دستاوردهای ۱۸ تیر برای جنبش دانشجویی

حسین علوی

هجدهم تیرماه، نهمین سالگرد واقعه کوی دانشگاه تهران و وقایع پیرامون آن است. درباره تاثیر این وقایع بر جنبش دانشجویی ایران تاکنون ارزیابی‌های متفاوتی هم از جانب فعالان دانشجو و هم تحلیل‌گران مسایل سیاسی و اجتماعی صورت گرفته است. به همین مناسبت با بهاره هدایت و علی نیکونسبتی، دو فعال دانشجویی گفت و گو کردم و ابتدا از بهاره هدایت، عضو شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت و مسوول کمیسیون زنان این دفتر، درباره تاثیرات متقابل جنبش دانشجویی و جنبش زنان پرسیدم:

به نظر می‌آید در این چند سال اخیر با تغییر روش‌هایی که در جنبش زنان بروز کرد و همین‌طور ایجاد حساسیت‌هایی که در جنبش دانشجویی پیدا شد، این جنبش‌ها به همدیگر نزدیک بشوند.

از طرفی ما دیدیم که فعالین زنان برای جلب حمایت فعالین دانشجویی و کلاً سایر فعالین مدنی و اجتماعی توجه خوبی نشان دادند.

از طرفی هم یک حساسیت معطوف به عمل در میان فعالین دانشجویی بروز کرد برای این‌که به خرده جنبش‌های اجتماعی نزدیک بشوند و آن‌ها را شناسایی کنند و روابط خودشان را با آن‌ها در یک چارچوب‌های تعریف شده‌ای بتوانند پیش ببرند.

ما این را در حمایت‌هایی که این دو تا جنبش در مقاطع مختلف می‌کنند می‌توانیم ببینیم و خوشبختانه الان یک روابط مطلوب و مناسبی را با همدیگر تعریف کردند. به‌طوری که ما مشاهده می‌کنیم در فشارها و تبلیغاتی که در مورد دانشجویان صورت می‌گیرد، فعالین جنبش زنان حساسیت به خرج می‌دهند و واکنش نشان می‌دهند.

از طرفی مطالباتی که در میان فعالین زنان مطرح می‌شود گاهی به عنوان مطالبه خود فعالین دانشجویی هم مطرح است و خود فعالین دانشجویی هم آن‌ها را پیگیری می‌کنند و به نظر می‌آید که نقطه مناسبی است و مشترکاتی که این دو تا جنبش اجتماعی توانستند در طی این چند سال با همدیگر پیدا کنند، قطعاً قابل پیگیری و گسترده‌تر شدن هم هست.

خانم هدایت طی چند حرکت صنفی و مطالباتی دانشجویان در هفته‌های اخیر، به‌ویژه در دانشگاه زنجان و دانشجویان تربیت معلم؛ دانشجویان دختر همگام با دانشجویان پسر، در تمام فعالیت‌ها شرکت داشتند، حتی در اعتصاب غذاها در تمام ساعات و در این ارتباط محدودیت‌ها و بازداشت‌هایی هم از دانشجویان انجام شد. آیا الان همچنان از دانشجویان دختر کسانی که تحت بازداشت و یا پیگرد باشند‌؟

در مورد دانشجویان دانشگاه تربیت معلم همان‌طور که شما فرمودید یک تعداد کثیری از دختران همراه با دانشجویان پسر در کلیه مراحل اعتراضات و اعتصاب غذا همراهی کردند و در جریان اعتراضات ایستادگی کردند و اگر مشکل خاصی بخواهد پیش بیاید، (که هنوز پیش نیامده) در مورد احضار به کمیته‌های انضباطی و تحت فشار قرار گرفتن دانشجویان، قطعاً همه دانشجویان با هم در آن‌جا مورد مواخذه قرار خواهند گرفت.

یعنی به‌واسطه حضور چشمگیری که دختران داشتند، قطعاً برای مسوولین هم قابل اغماض نخواهد بود که از کسی بخواهند چشم‌پوشی کنند.

ولی خوشبختانه یکی از مطالباتی که بچه‌ها آن‌جا مطرح کرده بودند این بوده که شورای متحصنین و دانشجویان متحصن و اعتصاب کننده، مورد پیگرد کمیته‌های انضباطی قرار نگیرند.

در مورد دانشگاه زنجان، ما خبر موثقی در دست نداریم. متاسفانه شایعه بازداشت دختر دانشجو - قربانی آن حادثه - انتشار پیدا کرد ولی از طرف مسوولین تکذیب نشد و هنوز راجع به قضیه سکوت کردند. در حالی‌که ما شاهد بودیم هم دادستان زنجان و هم وزیر علوم، به شدت تهدیداتی را متوجه خود آن دختر دانشجو و کلیه افراد و تشکل‌هایی داشتند که پیگیر قضیه بودند و در اطلاع‌رسانی آن فاجعه دست داشتند.

