افغانستان بر سر دوراهی وحدت ملی و صحت انتخابات

فرنگیس محبی

در پی انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان و پیشتازی حامد کرزی در نتایج آرایی که تا کنون به دست آمده، شایعات تقلب در انتخابات در افغانستان گسترش یافته است. این شایعات دامنه اختلافات مابین دکتر عبدالله عبدالله دیگر کاندیدای قدرتمند و حامیانش را با حامد کرزی و طرفداران او تشدید کرده است.

دراین رابطه با امین‌الله حبیبی، محقق در آکادمی دفاعی بریتانیا و تحلیل‌گر مسائل سیاسی افغانستان گفت و گو کردم و نظر او را در مورد دیدار حامد کرزی و ریچارد هالبروک و تنش‌های گفته‌شده میان آن دو در این دیدار پرسیدم.

گفته می‌شود که در روز بعد از انتخابات، آقای هالبروک دیداری با آقای کرزی داشتند. البته این دیدار مختص به آقای کرزی نبود؛ بلکه با آقای دکتر عبدالله هم دیداری داشتند.

در این دیدار به نظر می‌رسد که آقای هالبروک از روند برگزاری انتخابات و شایعات در مورد تقلب در انتخابات انتقاد کرده و گفته بودند که ظاهراً اگر انتخابات به دور دوم کشیده شود، شاید مشروعیت انتخابات بیشتر شود و این چیزی بوده که آقای کرزی در برابر آن عکس‌العمل نشان داده است و به نظر می‌رسد که ملاقات در همان جا به پایان می‌رسد.

همان طور که شما گفتید، آقای ریچارد هالبروک نگران تقلب در دوره‌ی اول بوده و ایشان برای سلامتی و اعتبار انتخابات از آقای کرزی چنین درخواستی را کرده بود. ولی اگر روند انتخابات بر اساس نتایجی که تا الان اعلام شده است ادامه پیدا کند، در هر حال انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد. پس چرا آقای کرزی حاضر به قبول این واقعیت نیستند؟

دو مسأله در این‌جا هست. یک این‌که معمولاً سنت رهبران افغانستان چه در زمان داوودخان مرحوم که در برابر برژنف همین عکس‌العمل را نشان داد، وقتی که از ایشان خواستند از حضور غربیان در افغانستان جلوگیری کنند، معمولاً سنت این بوده که از انتقادات صریح خوششان نمی‌آید و به همین دلیل به نظر می‌رسد که آقای کرزی از این انتقاد خوششان نیامده بود و عکس‌العمل شدیدی نشان داده‌اند.

نکته‌ی دوم این است که چون درافغانستان به هر حال نهادهای انتخاباتی وجود دارد و این پروسه‌ی انتخابات ولو با نقصی که داشته است برگزار می‌شود، انتظار می‌رود که اجازه بدهند این انتخابات روند طبیعی خودش را طی کند و اگر انتخابات به دور دوم کشیده می‌شود، درآن صورت انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد و روی برگزاری سالم این دور دوم کار شود.

اگر انتظار این باشد که قبل از این که روند انتخابات پروسه‌ی طبیعی و قانونی خودش را طی کند، بخواهیم که انتخابات به دور دوم کشیده شود، با توجه به انتقاداتی که در مورد تقلب‌های احتمالی بوده، این به نظر من شاید موضع درستی نباشد و به همین دلیل است که این مسأله فاش شد و آقای کرزی احتمالاً آگاهانه در این مورد عکس‌العمل نشان داده‌اند. برای این‌که این به موقعیت آقای کرزی در افغانستان نیز به‌عنوان یک رهبر ملی کمک خواهد کرد.

در واقع نظر شما این است که آقای ریچارد هالبروک باید منتظر می‌شدند که اول روند طبیعی طی می‌شد و اگر انجام نمی‌شد، بعد این پیشنهاد را به آقای کرزی می‌دادند؟

من فکر می‌کنم که چنین باشد؛ بله. برای این‌که ولو یک پروسه ناقص باشد، به هر حال افغانستان کشوری است که تازه قدم‌های اولیه را به سوی دموکراسی برمی‌دارد و نهادهایی دموکراتیک در افغانستان، نهادهایی باتجربه نیستند.

