گوگوش: دغدغه‌ من، آزادی زندانیان سیاسی است

فرنگیس محبی

روزهای حساس و سرنوشت‌سازی را میهمن‌مان پشت سر می‌گذارد. ما نگران مام وطن و او نگران و گله‌مند از ما. ترانه‌ی «منو از یاد بردین» روایت درد دل مادری است به نام «ایران» به فرزندانش که از دامن او دور شد‌ه‌اند و در دوردست‌ها به‌سر می‌برند. ایران سی سال است چشم به راه آن‌هاست.

از سی و یکم تیر برابر با بیست و دوم ژوییه، اعتصاب غذای سه روزه در برابر مقر سازمان ملل متحد در نیویورک از طرف ایرانیان خارج از کشور برگزار شده است که در آن جمع بزرگی از روشنفکران و هنرمندان ایرانی نیز شرکت دارند.

با گوگوش درباره‌ی اتفاقات این روزها و دلایل حضورش در این برنامه گفت و گو کرده‌ام.

علت موافقت من با این تحصن، همصدایی با مردم ایران است و این‌که صدای اعتراضم را به گوش جهان به‌خصوص به گوش سازمان ملل و دبیرکل سازمان ملل و سازمان جهانی حقوق بشر برسانم.

گوگوش جان خیلی از هنرمندان دیگر هم از تحصن روز چهارشنبه‌ی شما که در آن شرکت داشتید، حمایت کرده‌اند. حتا بعضی از هنرمندان مشهور خارجی مثل رابرت ردفورد حمایت خودش را از این تحصن اعلام کرده است‌؟

از این احساس همدردی‌شان استقبال می‌کنم و فکر می‌کنم هنرمندان فارغ از زبان ملی‌شان برای دستیابی به دموکراسی و آزادی می‌توانند خیلی کمک باشند. چون صدایشان بهتر به گوش می‌رسد، مردم دنیا اعتراض‌شان را بهتر یعنی رساتر می‌شنوند.

بعضی از هنرمندان خارجی، آهنگ‌های قشنگی هم خواندند برای ایران...

بله. فکر می‌کنم از کارهایی که شنیدم زیباترین‌شان کاری بود که اندی با بن جووی اجرا کرده و شنیدم که خانم جوان بائز هم یک کار قشنگ خوانده‌اند...

بله به زبان فارسی خوانده‌اند.

نتوانسته‌ام گوش کنم. به هر حال دست‌شان درد نکند. کوچک‌ترین کاری است که یک آرتیست می‌تواند در این زمینه و زمینه‌های اجتماعی با کمک دیگر همنوعان‌شان به‌عهده بگیرد.

گوگوش در محل اعتصاب غذای ایرانیان در مقابل سازمان ملل در نیویورک

گوگوش جان شما هم جزو هنرمندانی بودید که در چند روز اول اعتراضات مردم ایران، ترانه‌ی جدیدی به این مناسبت و در حمایت از مردم ایران اجرا کردید. چه طور به این سرعت این کار انجام شد؟ آهنگ‌تان ساخته شد، خوانده شد و ضبط شد؟ خیلی سریع بود.

نازنینم، این ترانه دو سه ماه قبل از این ماجراها از طریق یکی از دوستانم به دستم رسیده بود. شعر قشنگی است از رها اعتمادی که خودش در سوئد زندگی می‌کند. یک جوان هنرمند بسیار با ذوق که این شعر از او به دستم رسید و خیلی به دلم نشست و دلم می‌خواست که روی این ملودی بگذاریم و اجرایش بکنم که نهایتاً به دست دوست عزیزم فرید زولاند دادم و او هم بسیار زیبا این کار را به انجام رساند.

هنگامی که ضبطش کرده بودیم، مصادف شد با انتخابات ریاست جمهوری در ایران و آن اتفاقاتی که شما هم از آن اطلاع دارید. بعد از آن ساخت ویدئو‌اش خیلی سریع اتفاق افتاد. به خاطر همین اتفاقات، فقط تصویر را با عجله گرفتیم، وگرنه کار قبلاً ضبط شده بود.

شما بر خلاف خیلی از هنرمندان دیگری که پس از انقلاب تا کنون در کالیفرنیا و جاهای دیگری اقامت دارند تا حدود 8 سال پیش هنوز در ایران بودید و در مشکلات مردم ایران در آن دوران شریک بودید. چه چیزی بیشتر در آن دوران باعث عذاب شما و بخصوص زنان ایران میشد.

من ۲۱ سال، از زمانی که رژیم عوض شد و انقلاب شد و نحوه‌ی زندگی هنرمندها را به واقع زیر و رو کرد، در ایران زندگی کردم تا سال ۲۰۰۰. اوایل بازجویی زیاد رفتم، زندان بودم و مدت‌ها تحت نظر بودم، مدت‌ها هرازگاهی برای اطمینان خاطرشان بازجویی شدم.