یک مورد دیگر هم از دختران دانشجویی که الان در بازداشت هستند و مراحل دادگاه‌شان را سپری می‌کنند، جا دارد که یاد کنم از روناک صفارزاده و هانا عبدی که این‌ها دختران دانشجویی هستند که حدوداً ۱۰ ماه است که در بازداشت به‌سر می‌برند و طی ماه گذشته هم ما شاهد صدور حکم ناعادلانه پنج سال زندان و تبعید برای هانا عبدی بودیم و اعتراض گسترده‌ای که از طرف فعالان دانشجویی و فعالین زنان نسبت به این حکم صورت گرفت و در مورد این حکم سنگین، تجدید نظرخواهی درخواست شد.

و اما علی نیکونسبتی، عضو دیگر شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت و مسوول روابط عمومی این دفتر درباره تجربه ۱۸ تیر، پیامدهای آن و ارزیابی خود دانشجویان در این‌باره می‌گوید:

این چیزی بود که اوج برخورد میان جریان اقتدارگرا و گروه تحول‌خواه بود که چند اثر را برجای گذاشت. یکی این‌که تاثیری بود که جنبش دانشجویی گذاشت و جنبش دانشجویی به این نتیجه رسید که گروه‌هایی در این کشور وجود دارند که به هر شیوه و روشی می‌خواهند معترضان خودشان را حذف بکنند و کم کم دانشجوها به این نتیجه رسیدند که باید در برابر این‌ها محکم بایستند و مقاومت کنند.

اما در مقابل بعضی از نیروهای اصلاح طلب و تحول‌خواه سعی کردند با آرامش و به نوعی کنار آمدن با این مساله، از آن عبور کنند که این باعث جدایی ‌بین دانشجوها و آن گروه‌هایی شد که می‌خواستند با برخورد خیلی نرمی از کنار این قضیه بگذرند و قصد ایستادگی جدی در برابر آن‌ها را نداشتند.

بعد هم تجربه نشان داد که تجربه دانشجویان بیشتر بوده و بهتر توانستند پیش بینی کنند و شما دیدید که به تدریج نیروهایی که فکر می‌کردند با گفت و گو با نیروهای غیردموکراتیک می‌شود به نتیجه رسید، آن‌ها از عرصه سیاسی کشور حذف شدند.

پس می‌بینیم ۱۸ تیر دو نتیجه خیلی واضح داشت. یک نتیجه برای خود دانشجوها که باید مقاومت بیشتری بکنند و یکی جدا شدن‌شان از گروه‌هایی که می‌خواستند به نوعی با آن گروه‌ها کنار بیایند. این جدا شدن باعث شد که دانشجوها به تدریج به سمت استقلال بیشتری بروند و همبستگی بیشتری با هم داشته باشند.

آقای نیکونسبتی، به نظر می‌آید یکی از اتفاقاتی که بعد از ۱۸ تیر افتاد، ایجاد تمایز بیشتر بین گرایش‌های مختلف جنبش دانشجویی بود که قبلاً صرفا در چارچوب انجمن‌های اسلامی فعالیت می‌کردند. این تمایز و برآمد مستقل گرایش‌های مختلف چقدر در مجموع به اهداف جنبش دانشجویی کمک کرد؟

شما اگر به یک سال گذشته نگاه کنید، می‌بینید که برای هر کدام از گروه‌ها دانشجوی چپ، لیبرال و انجمن اسلامی اتفاقی افتاد و حقوق‌شان ضایع شد. حالا همگی به‌طور مشترک از آن حمایت می‌کنند و به نظر من این اتفاق مبارکی است که در یک سال گذشته افتاده است.

یک اختلافی پیش آمد و کم کم نیروها، هویت خودشان را پیدا کردند و الان آن هویت‌های شکل گرفته، به همکاری با همدیگر روی آورده‌اند و همین دفاعی که از حقوق همدیگر می‌کنند، به نظر من بزرگترین پیشرفتی بوده که ما در این سال‌ها شاهد آن بودیم.

آیا تشکل‌های دانشجویی امسال برای نهمین سالگرد ۱۸ تیر، برنامه‌ای در دستور کار دارند؟

فکر می‌کنم ظرف این سال‌ها، در مورد ۱۸ تیر به میزان زیادی اطلاع رسانی شده. برای همین هم بچه‌ها بیشتر رو آوردند به صدور بیانیه تا به هر حال این مساله از خاطره‌ها پاک نشود.

الان می‌شود یک ارزیابی کرد که چه تعداد از دانشجویان در ارتباط با این فعالیت‌های سال‌های اخیر هم‌چنان یا در زندان هستند یا تحت احضار و بازجویی قرار دارند؟ در مجموع وضعیت آن‌ها چگونه است؟

قریب به ۲۰۰ دانشجو در یک سال گذشته بازداشت شدند که خب پرونده‌های اکثر این‌ها هنوز باز هست و ۱۱ نفر هم در روزهای اخیر دستگیر شدند که ۵ نفر آن‌ها صبح امروز بود که در شهر مشهد دستگیر شدند.