رادیو زمانه

تاریخ انتشار مطلب: ۳۰ خرداد ۱۳۸۹
گفت‌وگو با داریوش رجبیان درباره‌ی ناآرامی‌های اخیر در قرقیزستان، مقایسه‌ی آن با وقایع پس از انتخابات ایران و نقش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی

قرقیزستان و انقلاب اینترنتی

شهزاده سمرقندی
shahzoda@radiozamaneh.com

اخبار تازه‌ای که از قرقیزستان می‏رسد، حاکی از آن است که وضعیت آشفته در مناطق اوش و جلال‏‌آباد، مسیری روبه آرامش طی می‌کند.

Download it Here!

گفته می‌شود وضعیت تحت کنترل نیروهای مردمی است و از دسته‏‌هایی که در چند روز گذشته در خیابان‏ها پرسه می‏زدند به مکان‌ها و خانه‏های مختلف حمله می‏کردند و آن‏ها را مورد چپاول قرار می‏دادند، خبری نیست.

بر اساس اطلاعاتی که به‌طور رسمی اعلام شده، درگیری‏‌های اخیر مناطق اوش و جلال‌آباد، تعداد ۳۸۷ کشته برجای گذاشته و صدها نفر نیز زخمی شده‌اند.

گفته می‏شود این، تنها رقم رسمی کشته‌شدگان است. تعدادی از افراد هم اجساد بستگان خود را بلافاصله دفن کرده‏اند و به مقامات خبر نداده‏اند. به‌همین دلیل، تعداد واقعی بیش از رقم اعلام شده است.

با این که در اخبار آمده که وضعیت از روز گذشته آرام‏تر شده است، اما افرادی با موبایل خود از اتفاق‌هایی که طی یک هفته‌ی اخیر روی داده، فیلم گرفته‏اند. این فیلم‏ها در سایت‌های مختلف اینترنتی از جمله یوتیوب منتشر شده‏اند و به‌خوبی، شدت وحشت و درگیری‏هایی رخ داده در قرقیزستان را به‏نمایش می‌گذارند.


آیا می‏توان درگیری‌های اوش و جلال‌آباد قرقیزستان را با آن‏چه سال گذشته در خیابان‌های ایران رخ داد و مردم جهان از طریق اینترنت و شبکه‏های اجتماعی شاهد آن بودند، مقایسه کنیم و متاثر از آن بدانیم؟ یا خود مردم ازبک‏تبار قرقیزستان، ناخودآگاه از شیوه‏های جدید اطلاع‌رسانی استفاده می‏کنند تا حرف خود و یا فاجعه‏ای را که بر آن‏ها گذشته، به گوش جهان برسانند؟

گفتگو با داریوش رجبیان، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسایل آسیای میانه در لندن:

حتماً می‏شود این مقایسه را انجام داد. ولی مطمئناً قبل از ایران هم افراد یا گروه‏های دیگری بوده‏اند که از این نوع رویدادها فیلمبرداری می‏کردند و به تارنماهایی مانند یوتیوب و... منتقل می‏کردند تا جهانیان بتوانند ببینند در گوشه‏ی دیگری از دنیا چه اتفاقی می‏افتد.

البته گسترده‏ترین مقیاس آن را ما سال گذشته در ایران شاهد بودیم که خیلی‏ها آن را به نوعی انقلاب اینترنتی تعبیر کرده‏اند. حتی اگر این جنبش به موفقیت سیاسی دست نیافت، اما توانست در اینترنت انقلابی به‏پا کند. طوری که اتفاقاتی که امروز و یا حتی دقایقی پیش افتاده را می‏شد روی شبکه‏های اجتماعی تماشا کرد.

