المپیک چین، زیر سایه نقض حقوق بشر

فرنگیس محبی

در مجله‌ی ورزشی این هفته به اعتراض‌های گسترده به وضعیت حقوق بشر در چین می‌پردازیم که برگزاری بازیهای المپیک را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.

حدود ۴ ماه پیش از گشایش بازیهای المپیک در پکن و در حالی‌که مشعل المپیک به سوی پایتخت چین حمل می‌شود، واکنش خشن دولت چین به ناآرامی‌های تبت، باعث اعتراض فزاینده‌ی دولتهای خارجی و سازمانهای بین‌المللی شده است.

به گفته‌ی رهبران جنبش آزادیخواه تبت، بیش از صد نفر در اثر سرکوب نیروهای امنیتی چین در تبت کشته شده‌اند و با این‌که به نظر می‌آید مساله‌ی تحریم بازیها، به‌صورت جدی مطرح نخواهد شد، بسیاری از مقامات اروپایی ازجمله آنجلا مرکل، صدراعظم آلمان و پرنس چارلز، ولیعهد بریتانیا اعلام کرده‌اند که به‌عنوان اعتراض به وضعیت حقوق بشر در چین در مراسم گشایش بازیها که قرار است روز هشتم اوت در پکن برگزار شود؛ شرکت نخواهند کرد.

اما فعالان تبتی این اقدامات را کافی نمی‌دانند و خواهان دخالت مستقل کمیته‌ی بین‌المللی المپیک هستند. دومنیک کلفانگ، بازیکن پینک‌پنگ، یکی از ورزشکاران تبتی بود که در تظاهرات اعتراض‌آمیز ورزشکاران در مقابل ساختمان کمیته‌ی بین‌المللی المپیک در زوریخ شرکت داشت.

دومنیک کلفانگ به نمایندگی از دیگر ورزشکاران تبتی از کمیته‌ی بین‌المللی المپیک خواست که در گفت‌وگو با مقامات چینی به وضعیت حقوق بشر در تبت واکنش نشان دهد. به گفته‌ی او، سکوت مقامات ورزشی به معنای حمایت از اقدامات دولت چین است.

سازمان حقوق بشری عفو بین‌الملل در لندن هم با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که برگزاری بازیهای المپیک نه تنها به بهترشدن وضع حقوق بشر در چین کمک نکرده، بلکه آن را وخیم‌تر هم کرده است.

در گفت‌وگویی با عباس فیض، یکی از سخنگویان سازمان عفو بین‌الملل از او پرسیدم، که انتظار این سازمان از جامعه بین‌المللی چیست؟

خب، این موضوع خیلی مهمی هست. چون المپیک، یک فرصت خیلی جالبی برای دولتهای کشورهای دنیا می‌گذارد که بتوانند از مبارزه‌ای که برای احقاق حقوق بشر در داخل چین در جریان هست، حمایت بکنند.

ما می‌دانیم که در چین موارد مختلف نقض حقوق بشر زیاد هست، ولی خب سازمان عفو بین‌الملل در مجموع در چهار مورد تاکید خاصی دارد. یکی مجازات اعدام است. دیگری وضعیت مدافعان حقوق بشر در کشور چین. اختناق اینترنتی یکی دیگر است و از همه مهم‌تر طبعاً آزادی بیان و عقیده است که به شدت در کشور چین سرکوب می‌شود.

حدود ۴ ماه به آغاز بازی‌های المپیک در پکن باقی‌ست

خب به‌هرحال فرصتی هست که کشورهای دنیا بتوانند در رابطه با این مسایل فکر بکنند، در رابطه با این مسایل حرف بزنند و مخالفت خودشان را با این مسایل اعلام بکنند. به‌خصوص کمیته‌ی بین‌المللی المپیک می‌تواند مثلاً در این زمینه حرفی بزند. کشورهای مختلف دنیا هم می‌توانند صحبت‌هایی بکنند. از این نظر من فکر می‌کنم کار خیلی مهمی هست که در این موقعیت خاص این مسایل مطرح بشود.

به‌دنبال انتشار گزارش سازمان عفو بین‌الملل سخنگوی دولت چین، با اشاره به این گزارش، گفته‌اند که هر کوششی که سازمان عفو بین‌الملل برای تحت فشار قراردادن چین بخواهد انجام بدهد به جایی نمی‌رسد.

عکس‌العمل شما در رابطه با این، و یا قدم بعدی‌تان چه خواهد بود؟

خب، این حرف را خیلی‌ها در گذشته زده‌اند و خود شما هم در جریان هستید که کشورهایی که مسوول ایجاد اختناق، مسوول سرکوب آزادیها و حقوق بشر در داخل کشورهای خودشان هستند، بالاخره همیشه این حرف را می‌زنند.

تاریخ نشان داده است که همین مبارزات اندک اندک، مبارزاتی که در داخل خود کشورها شروع می‌شود، حمایتی که از این مبارزات در خارج از کشورها می‌شود، اینها بالاخره به جایی می‌رسد.

من فکر می‌کنم خیلی از کشورها را می‌توانیم در نظر بیاوریم که بالاخره اینها باعث شده است که وضعیت این کشورها عوض بشود. اگر اتفاقاً تغییراتی هم در وضعیت حقوق بشر در داخل کشور چین اتفاق افتاده باشد تا به حال، نتیجه‌ی یک چنین مبارزاتی بوده است. آنچه هم در آینده اتفاق بیفتد، باز نتیجه‌ی یک چنین مبارزات خواهد بود.

