حمایت رهبری از احمدی‌نژاد، حتی با زیر پا گذاشتن اصول

فرنگیس محبی

برکناری ناگهانی غلامحسین محسنی اژه‌ای، وزیر اطلاعات ایران از سوی محمود احمدی‌نژاد، مخالفت‌های زیادی را در میان هواداران رییس‌جمهور ایران برانگیخته است. بیش از ۲۰۰ نماینده‌ی مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای از آقای اژه‌ای حمایت کرده‌اند و روز جمعه هم احمد جنتی، امام جمعه‌ی موقت تهران، این اقدام رییس‌جمهور ایران را نسنجیده و اشتباه خواند.

در ارتباط با این موضوع، گفت و گویی با آقای علیرضا نوری‌زاده، نویسنده و روزنامه‌نگار در لندن دارم و از ایشان درباره‌ی علل برکناری وزیر اطلاعات ایران می‌پرسم:

دو علت عمده دارد؛ علت اول آن است که ۲۷ تن از معاونان و مدیران کل وزارت اطلاعات از آقای موسوی حمایت کرده بودند. هم‌چنین در نامه‌ای که برای وزیر نوشتند و وزیر رونوشت آن را برای آقای خامنه‌ای فرستاد، تأکید کرده بودند که این نوع برخورد با طرفداران آقای موسوی و آقای کروبی، غلط است. این‌ها خارج از چهارچوب نظام نیستند و در چهارچوب نظام عمل کرده‌اند. بنابراین هر نوع برخورد تندی با این افراد، می‌تواند زمینه‌ساز یک بحران اساسی برای نظام بشود.

باید با مردم آرام برخورد کرد. حتی خود آن‌ها در نوع شمارش آرا و سرعتی که وزارت کشور در اعلام نتایج به کار برده بود، تشکیک کرده بودند. به این ترتیب، پیداست که در داخل خود وزارت اطلاعات، جو متفاوتی وجود داشت.

این نکته را هم بگویم که بعد از جریان قتل‌ها‌ی زنجیره‌ای و برکناری آقای دری نجف‌آبادی، زمانی که آقای یونسی وزیر اطلاعات شد، تغییرات اساسی در این وزارت‌خانه ایجاد کرد. در واقع تلاش کرد وزارت اطلاعات را به آن چهره‌ی اولیه‌اش، در ابتدای تأسیس آن برگرداند.

عده‌ای از افراد تحصیل‌کرده را آورد و شماری از افرادی را که معروف به خشونت و رفتار ناشایست با مخالفان بودند را کنار گذاشت و مجموعه‌ی افرادی را که در قتل‌های زنجیره‌ای شرکت داشتند، برکنار کرد.

وقتی آقای اژه‌ای آمد، او هم به علت سوابقی که در دستگاه قضایی داشت، تعدادی از قضات و مدیران قدیمی را به وزارت اطلاعات آورد. به این ترتیب، وزارت اطلاعات مجموعه‌ای از قدیمی‌ترها شد؛ کسانی که معروف به خشونت بودند و تعدادی افراد جدید. در میان افراد جدید، کسانی با افکار و اندیشه‌های مختلف دیده می‌شدند.

اگر دقت کنیم، در دوران آقای احمدی‌نژاد، وزارت اطلاعات عملاً به طور تدریجی از صحنه‌ی مسائل امنیت داخلی مقدار زیادی کنار گذاشته شد و سپاه، نیروهای بسیج و همین طور نیروهایی که در اختیار وزارت اطلاعات نبودند، جایگزین شدند. بخش دیگری از مسایل امنیتی نیز زیر نظر دفتر آقای خامنه‌ای با حضور شخصی مثل آقای اصغر حجازی، از معاونان ری‌شهری قرار گرفت.

همه‌ی این‌ها را که کنار هم بگذارید، حرف آقای احمدی‌نژاد قابل فهم می‌شود که ایشان نسبت به بعضی از معاونان مشکوک بود و معتقد بود که آن‌ها نقطه‌نظرهای اصلاح‌طلبانه دارند و با دولت همکاری نمی‌کنند.

در نهایت، در جلسه‌ای از دولت، وقتی آقای احمدی‌نژاد اسفندیار رحیم‌مشایی را به عنوان معاون اول معرفی کرد و گفت که جلسه‌ی هیأت دولت را او اداره خواهد کرد، چهار تن از وزرای کابینه‌ی ایشان شامل آقای محسنی اژه‌ای، آقای صفار هرندی، آقای جهرمی و آقای لنکرانی اعتراض کردند؛ از جلسه خارج شدند و گویا بین آقای اژه‌ای و آقای احمدی‌نژاد برخورد لفظی و شاید هم برخورد بالاتر از لفظی رخ داده است.

وزیر اطلاعات یکی از وزرایی است که از سوی رهبر جمهوری اسلامی و یا با نظر ایشان انتخاب می‌شود و احتمالا زیر نظر وی هم فعالیت می‌کند. آیا برکناری آقای اژه‌ای می‌تواند نشان‌دهنده‌ی نارضایتی آقای خامنه‌ای از ایشان باشد؟ یا فکر می‌کنید رییس‌جمهور رأساً چنین کاری کرده است؟

به اعتقاد من، آقای خامنه‌ای در حمایت از احمدی‌نژاد، تمام اصولی را که خودش هم به آن‌ها اعتقاد داشت، از جمله حمایت از افرادش را زیر پا گذاشته است. این مسأله در زمان برکناری مصطفی پورمحمدی آشکار شد.

