چهارمین جایزه ادبی اصفهان، پایانی بر داوری‌های ادبیِ سال ۱۳۸۴

ماکان انصاری

چهارمین دوره جایزه ادبی اصفهان عصر دیروز در مجتمع استاد فرشچیان این شهر به پایان رسید. برگزاری این جایزه بعد از اتفاقاتی که در سیستم مدیریتی آن در دوره پیشین رخ داده بود با اما و اگرهای فراوانی همراه بود. اما در این دوره با تغییر مجدد دبیر جایزه و تیم مدیریتی آن، این جایزه به روال دو دوره نخست خود برگزار شد.

شاید حضور چهره‌هایی نظیر ابوتراب خسروی، شاپور جورکش، علی اصغر شیرزادی، امیر مهدی حقیقت و احمد اکبر پور به عنوان میهمانان این دوره از جایزه مهمترین نشانه تغییرات در روند مدیریتی آن باشد.

مسئولین این دوره از جایزه تلاش بسیاری داشتند که روند متفاوتی را در شکل برگزاری خود در پیش بگیرند و به همین دلیل نیز برخلاف سایر جوایز ادبی مشابه، مراسم اهدای جوایز به برگزیدگان نه در انتهای جایزه که در همان روز نخست برگزار شد.

در این مراسم بهزاد دانشگر به عنوان دبیر چهارمین جایزه ادبی اصفهان به طور خلاصه به تشریح چگونگی فعالیتهای اجرایی انجام گرفته در این دوره پرداخت و سپس جای خود را به نمایندگان هیات داوران داد. در این بخش متاسفانه به دلیل ناهماهنگی انجام گرفته از طرف مسئولین برگزاری، نمایندگان هیات داوران یکی پس از دیگری پشت تریبون قرار گرفتند و ضمن قرائت بیانیه خود، برگزیدگان را معرفی کردند بدون اینکه این برگزیدگان برای دریافت جوایزشان به روی صحنه بیایند. در واقع مراسم اهدای جوایز در انتهای اعلام نام تمامی برگزیدگان در همه بخشها به انجام رسید و دیگر هیچ تعلیق و هیجانی برای دانستن نام برگزیدگان وجود نداشت.

جایزه‌ای برای «بازی آخر بانو»
علی اصغر شیرزادی به نمایندگی از مجید قیصری و محمد رضا بایرامی داوران بخش رمان، اولین نفری بود که برای اعلام نام برگزیدگان پشت تریبون قرار گرفت. شیرزادی بعد از برشمردن ویژگی‌های رمانهای برگزیده این دوره از جایزه، رمان «شطرنج با ماشین قیامت» نوشته حبیب احمد زاده را در بخش اصلی و رمان «بازی آخر بانو» نوشته بلقیس سلیمانی را در بخش ویژه به عنوان برگزیدگان هیات داوران معرفی کرد. بخش ویژه در این جایزه به آثاری اختصاص داشت که اولین اثر چاپ شده نویسنده خود محسوب می‌شدند.

انتخاب این آثار شاید به نحوی تکمیل کننده روند جوایز ادبی در سال ۱۳۸۴ به حساب آید زیرا که این دو کتاب آثاری بودند که تحسین بسیاری از منتقدینِ حوزه ادبیات داستانی را برانگیخته بودند اما متاسفانه در به دست آوردن جایزه اصلی سایر جوایز ادبی ناکام مانده بودند.

«محمد کشاورز» و دومین جایزه این سال
امیر مهدی حقیقت به عنوان نماینده هیات داوران در بخش مجموعه داستان متشکل از احمد دهقان، داوود غفار زادگان و خود او، دومین نفری بود که پشت تریبون قرار گرفت. حقیقت نیز با برشمردن ویژگی‌های مجموعه داستان برگزیده در بخش اصلی، مجموعه «بلبل حلبی» نوشته محمد کشاورز را به عنوان برگزیده هیات داوران در این بخش اعلام کرد. این مجموعه که پیشتر نیز جایزه نویسندگان و منتقدین مطبوعاتی را به خود اختصاص داده بود و از نامزدهای اصلی جایزه ادبی گلشیری نیز به حساب می‌آمد به تایید بسیاری از کارشناسان حوزه نقد ادبی یکی از بهترین مجموعه داستانهای چاپ شده در سال ۱۳۸۴ است.

در بخش مجموعه داستان ویژه چهارمین دوره جایزه ادبی اصفهان، علاوه بر معرفی یک کتاب برگزیده از یک کتاب دیگر نیز تقدیر به عمل آمد. در این بخش مجموعه داستان «جیب‌های بارانی‌ات را بگرد» نوشته پیمان اسماعیلی موفق شد که لوح تقدیر این دوره از جایزه را به خود اختصاص دهد و مجموعه داستان «ماه و مس» نوشته حامد حبیبی به عنوان کتاب برگزیده بخش مجموعه داستان ویژه شناخته شد.