افغانستان کشوری است که نفوذ شخصیت‌ها و نفوذ افراد و سران اقوام در روند این پروسه زیاد است و شما نمی‌توانید از یک نهاد انتخاباتی انتظار یک نهاد پیشرفته‌ در یک جامعه دموکراتیک و پیشرفته داشته باشید.

این است که با تمام نقص‌هایی که در این پروسه وجود دارد، به نظر من باید اجازه داد این پروسه‌ها روند خودش را طی کند. اگر نقصی در برگزاری این انتخابات بوده و یا نقصی در کارکرد این نهادهای انتخاباتی بوده، به نظر من بهتر است روی آن‌ها کار شود تا آن‌ها اصلاح شوند؛ تا این‌که ما این پروسه را در جایی متوقف بکنیم و بگوییم حالا که چنین شایعاتی وجود دارد، بنابراین باید خیزی زد به دور دوم.

نکته‌ی بعدی این است که به نفع روابط ایالات متحده و افغانستان نیست. به نفع افغانستان نیست؛ برای این‌که به رابطه‌ی گرم و دوستانه میان افغانستان و دولت افغانستان با ایالات متحده به شدت و بسیار نیاز است. برای این‌که افغانستان بتواند با چالش‌هایی که با آن‌ها روبه‌رو است، مواجه شود و این‌ها را پشت سر بگذارد.

دولت افغانستان و دولت آقای کرزی هم اگر بخواهد که در پنج سال آینده در این کشور بازسازی کند و از خود میراثی به‌عنوان اولین رییس‌جمهور منتخب افغانستان که در دور دوم هم انتخاب شده است برجای بگذارد، ناگزیر است که رابطه‌ی بسیار گرمی با ایالات متحده آمریکا داشته باشد، با توجه به امکانات فراوانی که ایالات متحده آمریکا در افغانستان به مصرف می‌رساند.

از سوی دیگر ایالات متحده آمریکا نیز نیاز به این دارد که یک همکار خوب در افغانستان داشته باشد.

این همین صحبت را پیش می‌‌آورد که تا کنون آقای کرزی با حمایت آمریکا و غرب توانسته‌اند در افغانستان دوام بیاورند. فکر می‌کنید الان چه عاملی باعث شده است که یک صحبت داخلی نماینده‌ی آمریکا با آقای کرزی که پشت درهای بسته بوده، حالا این طور به خارج از آن درها هم کشیده شود؟

مسأله‌ی اساسی این است که آقای کرزی در زمانی به رهبری افغانستان برگزیده شد که دولت جمهوری‌خواهان یا دولت آقای بوش سر کار بود و دولت آقای بوش و محافظه‌کاران در آمریکا رابطه‌ی بسیارگرم و دوستانه‌ای با آقای کرزی داشتند.

ولی وقتی دولت آقای اوباما روی کار آمد، نارضایتی‌هایی که از کم‌کاری‌های داخل افغانستان در میان سیاستمداران آمریکایی وجود داشت، آقای اوباما از همان اول و حتی قبل از این‌که به ریاست جمهوری انتخاب شود، از روند پیشرفت در افغانستان و کم‌کاری‌هایی که در افغانستان بود و نیز مسائلی در زمینه‌ی مواد مخدر و فساد اداری انتقاد می‌کرد.

این است که این انتقادات از همان روز اول با دولت آقای اوباما از افغانستان و از دولت آقای کرزی شروع شد و با آمدن آقای اوباما چندان هم رابطه‌ی خوبی میان دولت آقای کرزی و ایالات متحده آمریکا وجود نداشت.

یکی از دلایلی که نماینده‌ی آمریکا این پیشنهاد را به آقای کرزی داده بود، به خاطر این که دو کاندیدای اصلی در این انتخابات با بالاترین رأی ۴۳ درصد آقای کرزی و ۳۳ درصد آقای عبدالله هر دو در این مورد نظری متفاوت دارند. برای این‌که آقای عبدالله که کاملاً قانع هستند که در این انتخابات تقلب شده و به همین دلیل خواهان برگزاری دور دوم هستند. این موضوع دارد باعث دودستگی کامل در افغانستان می‌شود که به نفع سلامت سیاسی کشور که شکننده هم هست، نیست.

