رادیو زمانه

تاریخ انتشار مطلب: ۱۶ دی ۱۳۸۸
خطاهای روزمره - ۱۶

شریک جرم هیتلر

مریم اقدمی

«اگر همت داری، بیا ریشه این تفکرات نژادپرستانه و غیرانسانی برتری فارس و نژاد آریایی را که میراث هیتلر و رضاخان است، بزنیم. وقتی که یاد گرقتیم سایر اقوام هم ایرانی و قابل دفاع هستند، وحدت ملی، نه وحدت زوری حاصل خواهد شد.»

Download it Here!

چنین ادعایی در واقع مغالطه نیست و به درستی می‌توان گفت بخش عمده‌ای از گسترش اندیشه نژادپرستانه به دوران هیتلر باز می‌گردد. اما در کنار این نوع سخنان باید توجه کنیم که نمی‌توان هر نوع عقیده‌ای را با نسبت دادنش به شخصیت‌های منفوری چون هیتلر زیر سؤال برد.


این نوع استدلال مغالطه «شریک جرم» یا «هم‌دستی» (Guilt by Association) نام دارد و نوعی ادعای نامربوط است. البته می‌توان آن را از انواع تعمیم‌های شتاب‌زده نیز طبقه‌بندی کرد.

در این مغالطه ویژگی‌های یک فرد یا عقیده به دیگر افراد یا عقاید مرتبط با آن هم سرایت می‌کند، اما این ارتباط کاملاً نامربوط است. معروف‌ترین مثال مغالطه هم‌دستی، مربوط به هیتلر است و برای همین گاهی آن را مغالطه «هم‌دست هیتلر» یا «استدلال بر اساس نازیسم» هم می‌نامند. مثال مورد نظر به این صورت است: «هیتلر گیاهخوار بود. هیتلر شر مطلق بود. بنابراین همه گیاهخوارها عقاید شرارت باری دارند.»

در نمونه‌هایی شبیه این مثال با نسبت دادن عقیده یا رفتاری به فرد یا گروهی که به بدی مشهور است، هر شخص دیگری که دارای آن عقیده یا رفتاری مشابه باشند، زیر سوال می‌رود. اگر آن رفتار یا عقیده بی‌ارتباط به موضوع بحث باشد، به وضوح اشتباهی منطقی رخ داده است. مثال گیاهخواری نمونه آشکاری است که تقریبا هرکسی مغلطه‌آمیز بودن آن را تشخیص می‌دهد. اما این مغالطه وقتی افراد را به اشتباه می‌اندازد که از ابزارهای ظریف‌تری استفاده کند.


برای مثال ممکن است با هدف تخریب یک چهره سیاسی در مبارزه انتخاباتی، حزب رقیب به این موضوع استناد کند که هیتلر یا هر شخصیت منفور تاریخی دیگری، این کتاب یا شعر معین را دوست داشته است. در این نوع جوسازی‌ها حتی لازم نیست نتیجه را آشکارا به مخاطب بگویند، زیرا خودش نتیجه خواهد گرفت پس آن نامزد انتخاباتی وجه شباهتی با هیلتر دارد و می‌تواند خطرناک باشد. به این ترتیب در دام چنین مغالطه‌ای افتاده است.


با نگاهی دقیق‌تر به این اشتباه منطقی متوجه می‌شویم، مسئله تنها این نیست که با ربط دادن صفت‌هایی مثل گیاهخواری یا پسندیدن یک کتاب به شخصی او را تخریب کنند. نکته اصلی و در واقع ساختار چنین مغالطه به این صورت است: «هیتلر یا حزب نازی عقیده الف را قبول داشت. پس عقیده الف باید اشتباه باشد.»

در واقع در این نوع استدلال تمام ویژگی‌ها و عقاید یک شخص یا گروه منفور، غیرقابل دفاع و اشتباه فرض می‌شود. چنین استدلالی از لحاظ منطقی اشتباه است و جواب مناسبی هم می‌توان به مغلطه کننده داد.

پاسخ چنین استدلالی آن است که بر اساس این چارچوب فکری باید تمام کارها و عقاید فردی مثل هیتلر اشتباه و غیرقابل قبول باشد. فرض کنید اگر بدانیم هیتلر صبح زود از خواب بیدار می‌شد و مرتب ورزش می‌کرد، پس باید نتیجه بگیریم این رفتارها درست نیستند. هرکس این عادت‌ها را داشته باشد به دیکتاتور منفوری تبدیل خواهد شد. به این ترتیب ساختار چنین استدلالی که در واقع یک ادعای نامربوط است با این مثال معلوم می‌شود.

شکل دیگر این مغالطه که نوع مثبت آن است، «شریک بودن در افتخار» است و درست مانند مغالطه شریک جرم، اما این بار بر اساس ویژگی و عقاید خوب شکل می‌گیرد. مثال‌های این مغالطه درست برعکس مورد هیتلر بر اسطوره‌های و قهرمان‌ها و افراد مقدس تکیه دارد و هر رفتار آن‌ها را در هر شخصی برای تأیید تمام عقاید آن شخص استفاده می‌کنند. اما باید توجه داشت درستی یا نادرستی یک عقیده ربطی به کسانی که دارای آن عقیده هستند، ندارد.

Share/Save/Bookmark

برای مطالعه بیشتر:
Logical Fallacy: Straw Man:

نظرهای خوانندگان

مریم خانم عزیز شما هم که خوتان دارید مغلطه میکنید !. رابطه مثال هیتلر ملعون که مثلأ گیاه خوار بوده را به فرد و یا افرادی نسبت دادن با مثال زدن فرد و یا افرادیکه با واردن اوردن فشار و طلم و قتل و کشتار و استفاده از نیروهای قهریه ساخت خودی مانند سپاه و بسیج و پلیس و لباس شخصی و چماق و زنجیر و پنجه بکس زن و اسید پاش به صورت مرد و زن ، همان اعمالی را انجام میدهند که ان گور بم گور شده با کشتار ۶ ملیون انسان بیگناه کرد که قابل مقایسه نیست !.
امیدوارم در فهمیدن مقصود شما اشتباه کرده باشم وگر نه ...... !.
داوید 

-- داوید ، Jun 19, 2008 در ساعت 04:50 PM

سلام خانم اقدمی.
سخن شما مورد زیر را هم شامل میشود؟

http://i27.tinypic.com/aczvx4.jpg

-- مانی ب ، Jun 19, 2008 در ساعت 04:50 PM

سخنتان كاملن صحيح است. و فكر مي كنم "داوید" بجاي توجه به استدلال و منطق به سراغ احساسات خود رفته است. و البته در مصداق هم منظور شما را اشتباه گرفته.

بايد خدمت ايشان عرض كنم كه خانم اقدامي دنبال توجيه آدم كشي و خشونت نبوده.

-- ماني جاوبد ، Jun 20, 2008 در ساعت 04:50 PM

مغالطه هیچ غلطی نمیتواند بکند. الامام جعفری الاقدمی

-- هیتلر بن یزید ، Jun 22, 2008 در ساعت 04:50 PM

"المغالطه منی و انا من المغالطه"

مغالطه از من است و من از مغالطه هستم.

-- محمود احمدی نژاد ، Jan 6, 2010 در ساعت 04:50 PM