رادیو زمانه

تاریخ انتشار مطلب: ۱۴ مهر ۱۳۸۷
خطاهای روزمره - ۳۹

عذر بدتر از گناه

مریم اقدمی
aghdami@radiozamaneh.com

دفاع کردن از کارها، رفتارها و حرف‌های روزمره، کاری طبیعی است که هرکسی آن را انجام می‌دهد. در‌واقع واضح است که هر آدمی سخنان و کارهای خود را درست می‌داند.

Download it Here!

وقتی هم که رفتار یا سخنان‌اش زیر سوال رود با استفاده از دلایلی که به نظر خودش درست هستند، از خودش دفاع می‌کند.

در ضمن طبیعی است که هر کسی امکان اشتباه دارد و برای دفاع از کار اشتباهی که کرده است از استدلال نادرستی هم استفاده کند. این دفاع می‌تواند در‌مورد کارها و ادعاهای دیگران هم اتفاق بیفتد.

مثال کلی این اشتباه را می‌توان این‌طور بیان کرد که وقتی از دوست‌تان بپرسید چرا چند روز پیش، فلان کار را انجام داده است، جواب‌اش این باشد که یکی دیگر از دوستان مشترک‌تان هم آن کار را انجام داده است.

مشکل چنین توجیهی آن است که تصور می‌شود یک اشتباه با یک اشتباه دیگر قابل جبران یا قابل توجیه است. در‌واقع این فرض وجود دارد که نتیجه دو عمل غلط پشت هم یک عمل درست است.

چنین اشتباهی مغالطه «عذر بدتر از گناه» است که نام دیگر آن «جبران اشتباه با اشتباه» است.

فرض کنید با کسی بحث می‌کنید و به او می‌گویید، «علی کردان دروغ گفته و مدرک‌اش جعلی است، خودش هم به این موضوع اعتراف کرده است». طرف مقابل ممکن است پاسخ دهد که «بیل کلینتون هم دروغ گفت، این‌که اهمیتی ندارد».

در‌واقع چنین استدلالی علاوه بر منحرف کردن مسیر بحث، یک استدلال نامربوط است. نمی‌توان برای توجیه دروغ‌گویی یک نفر، به دروغ‌گویی شخص دیگری استناد کرد و مدعی بود چون او دروغ گفته است، پس موضوع مورد بحث هم ایرادی ندارد و قابل قبول است.

مورد خاصی از این نوع استدلال، مغالطه «خودت هم همین‌طور» است. در این مورد خاص کسی که می‌خواهد از خودش و کاری که کرده دفاع کند، به عمل یا رفتار و اعتقاد طرف مقابل استناد می‌کند.

یعنی برای توجیه کار خودش می‌گوید خودت هم قبلاً این کار را انجام دادی، پس من کار اشتباهی نکرده‌ام.

اما نکته این است که اشتباه بودن یک عمل، یک ادعا یا یک عقیده، هیچ ربطی به این ندارد که قبلاً هم مشابه یا عین آن عمل را شخص دیگری انجام داده باشد.

چنین استدلالی فقط یک توجیه نامربوط به شمار می‌رود که برای فرار از انتقاد‌ها از آن استفاده می‌شود. در جواب کسی که به این صورت از خودش یا دیگران دفاع می‌کند و مرتکب مغالطه «عذر بدتر از گناه» می شود، باید گفت همان کاری هم که به آن استناد می‌کند اشتباه است.

در مورد مثال دروغ‌گویی باید گفت، دروغ گفتن کلینتون هم کار اشتباهی بوده است. پس از آن هم دوباره باید همان سوال اول را به شکل دیگری از او پرسید که چگونه می‌خواهد هر دوی این کارهای اشتباه را توجیه کند.

حتی در مواردی که اشتباه با اشتباه طرف مقابل توجیه می‌شود، آن شخص باید اشتباه خود را قبول کند و اعتراف کند بله، من زمانی این کار اشتباه را انجام داده‌ام یا ادعای اشتباهی کرده‌ام.