من فکر می‌کنم که شاید نگرانی‌هایی که از طرف کاندیداها وجود دارد، بدون شک باید به این نگرانی‌ها پرداخته شود. ولی این‌که آیا تمام پروسه‌ی انتخابات پروسه‌ی مشروعی بوده یا نه، هیچ کدام شک ندارند. حتی آقای دکتر عبدالله هم در صحبت‌های خودش هیچ وقت تمامی پروسه‌ی انتخابات را زیر سؤال نبرده‌اند.

منتهی اگر انتقادات در مورد تقلب وجود دارد که بیش از هزار مورد آن به کمیسیون شکایات انتخابات افغانستان رسیده و این شکایات مورد بررسی‌اند، به نظر من، باز هم می‌گویم، چاره‌ای جز این نیست که با همین روندهای قانونی که در افغانستان وجود دارد، از همین مجراهای قانونی این شکایت‌ها را مورد پیگیری قرار بدهند و بررسی کنند.

ولی این‌که افغانستان به دودستگی برسد و دو دسته شود، چنان که هر از گاهی می‌شنویم این را، این به نفع افغانستان نیست و فکر می‌کنم به نفع هیچ کدام از کاندیداها هم نباشد.

برای این‌که مردم به شدت از جنگ و بی‌‌نظمی خسته هستند و اگر کوچک‌ترین مشکلی پیش بیاید، ممکن است که ضربه و صدمه‌ای به موقعیت هر شخصیتی که بانی چنین تحول نامیمونی باشد، بزند. به همین دلیل است که شاید تمام کاندیداها و شخصیت‌ها از این مسأله آگاه هستند که به دودستگی نینجامد.

آخرین سوالی که از شما می‌کنم در مورد این است که یکی دیگر از اختلافات با آمریکا حضور ژنرال رشید دوستم در افغانستان است که آقای کرزی موافق و آمریکایی‌ها مخالف با او هستند. ژنرال دوستم چه نقشی به نظر شما می‌تواند در نتیجه‌ی انتخابات داشته باشد؟

ببینید واقعیتی را که به نظر من جامعه‌ی خارج از افغانستان یا جامعه‌ی بین‌المللی باید به آن توجه کند و متأسفانه هر از گاهی به آن توجه نمی‌شود، این است که واقعیت‌های جامعه‌ی افغانستان واقعیت‌های دیگری است.

به هر حال شما هر اسمی که روی این شخصیت‌ها می‌گذارید به عنوان جنگ سالار، به عنوان کسانی که به هر حال در گذشته موردی داشتند، واقعیت این است که این‌ها رهبران گروه‌های قومی در افغانستان هستند و شما نمی‌توانید این‌ها را در صفحه‌ی شطرنج بازی‌های سیاسی افغانستان نادیده بگیرید.

دیگر این‌که واقعیت این است که این‌ها رهبران این اقوام هستند و اقوام از این‌ها پشتیبانی می‌کنند. حالا خیلی‌ها ممکن است این‌ها را دوست نداشته باشند.

نکته‌ی بعدی این است که بودن این‌ها دردرون سیستم خیلی بیشتر می‌تواند به روند دموکراسی در افغانستان کمک بکند تا بیرون از سیستم. برای این که بیرون از سیستم بودنشان ممکن است تبعات دیگری داشته باشد تا این‌که این‌ها در این روند دموکراتیک وارد شوند و برای استقرار نظامی که به هر حال قدم‌های اولیه را، همان طور که گفتم، به سمت و سوی دموکراسی برمی‌دارد، همکار باشند.

این است که به نظر من این انتقادها با واقعیت جامعه افغانستان نمی‌خورد و به همین دلیل است که زمانی که آقای کرزی روی کار می‌آیند، کوشش می‌کند به نحوی از انحاء حکومتی را تشکیل بدهد که تمام اقوام افغانستان را نمایندگی کند. این است که به نظر من واقع‌بینانه باید با قضایای افغانستان برخورد کرد تا ایدئولوژیک و آرمانی.