«‌تأثیر منفی وقایع اخیر ایران، در بینش دولت‌های غربی»

حسین علوی

هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا بار دیگر بر محدودیت زمانی پیشنهاد واشنگتن برای مذاکره با ایران بر سر برنامه‌های هسته‌ایش تأکید کرده است. از سوی دیگر اتحادیه اروپا هم از ایران خواسته است که هرچه زودتر به میز مذاکرات هسته‌ای بازگردد.

بررسی همین موضوع، یعنی تشدید فشارهای دیپلماتیک از سوی آمریکا و اروپا بر ایران، موضوع گفت‌ و گوی من با دکتر منصور فرهنگ، استاد روابط بین‌الملل در آمریکاست.

آقای فرهنگ، خانم هیلاری کلینتون در سخنان خودشان در شورای سیاست خارجی بر فرصت محدود ایران برای پاسخ به پیشنهاد مذاکره در مورد برنامه‌ی هسته‌ای تأکید کرده و قبلاً هم باراک اوباما ماه سپتامبر را فرصت نهایی برای این پاسخ دانسته است. آیا در مضمون پیشنهاد مذاکره و شروط آن تغییری از سوی کشورهای ۱+۵ صورت گرفته، یا همان پیشنهادات قبلی است؟

همان پیشنهادات قبلی است. ولی وقایع اخیر در بینش و رفتار دولت‌های غربی تأثیر داشته است. به این شکل که برخورد خشونت‌آمیز رژیم با تظاهرکنندگان بعد از این تقلب بزرگ انتخاباتی و دستگیری فعالین روزنامه‌نگاران در رسانه‌های عمومی غرب انعکاس وسیعی پیدا کرده و جوامع غرب و به‌خصوص نهادهای غیردولتی مدافع حقوق بشر را نسبت به ماهیت رژیم ایران خیلی مشکوک‌تر کرده است.

این تحول در بینش و احساس مردم خصوصاً در آمریکا تأثیر گذشته است و این تأثیر در دو بعد قابل سنجش است. اول این‌که بی‌اعتمادی به‌خصوص در رابطه با برنامه‌ی هسته‌ای ایران افزایش پیدا کرده است. بعد این که در بردباری و انعطافی که نسبت به ایران نشان می‌دادند، در برابر امتناع ایران از جدی گرفتن نگرانی‌های جهان غرب، تأثیر منفی ایجاد شده است. سخنرانی خانم هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا درست مثل موضع اتحادیه اروپا بیانگر این تغییر در بینش غربیان نسبت به جمهوری اسلامی است.

دکتر منصور فرهنگ / عکس: دویچه‌وله

آقای فرهنگ، وزیر خارجه سوئد که کشورش ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا را برعهده دارد، روز چهارشنبه تأکید کرده است که همان‌طور که گفتید، روابط اتحادیه اروپا و غرب در پی سرکوب و خشونت مردم در ایران با جمهوری اسلامی پیچیده‌تر شده است. ولی از یک‌طرف هم تأکید کرده است که اگر ایران پیشنهاد توقف غنی‌سازی و فرآوری اورانیوم را نپذیرد، تحریم‌ها تشدید خواهد شد. آیا این به این معناست که پیچیده‌ترشدن روابط با ایران همان شرایط قبلی ۱+۵، یعنی توقف غنی‌سازی، را دو مرتبه روی میز آورده است؟

فکر نمی‌کنم در موضع غرب در مرحله‌ی نهایی تغییری ایجاد شده است. دولت اوباما آماده‌ است که با ایران به توافقی برسد که برمبنای آن غنی‌سازی اورانیوم در ایران حجم و غلظتی داشته باشد که برای طرفین قابل تحمل باشد و این حجم غلظت سیستم غنی‌سازی اورانیوم در ایران زیر کنترل کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد.

ولی در شرایط کنونی آیا رژیم ایران این آمادگی را دارد که با کشورهای غربی ۱+۵ بحث و گفت ‌و گویی بکنند که به فرمولی برسند که برای طرفین قابل تحمل باشد؟ به این دلیل است که فکر می‌کنم وقایع ایران از یکطرف برای رژیم ایران مشکل ایجاد کرده که بخواهد وارد بحث و مذاکره با دنیای غرب بشود و در عین حال به تبلیغات داخلی ادامه بدهد، و از طرف دیگر افکار عمومی دنیای غرب از دولت‌های خودشان می‌خواهند که در برابر ایران سرسختی و جسارت بیشتری نشان بدهند.

از طرف دیگر ایران مطرح کرده است که در حال تدوین یک بسته‌ پیشنهادی جدید در پاسخ به پیشنهادهای کشورهای ۱+۵ است. آیا واقعاً تصور این هست که ایران پیشنهادات جدیدی مطرح می‌کند و یا این می‌تواند در حقیقت موضوع مذاکره‌ای برای گذار از همین پیچیدگی و این دوره‌ی بحران باشد‌؟

برمبنای اطلاعاتی که فقط از منابع علمی می‌شود گرفت‌، رژیم ایران می‌خواهد وقت بخرد. یکی از منابعی که من می‌خواندم، مجله‌ای قابل اعتماد و مترقی‌ است که می‌گوید ایران می‌تواند در طی یکی دوسال آینده به توانایی برای ساختن سلاح هسته‌ای برسد.

اگر این واقعیت داشته باشد، بنابراین استراتژی ایران این است که هرچه می‌تواند این مذاکرات را به تعویق بیندازد که بتواند به دستیابی آن توانایی نزدیک‌تر بشود. این را دولت‌های غربی هم می‌دانند. این مسابقه‌ای‌ است که بین طرفین ایجاد شده است.

تنها راهی که دولت‌های غرب دارند که بخواهند در موضع ایران تغییری ایجاد بکنند از طریق چین و روسیه است. اگر همه‌ی دولت‌های غربی هم متحد بشوند و واقعاً سعی بکنند که تحریم‌های اقتصادی و مالی وسیعی علیه ایران به‌کار ببرند، تا زمانی که چین، هندوستان، ژاپن، کره و روسیه با ایران روابط تجاری دارند و بازار ایران را برای کالاها و اسلحه‌ی خودشان مناسب می‌بینند، بسیار سخت است که موضع ایران تغییر کند.

آیا این دولت‌های غربی می‌توانند به چین و روسیه آوانس‌هایی بدهند که این آوانس‌ها آن‌قدر برای این کشورها مهم باشد که بتوانند در تحریم علیه ایران شرکت کنند؟ این را فقط ماه‌های آینده می‌تواند نشان بدهد.