«هراس احمدی‌نژاد از سقوط کابینه و ناکامی در انتخابات»

نامه‌ی تند محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهور به غلامعلی حداد عادل، رییس مجلس که حاوی انتقاد از متهم کردن رییس‌جمهور به خودداری از ابلاغ سه مصوبه‌ی مجلس بود، تا کنون بازتاب گسترده‌ای در محافل سیاسی و مطبوعاتی داشته است. در این نامه آقای احمدی‌نژاد اقدام رییس مجلس را غیر قابل تفسیر و افترا علیه خود دانسته و پرسیده است: «چه کسی باید به تخلفات رییس مجلس رسیدگی کند؟»

انتقاد آشکار این دو مسئول بلندپایه‌ی جمهوری اسلامی از یکدیگر، البته پیشینه‌ دیگری نیز دارد. اوایل بهمن‌ماه گذشته آقای حداد عادل متن نامه‌ای از مجلس خطاب به رهبر نظام را علنی کرد که در آن، در مورد عدم ابلاغ یک مصوبه‌ی مجلس در مورد بودجه‌ی سال ۸۶، درخواست تعیین تکلیف شده بود و پاسخ رهبر نظام با تکیه بر ضرورت اجرای قانون، نوعی جانبداری تلویحی از موضع مجلس تلقی شد. بر همین اساس برخی ناظران نامه‌ی کنونی رییس‌جمهور را نوعی تلافی‌جویی نسبت به اقدام قبلی رییس مجلس تلقی کرده‌اند.

میزان درستی این ارزیابی را در گفت‌وگویی با عیسی سحرخیز روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسایل سیاسی در تهران در میان گذاشتم:

عیسی سحرخیز، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل سیاسی

من فکر می‌کنم که این اتفاقات را باید در یک حیطه‌ی وسیع‌تر دید و مورد ارزیابی قرار داد. طبیعتاً دو طرف سعی می‌کنند اقدام‌هایی را که انجام می‌شود، در چارچوب ضوابط قانونی انجام بدهند یا به ‌گونه‌ای عمل کنند که ضعف اطلاع از قانون طرف مقابل را نشان بدهند. پس با این نگاه در واقع بحث نوعی انتقام‌جویی را باید به تنهایی مورد توجه قرار نداد؛ بلکه توجه را بر این نکته گذاشت که رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری کلید خورده و دو طرف و گروه‌های وسیع‌تری در این چارچوب اقدام‌های خودشان را انجام می‌دهند.

در مورد این دو نفر خاص، با این مسأله مواجه هستیم که انتخابات اگر چه غیرآزاد، ناسالم و غیررقابتی انجام شد و نتیجه‌اش آن گونه که مهندسی این انتخابات طراحی شده بود، اما آن چیزی که به افکار عمومی گفته شد، این بود که آقای حداد عادل با یک اختلاف بسیار زیادی با نفر دوم، به عنوان نماینده‌ی اول تهران برگزیده شده است.

این امر طبیعتاً ایشان را با دو مسأله مواجه می‌کند. یکی این که در داخل مجلس جدید از چنان اقتدار گذشته برخوردار نیست و از هم‌اکنون ریاست‌اش مورد چالش قرار گرفته است؛ با افراد دیگری که برگزیده شده یا به‌گونه‌ای به مجلس فرستاده شده‌اند.

همین طور ایشان نگاه بر این مسأله دارد که بتواند با این رأیی که آورده است، در جایگاه رییس‌جمهور آینده خودش را به عنوان نامزد مطرح جلوه بدهد؛ با روابط خانوادگی که دارد و ارتباطاتی که از طریق مجلس شکل داده است، این نگاه را پیش می‌برد.

آقای احمدی‌نژاد هم از آن سو با چالش‌های متعددی از درون جامعه، از درون مجلس جدید و از درون کابینه‌ی خودش مواجه است.