مصطفی پورمحمدی از نزدیک‌ترین افراد به آقای خامنه‌ای است. سال‌هایی را که ایشان در وزارت اطلاعات گذراند، رییس مستقیم او، به جای وزیر، شخص آقای خامنه‌ای بود. بعد هم به دفتر آقای خامنه‌ای رفت. اما آقای احمدی‌نژاد به آسانی او را کنار گذاشت. این نشان می‌دهد آقای خامنه‌ای وجود احمدی‌نژاد را برای خود، به مراتب بالاتر از وجود افرادی می‌داند که سال‌ها به او خدمت کرده‌اند.

غلامحسین محسنی اژه‌ای، وزیر معزول اطلاعات

البته در مورد آقای محسنی اژه‌ای، آقای خامنه‌ای یک توجیه دارد و آن این‌که آقای اژه‌ای با توجه به تغییراتی که در قوه‌ی قضاییه صورت می‌گیرد، به سر کار اصلی‌اش باز می‌گردد. احتمال می‌رود در زمان تصدی آقای صادق لاریجانی مقام دادستانی یا معاونت قوه‌ی قضاییه را به ایشان بسپارند. بنابراین می‌تواند بگوید که به نوعی او را تحبیب کرده و از میزان ناراحتی‌اش کاسته است.

ولی به طور کلی، کاملاً آشکار است که آقای خامنه‌ای سرنوشت خود را به سرنوشت احمدی‌نژاد پیوند داده است. در جریانات اخیر هم آقای خامنه‌ای به جای آن که ره عقل را بگیرد، به جای آن که تدبیر حکیمانه اتخاذ کند که باعث نشود نظامش زیر سؤال برود، با حمایت از احمدی‌نژاد، عملا نشان داد که برای او، جمهوری اسلامی در احمدی‌نژاد خلاصه می‌شود و تنها بودن احمدی‌نژاد در ریاست جمهوری است که می‌تواند اهداف او را تحقق ببخشد.

گویا آقای علوی، معاون آقای اژه‌ای، حاضر به پذیرش حکم رییس‌جمهور برای سرپرستی وزارت اطلاعات نشده است. اگر چنین مسأله‌ای صحت داشته باشد، وزارت اطلاعات را این روزها که به حساسیت آن هم اضافه شده است، چه کسی دارد اداره می‌کند؟ خود آقای احمدی‌نژاد؟

مطابق قانون، آقای احمدی‌نژاد می‌تواند کفالت وزارت‌خانه را برای مدت کوتاهی عهده‌دار باشد. خود او سرپرست وزارت اطلاعات است.

سه تن از معاونان ارشد وزارت اطلاعات که هر سه دارای سوابق طولانی هستند: آقای علوی که در معاونت بین‌المللی کار می‌کرد، آقای خزایی که چهره‌ی بسیار سرشناسی است و آقای حبیب‌الله، معاون فرهنگی وزارت اطلاعات، مدت‌هاست در اعتراض به عمل‌کرد احمدی‌نژاد و نوع برخورد با مردم، عملاً کنار کشیده‌اند. یعنی معاونت‌های ارشد وزارت‌خانه، حاضر به کار زیر دست آقای احمدی‌نژاد نیستند. بنابراین می‌توان گفت از چهره‌های دون‌پایه‌تری استفاده شده است. این وضع قاعدتاً با معرفی کابینه باید حل شود.

آقای احمدی‌نژاد فعلا دو نامزد برای این وزارت خانه دارد؛ آقای خسرو خوبان (که اسم خود را به روح‌الله حسینیان تغییر داده است) و آقای حسین طائب، ملقب به میثم که سال‌ها در وزارت اطلاعات و دفتر آقای خامنه‌ای خدمت کرده است. الان هم فرمانده‌ی بسیج و رییس ستاد عملیات علیه اصلاح‌طلبان و مردم است.

احتمال داده می‌شود که مجلس در برابر برخی انتصاب‌های آقای احمدی‌نژاد از جمله وزیر جدید اطلاعات مقاومت نشان بدهد. آیا می‌شود این انتظار را داشت که هواداران رییس‌جمهور در مجلس، در این موارد به صورت جدی رویاروی ایشان بایستند و دولت او را قبول نکنند؟

اول باید دید هواداران آقای احمدی‌نژاد چه کسانی هستند. زمانی آقای الیاس نادران برای آقای احمدی‌نژاد سینه چاک می‌داد. امروز از منتقدان احمدی‌نژاد است. در مجموعه‌ی طرفداران احمدی‌نژاد شکاف افتاده است. اما بعد از پخش جریان محاکمات، باید انتظار داشت که فضای مجلس امنیتی‌تر بشود.

البته اقلیت مجلس تصمیم دارند نارضایتی خود را با آبستراکسیون یا ندادن رأی اعتماد به وزرای احمدی‌نژاد، نشان بدهند. ولی تصور می‌کنم آقای احمدی‌نژاد در جبهه‌ی مقابل با مشکل روبه‌رو شود. به خصوص که برخی از گزینه‌های او نمی‌تواند مورد حمایت اکثریت مجلس باشد.

بنابراین مسلما احمدی‌نژاد هم ریاست جمهوری مشکلی را آغاز خواهد کرد، هم وزرای او با مشکل روبه‌رو خواهند شد و با ادامه‌ی بحران، آینده‌ی خود احمدی‌نژاد نیز زیر سؤال است و خیلی طبیعی است که او در مجلس هم با مشکلات زیادی روبه‌رو شود.

یادمان نرود حتی در دوره‌ی گذشته که حامیان زیادی داشت، بعضی از وزرای او نتوانستند رأی اعتماد بگیرند.