وقتی چنین مجازاتی قانونی است، باید منتظر اجرایش باشیم

حسین علوی

در روزهای گذشته در استان سیستان و بلوچستان ایران احکام جزایی قطع یک دست و یک پاي هر یک از پنج نفری که در این استان متهم به جرایم امنیتی بودند، به اجرا در آمده است. دادگستری استان سیستان و بلوچستان اعلام داشته است که احکام یادشده را بالاترین مراجع قضایی تأیید کرده‌اند.

درباره‌ی این اعتراض‌ها به نقض حقوق بشر در ایران با خانم نسرین ستوده حقوق‌دان و وکیل دادگستری در تهران گفت‌وگویی داشتم و ابتدا این مسأله را مطرح کردم که صدور و اجرای احکام مجازات بی‌رحمانه در ایران، مانند مجازات قطع دست و پا آیا مسیر حقوقی ویژه‌ای را باید طی کند؟ یا مانند اجرای سایر قوانین جزایی است؟

نسرین ستوده (عکس: تغییر برای برابری)

واقعیت این است که ما خشونت‌ها را در ایران به دو دسته، خشونت‌های قانونی و غیرقانونی، تقسیم می‌کنیم. خشونت‌های قانونی، خشونت‌هایی هستند که قانون اجازه‌ی آن‌ها را می‌دهد؛ مثل همین مجازات. این مجازات در قانون ما پیش‌بینی شده است. مجازات محاربه می‌تواند تبعید یا اعدام یا قطع دست و پا باشد.

آن دسته از کسانی که بویژه به حقوق‌دانان ایران ایراد می‌گیرند که با عینک بدبینی قانون را بررسی می‌کنند و همیشه نقاط سیاه را پیش‌بینی می‌کنند، باید بدانند که وقتی قانون چنین مجازات غیرمعمولی را قانونی اعلام می‌کند، هر روزی ما باید در انتظار اجرای آن باشیم. در پاسخ به آن دوستانی هم که می‌گویند این اولین بار بوده است که چنین مجازاتی اعمال شده، واقعاً ما نمی‌دانیم آیا در قریب ۳۰ سال گذشته چنین مجازاتی نسبت به هیچ کس اعمال نشده است (یا نه.) نمی‌دانیم؛ شاید هم اعمال شده باشد. اما در میان همه‌ی آن‌ها این مورد به دلیل این‌که رسانه‌ای شده، بازتاب پیدا کرده است.

خانم ستوده ظرف یک سال گذشته بحث‌های زیادی بود که یک طرح اصلاح قانون مجازات‌های اسلامی توسط حقوق‌دانان تهیه شده است و در مجلس در دست بررسی هست یا خواهد بود. آیا در این زمینه اقدام عملی واقعاً صورت می‌گیرد؟

این لایحه هم به سرنوشت لایحه تشکیل دادگاه اطفال دچار شده است و از فرآیند نهایی شدن و تصویب آن، هیچ اطلاعی در دست نیست. اما آن‌چه در چنین لوایحی در مجلس حائز اهمیت است، این است که ما واقعاً از نظر شورای نگهبان در مورد این لوایح بی‌اطلاعیم. این آن چیزی است که حتی بعد از این‌که مجلس آن را پشت سر بگذارد، باید تأیید شورای نگهبان را داشته باشد.

اخیراً سازمان دیده‌بان حقوق بشر بیانیه‌ای منتشر کرده است و به نقض گسترده‌ی حقوق بشر در ایران، نه فقط از جهت نقض قوانین، بلکه از جهت اجرای قوانینی که در ایران وجود دارند و مغایر با موازین حقوق بشر هستند، انتقاد کرده است. آیا در ایران مشخص هست برای دستگاه قضایی و یا برای حقوق‌دانان و مدافعان حقوق بشر که مجموعه‌ی این قوانینی که با تعهدات بین‌المللی ایران مغایرت دارند، چه میزان و چه تعدادی از قوانین هستند؟

تعداد آن‌ها را دقیقاً من الان نمی‌توانم به شما بگویم. ولی آن‌چه هست، در هر زمینه‌ای از مقوله‌‌ی حقوق بشر، ما بخشی داریم که با تعهدات بین‌المللی دولت ایران مغایر است. مثل حقوق کودکان، حقوق زنان و همین طور حقوقی که مربوط به آزادی بیان می‌شود، آزادی مطبوعات و مربوط به حقوق زندان‌ها می‌شود. همه‌ی این‌ها از جمله مواردی است که در ایران زیر پا گذاشته می‌شود.

درحالی که ایران به مهم‌ترین سند حقوق بشر که اعلامیه‌ی‌ حقوق بشر است و جزو عرف بین‌المللی هست، پیوسته است و نمی‌تواند مدعی باشد که من به فلان کنوانسیون نپیوسته‌ام. حتی اگر هم ایران (به کنوانسیون خاصی) نپیوسته باشد، به خود اعلامیه‌ی حقوق بشر پیوسته است و آن در درجه‌ی اول ایران را پایبند می‌کند؛ و بعد تعهدات بین‌المللی دیگری که ایران به یک یک کنوانسیون‌های متعدد پیوسته است و باید آن‌ها را اجرا بکند.