وخامت بیشتر وضعیت حقوق بشر در ایران

ایرج ادیب‌زاده

عبدالرضا تاجیک، روزنامه‌نگار زندانی در ایران برنده‌ی جایزه‌ی بهترین روزنامه‌نگار سال ۲۰۱۰ از سوی سازمان گزارشگران بدون مرز در پاریس شد.عبدالرضا تاجیک، روزنامه‌نگار ۴۴ ساله‌ی ایرانی، فارغ‌التحصیل علوم سیاسی دانشگاه تهران، از سال ۱۹۹۷ به همراهی گروهی از روزنامه‌نگاران اصلاح‌طلب در روزنامه‌های خرداد، فتح، بنیان، بهار، همبستگی و شرق حرفه‌ی روزنامه‌نگاری را آغاز کرد، اما همه‌ی این روزنامه‌ها توسط جمهوری اسلامی تعطیل شدند.

در پایان مراسم اهدای جایزه ی آزادی مطبوعات شیرین عبادی برنده‌ی جایزه‌ی صلح نوبل ابتدا درباره‌ی روز جهانی حقوق بشر که روز دهم دسامبر است، به زمانه چنین گفت:

شیرین عبادی: روز جهانی حقوق بشر روزی است که اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر تصویب شد و در آن بعد از اتمام جنگ بین‌الملل دوم متفکرین و حقوقدانان و فلاسفه‌ی جهان نشستند و متنی را تهیه کردند که بعد دولت‌ها آن را تصویب کردند. در مقدمه‌ی اعلامیه آمده است برای این که جنگ دیگری در آینده اتفاق نیفتد، دولت‌ها متعهد می‌شوند که این حقوق را برای مردم کشور خودشان رعایت کنند. زیرا هیچ جامعه‌ای در آرامش و صلح باقی نخواهد ماند، اگر که حقوق بشر در آن کشور لطمه ببیند.

وضعیت کنونی حقوق بشر در ایران را شما چه طور ارزیابی می‌کنید؟

وضعیت حقوق بشر در ایران متأسفانه رو به وخامت می‌رود. به همین دلیل است که اخیراً مجمع عمومی سازمان ملل متحد طی قطعنامه‌ای با اکثریت ۸۰ رأی ایران را محکوم کرد که به حقوق بشر بی‌توجه است و وضعیتش بد است و دولت می‌بایست در رفتارش با مردم تجدید نظر کند. دبیرکل سازمان ملل متحد را متعهد کرده‌اند که هر سه ماه یک‌بار گزارشی از وضعیت مربوط به حقوق بشر در ایران تهیه کند. من در همین‌جا از کلیه‌ی ایرانیان خواهشمندم گزارش‌های خودشان را راجع به وضعیت نقض حقوق بشر به صورت مستند به سازمان ملل متحد بدهند و دبیرکل را یاری کنند در این که گزارش‌های بهتری تهیه کند. خواهش می‌کنم در تنظیم گزارش دقت کنید. مطالبی که اطلاع می‌دهید، کاملا صحیح و مستند باشد.

شما خودتان وکیل دعاوی هستید. الان چند تن از وکلای دادگستری، کسانی را که از حقوق بشر در ایران دفاع می‌کردند، گرفته‌اند و زندانی کرده‌اند یا بعضی از آنها را به دادگاه احضار کرده‌اند. این وضعیت را شما چگونه ارزیابی می‌کنید؟

این وضعیت نشانه‌ی دیگری‌ است از وخامت حقوق بشر در ایران و از نتایج عدم استقلال قوه قضاییه. وقتی که قوه‌ی قضاییه استقلال خودش را از دست دهد و قضات آلت دست مأمورین امنیتی شوند، انتظاری جز این نمی‌رود. درحال حاضر تعدادی وکیل در زندانند. لازم می‌دانم یادآور شوم خانم نسرین ستوده از ۱۳ شهریور به این طرف در حبس انفرادی هستند. با وجود این که طبق قانون هرکس تحقیقات مقدماتی‌اش تمام شود و پرونده به دادگاه برود، باید از حبس انفرادی به بند عمومی منتقل شد. ایشان را منتقل نکرده‌اند، در حالتی که جلسه‌ی دادرسی ایشان شروع شده است. دو جلسه‌ی دادرسی داشته است و حتی دادگاه اول تمام شده و دادگاه قرار است رأی دهد.