اما بحث اصلی بر سر نادرست بودن آن کار یا عقیده است، نه بر سر این‌که چه کسی آن را انجام داده است.

به‌طور کلی می توان گفت، ایده اصلی که در این اشتباه استدلالی وجود دارد آن است که چون یک نفر قبلاً یک کاری را انجام داده است، پس آن عمل درست است. این طرز تفکر از نظر منطقی اصلاً درست نیست.

Share/Save/Bookmark

برای مطالعه بیشتر
Two wrongs make a right

نظرهای خوانندگان

يايداري در عفيده ناشي از قبول اصولي است كه انسان را هدايت مي كند و اكر آن اصول اساس منطقي و علمي نداشته باشد انسان را مرتكب اشتباهات مكرر مي كند و افرادي كه نتوانند از اصول خود دفاع كنند از موضع ضعف سعي در بزرك كردن اشتباهات ديكران و سريوش كذاشتن بر اشتباهات غير قابل دفاع خود بر مي آيند و به جائي سقوط مي كنند كه حتي اصول غير منطقي خودشان كه حد اقل مبنائي انساني داشته هم فراموش مي شود . در حالي كه اكر با اشتباهي روبرو مي شويم مي توانيم به سادكي آنرا تصحيح كنيم و خود را نقد كنيم تا اين اشتباهات جايكزين افكار و آمال اوليه ي انساني ما نشوند و مانع سقوط ما شوند

-- فرهاد-فرياد ، Oct 4, 2008 در ساعت 01:55 PM

در رابطه با مطلب با لا می توان اینطور هم گفت که چه کسی صلاحیت تشخیص اشتباه بودن یا نادرست بودن عمی و یا گفتاری را دارد مطلب بالا با این فرض بنیان گذاشته شده که فردی که سوال می کند چرا شما مرتکب این اشتباه شده اید فرد محقی است یعنی کلام او را در اشتباه دانستن رفتار یا گفتار طرف مقابل در ابتدا و بدون هیچ استدلالی پذیرفته شده است و سپس با لحن حق به جانب پاسخهای فردی را که می خواهد به قول شما اشتباهاتش را توجیه کند به چالش کشانده شود البته مثالی که در مورد مذموم بودن دروغ گویی آورده اید می تواند درست باشد چون دروغ گویی در نزد انسانهای خوب امری مذموم است اما مثلا ممکن است یک فرد رادیکال در ایران به خانم شیرین عبادی خرده بگیرد که چرا اشتباه می کنید و از حقوق بشر که ساخته غربی هاست دفاع می کنید و ایشان علاوه در دلایل دیگرشان برای این کار مثلا بگویند خوب این کاریست که همه انسانهای آزادیخواه و آزاده مثل بسیاری از فعالین حقوق بشر این کار را انجام انجام می دهند

-- بدون نام ، Oct 5, 2008 در ساعت 01:55 PM

سلام
واقعا که این حرف آقای کردان که گفته در تمام این سالها نمی دانسته که مدرکش جعلی است مصداق عذر بدتر از گناه است.
در روایت است که روزی ناصرالدین شاه از درباریان پرسید این عذر بدتر از گناه که میگویند چیست؟
کریم شیره ای دلقک دربار گفت من می دانم ولی جایی خصوصی خدمتتان عرض میکنم.
روزی شاه در سرسرای کاخ قدم میزد. کریم شیره ای از پشت دستی به شاه رساند .. شاه فریاد زد چه میکنی پدر سوخته ؟ کریم شیره ای گفت ببخشید حضرت اجل گمان کردم ملک زاده خانم هستند .
و فی افور گفت عفو بفرمائید قبله ء عالم که این مصداق عذر بدتر از گناه بود
:))

-- قدیمی ، Oct 5, 2008 در ساعت 01:55 PM