ادغام به قصد مردمی‌تر شدن سپاه

اين گفتگو را از «اینجا» بشنوید.

روز شنبه، در مراسم تودیع محمدحسین حجازی، فرمانده نیروی مقاومت بسیج، فرمانده جدیدی معرفی نشد و سرلشکر محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران، اعلام داشت که این مسئولیت به وی محول شده است. در مورد دلایل ادغام فرماندهی بسیج در فرماندهی سپاه، به علت کمبود اخبار و اطلاعات تأیید شده، محافل سیاسی تا کنون تنها به برخی گمانه‌‌زنی‌ها در این زمینه، اکتفا کرده‌اند.

محمدصادق جوادی حصار، روزنامه‌نگار در تهران، به رابطه بیشتر بسیج با زندگی عادی مردم، اشاره می‌کند و یکی از اهداف این ادغام را به ویژه در شرایط تهدیدات خارجی، تقویت سپاه از طریق گسترش پایگاه اجتماعی می‌داند.

شاید یک از اهداف ماجرا (به دنبال تهدیدات جهانی، که برای سپاه ایجاد شده است) این باشد که سپاه آمیختگی بیشتری با بدنه مردمی خود (که بسیج است) پیدا کند و در حقیقت پشتوانه توده‌ای سپاه با بسیج ادغام شود.

اگر چه سپاه جزء نهادهای انقلابی بوده و بعد از انقلاب، به خصوص در مقاطع زمانی جنگ، از پشتوانه بالای مردمی برخوردار بوده و در حقیقت وظیفه سازمان‌دهی مردم در جنگ، به عهده سپاه بوده است؛ اما در هر صورت بسیج در کنار سپاه یک رشد مستقلی را شروع کرده است به نحوی که در بسیاری از موارد، در افکار عمومی بین سپاه و بسیج تفاوتی وجود دارد و بسیجی‌ها را از جهت پشتیبانی سیاسی متفاوت می‌پندارند.

همین تفاوتی که در افکار عمومی ایجاد شده، باعث شده که سپاه گرایش بیشتری به سمت آمیخته‌تر و نزدیک‌تر شدن به مردم داشته باشد. به عبارت دیگر، با بخش مردمی سپاه (که بسیج باشد) آمیخته‌تر گردد. وحدت فرماندهی نیز شاید به همین معنا باشد. چرا که از اول نیز همه می‌دانستند که بسیج، عضوی از مجموعه سپاه بوده و سازمان‌دهی‌های مردمی، توسط بسیج صورت می‌گرفته است.

برای بسیاری از ناظران این سخنان فرمانده سپاه مورد توجه قرار گرفته که گفته است: «استراتژی سپاه با گذشته فرق کرده است. بدین ترتیب که سپاه باید سازمانی انعطاف‌پذیر باشد تا بتواند در برابر تهدیدات سیاسی، اجتماعی و امنیتی دشمنان، به درستی وارد عمل شود.» این دسته از ناظران در سخنان فرمانده سپاه چشم‌انداز ایجاد محدودیت‌های سیاسی بیشتر و امنیتی شدن فضای جامعه را تصویر می‌کنند. محمدصادق جوادی حصار این ارزیابی را تا حدی بدبینانه می‌داند:

من این مسأله را منتفی نمی‌دانم. اما باید گفت که بدبینانه‌ترین نوع مواجهه همین است. یعنی اگر خیلی بدبین بخواهیم به قضیه نگاه کنیم، می‌توانیم آن را این گونه بررسی کنیم و شاید این همه بدبینی نیز لزومی نداشته باشد. به عقیده من، بسیج، علی‌رغم بازتاب‌های بیرونی، به شدت با مردم آمیخته است. یعنی شما در مساجد و محلات که نگاه کنید، جوانان متوسط و مثبت معمولاً جذب بسیج می‌شوند. البته آن‌هایی که از بهره هوشی بالاتری برخوردارند و جذب دانشگاه‌ها می‌شوند، از این قضیه مستثنا هستند. در مجموع در مساجد و محلات، بسیج چهره ضدمردمی و غیرمردمی ندارد و به نظر من نمی‌توان خیلی بدبینانه به قضیه نگاه کرد.

اما سرلشکر جعفری به نقل از رهبر جمهوری اسلامی گفته است که مأموریت اصلی سپاه در حال حاضر، مقابله با تهدیدات داخلی است و در صورت تهدید نظامی خارجی، سپاه به کمک ارتش خواهد شتافت. برخی ناظران، تأکید ارتش به عنوان نیروی مقابله با تهدید خارجی، و قائل شدن نقش کمکی برای سپاه را در این زمینه، تدبیری برای مبرا کردن سپاه از اتهامات مربوط به درگیری‌های برون‌مرزی، تلقی می‌کنند. محمدصادق جوادی حصار بر آن است که این تفکیک وظایف، در حقیقت همان چیزی است که در قانون اساسی جمهوری اسلامی و آیین‌نامه‌های سپاه نیز آمده است:

البته مطابق اساسنامه سپاه، در این قبیل موارد سپاه نقش دوم دارد. یعنی پاسبانی از مرزها و دفع تجاوز، در ابتدا به عهده ارتش است. سپاه به دنبال حفظ انقلاب اسلامی، موظف به دفاع از مرزها می‌شود. ولی این نقش اصلی سپاه، در قانون سپاه و قانون اساسی نیست.