ضمناً وقتی به موجب قانون، دادگاه ختم دادرسی را اعلام می‌کند، غیر از صدور رأی کار دیگری نمی‌تواند بکند. دادگاه در مورد خانم نسرین ستوده ختم دادرسی را اعلام کرده و قرار بود که ظرف هفت روز رأی دهد. اما نه تنها رأی نداده، بلکه برخلاف مقررات قانونی قرار بازداشت را دوباره تمدید کرده است؛ آن‌هم بدون هیچ گونه علتی. تمام اینها رفتار خلاف قانون است و خانم ستوده در اعتراض به رفتار خلاف قانون دادگاه، امروز سومین روزی است که در اعتصاب غذای خشک به‌ سر می‌برند. وضعیت جسمی ایشان اجازه‌ی اعتصاب غذا را نمی‌دهد. ما نگران سلامتی و جان ایشان هستیم و از تمام آزادی‌خواهان جهان دعوت می‌کنم که به هر شیوه‌ی ممکن اعتراض خودشان را به ادامه‌ی بازداشت خانم ستوده اعلام کنند.

در عین حال آقای محمد اولیایی‌فر که یکی از وکلای شجاع هستند، به یکسال حبس محکوم شده‌اند و الان دارند مدت محکومیت خودشان را سپری می‌کنند. ایشان هم طبق گفته‌ی خانواده‌ی‌شان بیمار هستند. ولیکن با مرخصی استعلاجی ایشان موافقت نمی‌شود. ما نگران سلامت همکاران دربند خودمان هستیم. من با انجمن بین‌المللی وکلا صحبت کردم. آنها اعتراض کردند. با انجمن‌های وکلای دادگستری در پاریس، در مادرید و در آلمان صحبت کردم. همگی مشغول فعالیت روی این پرونده هستند. خانم پیلای اظهار نگرانی کردند. موضوع به گزارشگران مخصوص دفاع از حقوق بشر و گزارشگران مخصوص حمایت از استقلال قضایی اطلاع داده شده است. همه‌ی اینها جزو پرونده‌ی حقوق بشر ایران ثبت است.

به خاطر همین کارهاست که دولت ایران به طور مداوم در مجامع بین‌المللی محکوم می‌شود و متأسفانه به جای این که رفتار خودش را بهتر کند، این گونه محکومیت‌ها را منتسب می‌کند به دولت‌های غربی و این درست نیست. شما رفتارتان را با مردم بهتر کنید، به تعهدات بین‌المللی خودتان احترام بگذارید، می‌بینید که دیگر محکوم نمی‌شوید.

شما مدت‌هاست بیرون از ایران هستید. آیا در خارج از ایران فعالیت‌های‌تان بیشتر در مجامع بین‌المللی است؟

بله، همین‌طور است. علت این‌که من خارج از ایران هستم، برای این است که احساس می‌کنم خارج از ایران مفیدتر خواهم بود برای ایران و مردم ایران. در داخل ایران می‌بینید که به علت سانسور امکان هرگونه فعالیت گرفته شده است. همکاران شجاع من در کانون مدافعان حقوق بشر، یا در زندان هستند یا به خاطر فشار و سانسور ناگزیر شده‌اند که سکوت پیشه کنند. در چنین شرایطی وظیفه‌ی من است که سفیر سیار مدافعان حقوق بشر باشم.

وضعیت روزنامه‌نگاران الان در ایران خیلی وخیم است. بسیاری از روزنامه‌نگاران مجبور به ترک ایران شده‌اند. درباره‌ی مراسم شب گزارشگران بدون مرز نظرتان را بفرمایید.

متأسفانه سانسور در ایران بسیار شدید است و ایران تبدیل شده است به زندان بزرگ روزنامه‌نگاران. هفته ی پیش هم روزنامه‌ی شرق را بستند و چهار روزنامه‌نگار را دستگیر کردند. با این ترتیب حدود ۴۴ خبرنگار و وب‌نگار الان در زندان هستند. جرم اینها فقط نوشتن و یک انتقاد ساده از حکومت است. همین مسئله نشان‌دهنده‌ی بی‌توجهی دولت ایران به آزادی بیان است. خوشحالم که امروز یکی از خبرنگاران در بند، یکی از آزادگان زندانی ایران برنده‌ی این جایزه شده است. آقای عبدالرضا تاجیک روزنامه‌نگار شجاعی که بعد از انتخابات ریاست جمهوری برخلاف قانون و به‌ناحق سه بار به زندان افتاد و در بار سوم که از عاشورا به این طرف دستگیر شده، در حبس انفرادی است. او در شدیدترین وضع به‌ سر می‌برد برای این‌که قبول نکرده است که علیه خودش صحبت کند. علاوه برآن، برای این که این خبرنگار شجاع را بیشتر اذیت کنند، خواهرش را که راجع به او اطلاع‌رسانی کرده است، به یک‌سال و نیم حبس محکوم کرده‌اند. در حقیقت با حبسی که برای خواهرش خانم پروین تاجیک تعیین کرده‌اند، زجر مضاعفی به این خبرنگار داده‌اند.