این چیزی است که اروپایی‌ها یقیناً قصد اجتناب از آن را دارند.

رضا تقی‌زاده، تحلیلگر سیاسی

به همین دلیل خانم آنجلا مرکل، صدراعظم آلمان، هفته‌ی گذشته تأکید کرد که در صورت عدم پیشرفت مذاکرات احتمال تشدید تحریم‌ها هست! برخی محافل و رسانه‌ها، اظهارات خانم مرکل را تندتر از مواضع قبلی اروپا می‌دانند. آیا بین مواضع آلمان و سایر کشورهای ۱+۵ تفاوت محسوسی در این زمینه می‌شود قائل شد؟

در گذشته این وجود داشته است. یعنی آلمان مواضع ملایم‌تری را برای اعمال فشارهای بیشتر علیه ایران اتخاذ می‌کرده است و در بعضی مواقع حتا تا حدودی با روسیه و چین، که دوستان ایران یا همراهان ایران در شورای امنیت هستند، نزدیکی بیشتری داشته است تا سه عضو دیگر اصلی شورای امنیت، یعنی بریتانیا و فرانسه و آمریکا.

وقتی خانم مرکل از این زاویه وارد می‌شود و مطالبی که اظهار می‌کند مطالب بسیار تندتری است از آنچه سیاست گذشته‌ی آلمان بوده، نشان می‌دهد که فرانسه و بریتانیا از این لحاظ خیلی جلوتر هستند و این حداقل خواسته‌های جامعه اروپا می‌تواند باشد.

شاید اگر خواسته‌های خانم مرکل دو یا سه ماه پیش از طرف کشورهای اروپایی مثل فرانسه و بریتانیا مطرح می‌شده، تا حدودی اعجاب‌انگیز بود. ولی حالا اعجاب در این است که ملایم‌ترین عضو شورای گروه ۱+۵ و یکی از سه قدرت بزرگ اروپایی به نقطه‌نظرهایی اشاره می‌کند که پیش از این از طرف کشورهای فرانسه و بریتانیا مورد حمایت قرار گرفته است و انتظار می‌رود این حمایت مورد درخواست نتانیاهو در گفت‌ و گوهایش با نخست وزیر بریتانیا هم باشد.

آقای قشقاوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران به ادامه‌ی همکاری با آژانس بین‌المللی تأکید کرده و گزارش‌ها هم حاکی است که ایران اجازه‌ی بازدید از راکتور آب سنگین اراک و نظارت بیشتر بر تأسیسات غنی‌سازی نطنز را هم داده است. آیا این‌ها تأثیری بر مذاکرات ماه سپتامبر نخواهد داشت؟ آیا دستور کار اجلاس ۱+۵ همچنان همان قطعنامه‌های قبلی سازمان ملل است؟

به نظر می‌رسد پیش‌بینی خانم مرکل، که انتظاری از همراهی ایران نباید داشت، عملگرایانه‌تر است. اظهارات آقای قشقاوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران به نوعی منعکس‌کننده‌ی بی‌تصمیمی در نظام سیاسی ایران است. به نظر من، دولت ایران و نظام سیاسی ایران به خط مشترک سیاستی در مورد مقابله و نحوه‌ی برخورد با گروه ۱+۵ هنوز نرسیده‌اند و در طول هفته‌های گذشته بیشتر توجه دولت و نظام به سمت مسایل داخلی ایران بوده است.

حالا با توجه به فشارهایی که در داخل دولت تحمل کرده است، به مراتب ضعیف‌تر از پیش در نحوه‌ی برخورد با فشارهای خارجی است. به همین علت شاید بازنگری سیاست هسته‌ای ایران ضروری بوده، ولی این فرصت تا بحال فراهم نشده و اقدامی که برای صدور اجازه‌ یا موافقت با بازدید از راکتور اراک و همین طور افزایش نظارت در واحد غنی‌سازی اورانیوم در نطنز صورت گرفته است‌، قدم کوچکی است که ایران در جهت تحبیب آژانس و داشتن حداقل یک نقطه مثبت در گزارش آقای البرداعی که این آخرین گزارش او در مورد ایران به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهد بود، برداشته است.

تصور نمی‌کنم این قدم کوچک بتواند در مقابل حجم بسیار زیاد خواسته‌های برنیامده، تأثیر زیادی بگذارد.