در قرقیزستان هم همین‏طور بود. نیروها یا گروه‏هایی که زیر ستم بودند و به آن‏ها حمله شده بود، این فیلم‏ها را می‏گرفتند و منتقل می‏کردند. برای این که به جهانیان نشان بدهند بر آنها چه می‏گذرد و حسن توجه جامعه‏ی جهانی را به‏خود جلب کنند. امکانی که به‏خصوص تارنمای یوتیوب در اختیار این نیروها گذاشته، بهترین راه برای نشان دادن تصویرهایی است که در بسیاری موارد انسان‏ها را دچار رقت می‏کند. درواقع مردم در سراسر جهان، می‌توانند این تصویرها را ببینند و مردم بی‏دفاعی که مورد این حمله‏ها واقع شده‏اند، حمایت کنند.

همان‏طور که می‏دانیم، ازبک‏تباران قرقیزستان بسیار مایل هستند که پاسداران صلح سازمان ملل وارد منطقه بشوند و از آن‏ها حمایت کنند تا این درگیری‏ها خاتمه پیدا کند.

چه چیزی باعث شده که دو قومی که قرن‏ها در کنار هم زندگی کرده‏اند، یک‏باره این‏گونه با هم درگیر شوند؟ پشت صحنه چه می‏گذرد و به نفع چه کسی و چه گروهی است که این مردم به‏جان هم بیفتند؟

درست است که مردم قرقیز و ازبک اشتراکات فرهنگی زیادی با هم دارند، ولی این اشتراکات از موارد تمایز و اختلافات‏ بین این دو قوم کم‌تر است. تنها نقطه‏ی مشترک و برجسته‏ی هر دو قوم این است که زبان هردو از دسته‏ی زبان‏های ترکی است. البته زبان ازبکی بیش‌تر تحت تاثیر زبان فارسی است و واژه‏‏های فارسی بیش‌تری در این زبان به‏کار گرفته می‏شود، اما زبان قرقیزی بسیار نزدیک‏تر به ریشه‏های ترکی- مغولی خود است.

به‏جز این نقطه‌ی اشتراک، در سایر موارد ازبک‏ها بیش‌تر با فرهنگ ایرانی و تاجیکی عجین هستند. البته این هم دلیل بر آن نمی‏شود که تاجیک‏ها و ازبک‏ها خیلی به‏هم نزدیک باشند. به‏هرحال واقعیت این است که تفاوت فرهنگی همیشه بین ازبک‏ها و قرقیزها وجود داشته و در گذشته هم اختلافات فراوانی با هم داشته‏اند.


اوج این اختلافات در ژوئن سال ۱۹۹۰ خود را نشان داد و اتفاقاتی افتاد که به‌نام «خونریزی اوش» معروف است. در آن سال هم قرقیزها و ازبک‏ها به‏جان هم افتاده بودند.

مهم‏‏ترین مسئله‏‏ای که ازبک‏تباران قرقیزستان برجسته می‏کنند، این است که همیشه مورد تبعیض واقع شده‏اند. مثلاً مقاماتی که در مناطق ازبک‏نشین قرقیزستان حکومت می‏کنند، عمدتاً قرقیز هستند. این یکی از نکات عمده‏ای است که ازبک‏تباران معمولاً مطرح و تقاضا کرده‏اند که خودشان حاکم بر مناطق خودشان باشند و به‌نوعی خودگردانی در مناطق خودشان دست پیدا کنند.

این درگیری‏ها به نفع چه کسی و چه گروهی می‏تواند باشد؟

شاید در حال حاضر نتوان به‌راحتی گفت که چه کسی از این درگیری‏ها سود می‏برد. در چنین رویدادهایی معمولاً طرف‏های مختلف حضور دارند و در این مورد به‏خصوص، دولت موقت قرقیزستان که غافلگیر شده است، انگشت اتهام را به سوی این و آن نشانه می‏رود.

