روح زاپاتا در سفر اورتگا

مصطفی انتظاری هروی

شاید آن هنگام که دانیل اورتگا در جمع دانشجویان دانشگاه تهران فریاد برآورد که روح زاپاتا در تهران حلول یافته است، کسی گمان نمی برد که وجه کمیک چپ گرایی در جهان در حال بروزی آشکار است. شاید اگر کارل مارکس زنده بود براین طنز تلخ تاریخ تاسف می خورد که بار دیگر، قدرت اندیشه ای را از مدار خود خارج می کند و نه اندیشمندان و یا حتی چریکان که این بار دولتمردان در بزم چپ گرایی، نان محافظه کاری راست کیشانه را میان هم تقسیم می کنند.

شاید دیگر برای ما عجیب نباشد که مردی از قعر راست در تهران، در آغوش چریکی تعدیل شده در سوی دیگر جهان می رود و کسی که حتی به اندازه تسخیر سفارت آمریکا درتهران نیز برای مبارزه با آنچه در دهه 70 امپریالیسم خوانده می شد، هزینه نداده است، امروز از سوی هوادارانش یک "چریک" خوانده می شود و شاید چفیه ای که بر گردن اورتگای ساندینیست خودنمایی می کند نیز چندان ما را به شگفتی فرا نخواند چرا که عروس هزار چهره قدرت می تواندعصای خود را بر نهر عمیق اختلافات فرو آورد و محافظه کارانی را به سلامت از هزار توی بحران اندیشگی عبور دهد و اینگونه است که تنها مشترکات ضد آمریکایی دولت ها، آرمانهای ملت هایی را به سخره گرفته و نمایی کمیک از آنچه "مقاومت جهانی" خوانده می شود، ارائه می دهد.

شاید هیچ کدام از اندیشمندان معاصر، تئوری های خود را برای اداره دولت ها عرضه نکرده و تنها رویای "رهایی ملت ها" را در سر پرورانیده باشند اما هر چه که هست، اینک منطق "سود و زیان" دولت ها، خارج از آرمان و اراده مردمان، مبنای وحدت های خیالی قرار می گیرد و شعارهای توده ها ملعبه دست شعبده بازانی می شود که می خواهند روح زاپاتا را در کالبد دولت های محبوب خویش بدمند. قدرتمدارانی که از چه گوارا تنها لباس چریکی و مشت های گره کرده اش را در یاد دارند و از مارکس تنها "توده گرایی" آموخته اند، خارج از آنکه سوسیالیسم موعود سرزمینی دیگر است.

اینک ما مانده ایم و شعارهای زنده باد زاپاتااز یک سو و گرانی بنزین، ناسیونالیسم توده وار، تورم بالا، اخراج مهاجرین، خصوصی سازی، برخورد با اقلیت ها و... از سوی دیگر که هر یک نشانی از راست منشی در خود دارد. راست منشی زیر قبای رقص های تبلیغاتی چپ همان حربه ای است که امروزه دولت هایی متفاوت را به یکدیگر نزدیک می کند.

مشت های گره کرده شاید بیش از آنکه در قواره دولتمردان امروز باشد، بر اندام کسانی خوش خواهد درخشید که نه فقط در مقابل دوربینها که در عمل روح زاپاتا را احضار می کنند، حتی اگر دوران احضار ارواح گذشته باشد...