همین نکته مطرح است. پرخاش‌گری آقای احمدی‌نژاد، بویژه طی دو سه هفته‌ی گذشته محدود به مجلس و رییس آن نیست. ما می‌بینیم که بخش زیادی از افراد، چه از درون دولت و چه خارج از آن، از سوی آقای احمدی‌نژاد متهم به این شده‌اند که فشار علیه دولت را سازمان‌دهی می‌کنند. آیا این را می‌شود صرفا در چارچوب رقابت‌های مربوط به انتخابات آینده دانست و یا این که نوعی فرافکنی برای توجیه شکست سیاست‌های دولت است؟

آقای احمدی‌نژاد اگر چه دلش می‌خواهد که به عنوان رییس‌جمهور و نامزد ریاست جمهوری دور آینده باشد که بعداً در تاریخ هم می‌نویسند که یک چنین رییس‌جمهوری بوده که نتوانسته است دو دوره‌ی پشت سر هم در این مقام قرار بگیرد، اما به دلیل نکاتی که شما مطرح کردید و نارضایتی فزاینده، دچار بیم و هراس و اضطراب است.

از یک سو می‌بیند که به صورت فزاینده‌ای مورد نقد قرار می‌گیرد؛ همه‌ی مشکلات را باید جواب بدهد؛ به فردی که در واقع مقصر و راهنمای ایشان است، نمی‌تواند اشاره بکند یا حمله کند؛ پس مجبور است که این کار را در سطوح دیگر انجام بدهد.

همان طور که در مورد وزرای اقتصادی و وزارت کشور دیدیم، یک نوع فرار به جلو را شکل داد که خودش را از زیر ضربه خلاص بکند. ولی حیطه‌ی عمل این فرار به جلو، بسیار محدود است.

آقای احمدی‌نژاد از یک سو دلش می‌خواهد که در دوره‌ی آینده بتواند رییس‌جمهور باشد؛ از یک سو با این مسأله مواجه است که همین دوره‌ی کنونی را هم امکان دارد که نتواند به انتها برساند. به دلایل مختلفی که می‌تواند ناشی از بحران باشد، مسائل بین‌المللی باشد و یا حتی همین تعویض کابینه؛ که الان با این نکته مواجه شد که اگر یکی دو وزیر جدید را بخواهد عوض بکند، یا حتی آن‌ها به دلایلی استعفا بدهند، کابینه‌اش سقوط کرده است. این بیم و هراس و اضطراب را ما در رفتار ایشان می‌بینیم و به این دلیل سعی می‌کند که به همه حمله بکند.

همان طور که می‌دانید این حد از تخریب روابط دولت و مجلس طی دو سال گذشه بی‌سابقه است. در حالی که مجلس از سوی بسیار متهم به «گوش‌ به فرمان رییس‌جمهور بودن» شده است. فکر می‌کنید این اختلافات پس از تشکیل مجلس هشتم، با توجه به ترکیب آن به چه شکل در خواهد آمد؟

ببینید، تا جایی مجلس از این امر متابعت می‌کرد و آقای حداد عادل و تا حدی آقای باهنر این مسیر را هدایت می‌کردند، جای پای آقای احمدی‌نژاد محکم بود. جریانی که به نسیم‌های سیاسی توجه می‌کند و فکر می‌کند این نسیم‌ها، نوع چرخش پرچمی را که نسیم بر آن می‌وزد، مشخص می‌کند، ضعف آقای احمدی‌نژاد این کمک را کرده است که این افراد سریع بتوانند یک نوع شیفت (جابه‌جایی) انجام دهند؛ نگاه به آینده داشته باشند و خودشان را مستقل جلوه بدهند.

غیر از این باید به این نکته هم توجه بکنیم که تضادهای درون جریان اقتدارگرا هر روز که می‌گذرد، تشدید می‌شود و در سطوح مختلف ما شاهد بروز و نمودش در سطح افکار عمومی و اخبار و شایعاتش در سطح‌های خصوصی‌تر و سیاسی‌تر هستیم. در نتیجه این فضا را باید توجه داشت و شرایط کشور را در این ساز و کار ارزیابی (کرد) و مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.