این نشان می‌دهد که خود این دولت به دنبال این نیست که خودبه‌خود اجازه‌ی آزادی بیان را بدهد. وقتی دولتی خودش این کار را نمی‌کند، طبعاً باید آنهایی که در داخل کشور هستند، شروع بکنند به مبارزه برای احقاق حقوق بشر و آنهایی هم که در خارج از کشور هستند باید از این مبارزات دفاع بکنند.

ولی این به این معنی نیست که تلاشهای سازمان عفو بین‌الملل ادامه پیدا نکند. ما باید به هرحال نگاه بکنیم ببینیم که جوامع بین‌المللی، دولتهای دنیا تا چه حد به خودشان خواهند آمد و تا چه حد به این نتیجه خواهند رسید که بالاخره باید یک موضعی در مقابل وضعیت حقوق بشر در داخل چین بگیرند.

سرکوب مردم تبت، با واکنش کشورهای مختلف روبه رو شده است

تا زمانی‌که چنین اتفاقی نیفتد، خب سازمان عفو بین‌الملل که به‌عنوان یک سازمان مدافع حقوق بشر فعالیت می‌کند، طبعاً دست ازمبارزات و فعالیت‌های خودش برنخواهد داشت.

همانطور که می‌دانید بدون حضور رسانه‌های گروهی، برگزاری المپیک و مسابقات ورزشی دیگر می‌تواند بی‌فایده باشد و این رسانه‌های گروهی همچنان با گروههای مبارز تبت سمپاتی نشان می‌دهند. هیچوقت این فکر را کرده‌اید که از رسانه‌های گروهی درخواست تحریم بکنید؟

این اتفاقاً نکته‌ خیلی جالبی هست که شما به آن اشاره می‌کند. به نظر من و به نظر سازمان، این خیلی مهم است که آنچه در داخل یک کشور اتفاق می‌افتد، هم در داخل خود کشور منعکس بشود و در رسانه‌های گروهی‌اش و در رادیو و تلویزیون و تمام رسانه‌های دیگر بازتاب داده بشود و هم در خارج از کشور بازتاب داشته باشد.

خیلی جالب است که رهبران کشور چین در یکی از صحبت‌هایشان گفته‌اند که اینها به خبرنگاران خارجی آزادی کامل خواهند داد که بتوانند هرچه دلشان بخواهد، از هر جای کشور، گزارش بدهند.

خب، باید دید که واقعاً در عمل چقدر می‌توانند به این حرفی که خودشان زده‌اند و امکان این هست که کشور چین حتی زیر این قول خودش هم بزند. چون ما می‌دانیم که در داخل تبت در این چند هفته‌ی اخیر وقتی روزنامه‌نگارهای خارجی آنجا بودند، برایشان مشکلاتی پیش آمد و حتی چند نفر از اینها در معرض اعمالی خشونت‌آمیز قرار گرفتند. این به این معنی هست که دولت چین می‌تواند زیر حرف خودش بزند و باید البته فشار آورد روی دولت که زیر حرف خودش نزند.

البته این را هم باید بگویم که در عین‌ حالی که اینها گفته‌اند روزنامه‌نگاران خارجی آزادی آن را دارند که در هر زمینه‌ای که بخواهند گزارشهایی را منتشر بکنند، اختناقی که بر روزنامه‌نگاران داخلی و بر رسانه‌های گروهی داخل خود چین در حال حاضر حاکم است، خیلی شدید است.

یعنی اصلاً این قولی که اینها داده‌اند ربطی به آنهایی که در داخل چین سعی می‌کنند که افشاگری بکنند پیدا نمی‌کند و در اختیار آنها چنین امکاناتی قرار داده نشده است.

من فکر می‌کنم که برعهده‌ی مجامع بین‌المللی است، و به خصوص کشورهایی که در المپیک شرکت خواهند داشت، که این مساله را مدنظر داشته باشند که رویش خیلی تاکید بکنند و این نگرانی‌ها را واقعاً با دولت چین مطرح بکنند و الان که رسانه‌های گروهی، رادیو و تلویزیون و تمام رسانه‌های دیگر دارند می‌روند، چه انتظاری باید از اینها داشت.

آیا انتظار ما از اینها باید این باشد که فقط بروند و چیزهای ورزشی را نشان بدهند، یا می‌توانیم و حق‌مان هست که این انتظار را داشته باشیم و باید این انتظار را از اینها داشته باشیم که وقتی آنجا هستند راجع به موارد نقض حقوق بشر هم تا آنجایی که می‌توانند گزارش بدهند؟

در همین حال ژاک روگه، رییس کمیته‌ی بین‌المللی المپیک در واکنش به اعتراض‌های گسترده به برگزاری بازیهای المپیک در پکن، ضمن اظهار نگرانی از سرکوب آزادیخواهان در تبت گفت که در صورت تحریم بازیها، تنها کسانی که ضرر می‌کنند ورزشکاران هستند. به گفته‌‌ی ژاک روگه، کمیته‌ی بین‌المللی المپیک نگرانی سازمان عفو بین‌الملل و دیگر سازمانهای حقوق بشری را درک می‌کند و به موضع آنها احترام می‌گذارد. اما این کمیته یک سازمان ورزشی است که فعالیت‌های دیگری ندارد و نمی‌تواند در چنین اموری دخالت کند.

با این همه فعالان حقوق بشر امیدوارند که آقای روگه دست‌کم نگرانی سازمانهای ورزشی جهان از وضع حقوق بشر در چین را به مقامهای آن کشور منتقل کند.

Farangis Mohebbi
Interview with Abbas Faiz

on Beijing Olympics and Human Rights