مقامات امنیت ملی و مقامات جاسوسی قرقیزستان، ابتدا آقای باقی‏یف، رییس‌جمهور برکنار شده‏ی قرقیزستان را متهم کردند. بعد از تکذیب آقای باقی‏یف، یکی از مقامات قرقیزستان، آقای بایبلوف اعلام کرد که افرادی که تابعیت تاجیکستان داشته‏اند، هم به مردم قرقیز و هم ازبک در شهر اوش شلیک کرده‏اند و می‏خواستند این دو قوم را به‏جان همدیگر بیاندازند. وزارت خارجه‏ی تاجیکستان اما بلافاصله این اتهام را تکذیب کرد و از آقای بایبلوف خواست که شواهد و دلایل خود را برای این اتهام مطرح کند. به‏دنبال آن، آقای بایبلوف هم طرح این اتهام از سوی خود را رد کرد.

عده‏ای نیز روسیه را در این قضیه دخیل می‏دانند و معتقدند روسیه می‏خواهد از این طریق، کنترل خود بر منطقه را دوباره اعمال کند.

چند تحلیل‏گر به‌خصوص در تاجیکستان، علاقه دارند ازبکستان را بیش‌تر متهم کنند. از نظر آنها ازبکستان تلاش می‏کند تا هم تاجیکستان و هم ازبکستان نتوانند نیروگاه‏های عظیمی را که قصد ساختن آن‏ها را دارند، بسازند. می‏خواهد قرقیزستان را دچار معضلی کند که نیروگاه و طرح‏های مربوط به ذخایر آبی قرقیزستان را به بعد موکول کند و یا در کل ملغی کند.

اینها همه در حد فرضیه هستند و دقیقاً نمی‏توان گفت چه کسی، پشت پرده، چه‏کار کرده است. در حال حاضر سازمان «پیمان امنیت دسته‏جمعی» که عضو عمده‏ی آن روسیه است، اما قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان هم عضو آن هستند، اعلام کرده که تلاش می‏کند عوامل به‏وجود آمدن این اتفاق‌ها را روشن و اعلام کند.

Share/Save/Bookmark

نظرهای خوانندگان

Dahshatnok ast. Kosh tamom shavad in hama khunrezie mardumi begunoh.

-- بدون نام ، Jun 18, 2010 در ساعت 03:13 PM

شهرزاده خانوم میشه لطفأ یک بار با خوده اقای داریوش رجبیان مصاحبه کنید که ما را بهتر بشناسیم کی هست از کجا میاد الان چکار میکنه ووووووو و. درمورد ناآرامها در قرقیزستان واقعن باعث تاسف است که یک ملت بجان هم بیافتند و رحم بهم نکنند اینده گان ان ملت انها را لعنت خواهند کرد که مشکلی که با سخن گفتن با یک دیگر میشود حل کرد با نابود کردن همدیگر میخواستند حل کنند

-- بدون نام ، Jun 18, 2010 در ساعت 03:13 PM

خیلی جالب است که چپ روسی به کشورهای سابقا کمونیست که میرسد (یعنی همان جا ها که چپ روسی آنرا بهشت برین به ما اعلام میکرد ) سعی در ماستمالی کردن افتضاحات در آنجا ها را دارد یا سانسور میکند
سوال این است : چرا این کشورها بعد از ۷۰ سال حکومت کمونیستی چنی فقیرند از جهت اقتصادی و از جهت فرهنگی ؟
چرا جنایت میکنند علیه یک دیگر ؟
چرا در کردستان و ترکمن صحرا اگر اتفاقی بیفتد تقصیر رژیم است اما در قرقیزستان تقصیر خارجی ؟
چرا رهبر انقلاب فعلی همان همکار انقلاب مخملی سابق و وزیر خارجه اوست و همان مقام ارشد سابق حزب کمونیست ؟
اما رضا پهلوی و مشروطه طلبان و گنجی و سروش و کروبی و .... به دلیل اینکه در گذشته کم یا زیاد نقش داشته اند نمیتوانند در جنبش امروز نقش داشته باشند ؟
این یک بام و دو هوا ی چپ روسی در ایران برای چیست ؟

-- gherghizy ، Jun 20, 2010 در ساعت 03:13 PM