جایزه‌ای برای هفتصد و هشتاد داستان
و اما شاید بخش تک داستان یکی از پرطرفدارترین بخشهای این جایزه ادبی در طول چهار سال گذشته به حساب آید. در این سال نیز ۷۸۰ تک داستان در این بخش شرکت کرده بودند که از این میان داستان «روی پل» نوشته زینب علیزاده به عنوان برگزیده بخش اصلی و داستان «معلوم است دختر» نوشته آسیه امام رضایی به عنوان نفر نخست بخش ویژه شناخته شدند. نکته جالب این بخش توضیحات زینب علیزاده برنده بخش تک داستان اصلی در مورد داستان برگزیده بود. به گفته این نویسنده داستان «روی پل» یکی از چهار داستانی است که این نویسنده تاکنون نوشته است و معلوم نیست که چرا این داستان در بخش اصلی تک داستانها شرکت داده شده است.

جواد جزینی به نمایندگی از سیامک گلشیری و داوود غفارزادگان، با بیان گزارشی از چگونگی داوری تک داستانهای شرکت کرده در این جایزه سخن گفت. به گفته جزینی سطح تک داستانهای این دوره از جایزه ادبی اصفهان آنقدر بالا بود که این جایزه را در این بخش، به یکی از بهترین رقابتهای برگزار شده در زمینه داستان کوتاه در چند سال گذشته تبدیل کرده است.

در این بخش علاوه بر برگزیدگان معرفی شده، از داستان «فانی» نوشته مرجان ریاحی و داستان «زبح» نوشته علیرضا جوانمرد در بخش اصلی و داستان «چرخ و فلک» نوشته الهه صادقی در بخش ویژه تقدیر به عمل آمد.

نشستی برای بلبل حلبی
در طی دور روز برگزاری این جایزه، نشست‌های متعددی در زمینه نقد و بررسی آثار برگزیده برگزار شد که شاید بهترین آنها نشست بررسی کتاب «بلبل حلبی» نوشته محمد کشاورز با حضور شاپور جورکش، امیرمهدی حقیقت و جواد جزینی بود. در این نشست جورکش با ارائه مقاله‌ای بسیار مفصل در ارتباط با آسیب شناسی داستان امروز ایران به تحلیل داستان‌های کشاورز پرداخت. جورکش با تشریح نسبت میان ساخت انسانهای کامل و ایده‌آل با اسطوره و ادبیات کلاسیک، شخصیتهای کشاورز را به دلیل خلق شخصیتهایی نامتکامل به همراه نقطه ضعفهای انسانی به حوزه ادبیات مدرن منتسب کرد و خلق آنها را نتیجه تجربیات گسترده کشاورز در شناخت طیفهای مختلف اجتماع دانست. امیر مهدی حقیقت نیز بن مایه‌های قصوی داستانهای کشاورز را بسیار قدرتمند می‌دانست. به نظر حقیقت حتی با ترجمه داستانهای مجموعه بلبل حلبی و از دست رفتن ویژگی‌های زبانی اثر، باز هم آنقدر کششهای قصه‌ای در داستانها باقی می‌ماند که خوانندگان غیرفارسی زبان را محسور خود کند و این مسئله یکی از مهمترین نقاط قوت این داستانها به حساب می‌آید. این اظهار نظر با مخالفت ابوتراب خسروی روبه رو شد. به نظر خسروی عمارتهای زبانی ساخته شده در گروهی از داستانهای ایرانی به هیچ وجه ترجمه پذیر نیستند و این ترجمه ناپذیری به هیچ وجه نقطه ضعف این داستانها به حساب نمی‌آید. خسروی اعتقاد داشت که اگر یک خواننده غیر فارسی زبان قصد آشنایی واقعی با ادبیات ایرانی را داشته باشد باید به خودش زحمت یادگیری زبان فارسی را هموار کند و از طریق خواندن یک متن ترجمه شده به این آشنایی دست پیدا نخواهد کرد.

چهارمین دوره جایزه ادبی اصفهان با برگزاری نسبتا خوب خود نوید ادامه یافتن جایزه‌ای موفق و قابل اعتنا را به مخاطبین ادبیات داستانی می‌دهد. جایزه‌ای که بدون شک در میان جوایز برگزار شده در حوزه ادبیات ایران، اعتبار قابل قبولی برای خود به دست آورده است.