به هر حال با مردم در ایران زندگی کردم. هشت سال جنگ ایران و عراق و بمباران شهرهای ایران به‌خصوص تهران، در همه‌ی این‌ها حضور داشتم و تک به تک با این‌ها مردم و زنده شدم، و زندگی کردم. فکر می‌کنم زندگی برای اکثر مردم ایران با نحوه‌ای که دست و پای انسان را می‌بندند، خیلی سخت است.

به‌خصوص برای خانم‌ها. فکر می‌کنم بیشترین مقاومت و اعتراض را زنان ما در این سی سال داشتند. به هر نحوی که توانستند، چه از نظر حجاب، چه از نظر نحوه‌ی زیست‌شان مبارزه کردند. و فکر می‌کنم بیشتر حرکت‌های بعدی مربوط به زنان است. برای این‌که معتقدم در این مدت زنان بسیار حضور پررنگ و چشمگیری داشتند. از جائزه نوبل گرفته تا به فضا رفتن. اعتراضات زنان در خیابانها مانند ندا، بازیگران ما، هنرمندان ما، فیلمسازان ما و خواننده ها بهرحال تلاششون را کردند و فکرمیکنم که حضور پررنگ زنان خیلی مشخص است.

حتماً برای شما هم وقتی ایران را ترک می‌کردید و فکر می‌کردید ممکن است نتوانید برگردید، خیلی سخت بود.

طبیعی است. این حس را هنوز هم دارم. ولی متأسفانه به‌خاطر آن بندهایی که به دست و پای زن ایرانی است، من هم مستثنا نبودم و اجازه‌ی فعالیت اجتماعی‌، اجازه‌ی کسب درآمد و زندگی‌ کردن هم به صورت معقول نداشتم و وقتی فرصتی پیدا شد که بتوانم دوباره روی صحنه بروم، بعد از ۲۱ سال زندگی در ایران، مجبور شدم به خارج از ایران بیایم.

شما که در ایران بودید و بیشتر سال‌های بعداز انقلاب و آن دوران را از نزدیک دیده‌‌اید، این جنبش را چطور می‌بینید؟ به نظر شما به کجا می‌رود‌؟

راستش فریا جان این را همیشه گفتم. من آدم سیاسی نیستم و سیاسی فکر نمی‌کنم. سیاسی بودن سواد و اطلاعات خاص خودش را می‌خواهد. در نتیجه نظری در این موارد که شما سوال کردید نمی‌توانم بدهم.

اما فکر می‌کنم هرآنچه خواست مردم ایران در ایران، سرزمین‌مان هست، هرآنچه آن‌ها با موقعیتی که دارند، با امکاناتی که می‌توانند پیدا کنند و اعتراض‌شان را اعلام کنند، ما این‌طرف آب‌ها، خارج از ایران، بهتر است که آن‌ها را دنبال بکنیم و خواست آن‌ها را پررنگ کنیم تا به نتیجه‌ی دلخواه برسیم. در حال حاضر مهم‌ترین مسأله در ذهن من آزادی زندانیان سیاسی و عقیدتی است و من فکر می‌کنم دنیا نباید ساکت بنشیند.

می‌شود گوگوش جان توضیح بیشتری هم در مورد نقش هنرمندان و تأثیر کارشان در رساندن صدای اعتراضات مردم ایران به جهانیان بدهید؟

فکر می‌کنم برد صدا و پیام‌ هنرمندان بیشتر از هر قشر و صنفی از جامعه است. اما باید ببینیم که چه هنرمندی و با چه موقعیتی و با چه پیشینه‌ای این کار را انجام می‌دهد. بعضی هنرمندها هستند که اصلاً سیاسی هستند، بعضی هنرمندها هستند که اصلاً کارشان اجتماعی است و با جامعه سر و کار دارند و بعضی‌ها هستند که نه، انتزاعی یا شخصی کار می‌کنند.

فرقی نمی‌کند نقاش است، آهنگساز است، شاعر است، خواننده است یا بازیگر. هر که هست آن چارچوب نوع کار و جنس کارش، وضعیتش را مشخص می‌کند. یک وقت هم هست که موقعیت‌های خاصی پیش می‌آید که همه‌ی هنرمندان می‌توانند به نوعی نقش کوچکی، ولو خیلی خیلی کم را بسیار تأثیرگذار انجام بدهند.

به‌عنوان سوال آخر، گوگوش جان. این سوال را هم باید حتماً از شما بپرسم که راز موفقیت گوگوش در چیست که پیر و جوان تا این حد شیفته‌ی گوگوش هستند؟

(خنده)... راستش نمی‌دانم، ولی فکر می‌کنم آنچه از دل برآید، لاجرم بر دل نشیند.