واقعیت‌های پنهان جنگ در عراق

براساس چهارصد هزار سند محرمانه‌ی ارتش آمریکا که وب سایت wikileaks در اختیار رسانه‌ها قرار داده، واقعیت‌های پنهان جنگ در عراق بیان شده است.

این پرسشی است که با امیر طاهری، روزنامه‌نگار، نویسنده و کارشناس مسائل سیاسی در لندن در میان گذاشته‌ام.

امیر طاهری

شگفتی‌آور، نه. ولی مسائل بسیار جالبی در این اسناد است. البته می‌دانید که چهارصدهزار صفحه سند است که من متأسفانه نتوانستم بیش‌ از ۱۰۰، ۱۵۰ صفحه‌اش را نگاه کنم؛ آن هم مسائلی که بیشتر مورد علاقه‌ام است. سه مسئله‌ی جالب در اینجا مطرح است: یک، رابطه‌ی نیروهای آمریکا و نیروهایی که به‌عنوان ارتش و پلیس عراق شکل گرفته‌اند.

نکته‌ی دوم، تاکتیک‌های نظامی است که آمریکایی‌ها در عراق به‌کار بردند که فکر می‌کنم خود این برای مدارس نظامی بسیار جالب خواهد بود که مطالعه‌اش کنند.

مسئله‌ی سوم، نقش همسایگان عراق، به‌خصوص جمهوری اسلامی در رویدادهای چندسال اخیر عراق است.

اسناد محرمانه‌ی ارتش آمریکا که توسط ویکی‌لیکس منتشر شده است، از نقش سپاه پاسداران جمهوری اسلامی در آموزش شبه نظامیان عراقی، ارسال سلاح و مهمات برای آنها و هم‌چنین برپایی پایگاهی در نزدیکی قم با همکاری حزب‌الله لبنان برای آموزش شبه نظامیان، گروگانگیری و قتل برخی مقام‌های عراقی و سربازان آمریکایی در عراق خبر می‌دهد.

رسانه‌های آمریکایی تأکید می‌کنند، جمهوری اسلامی بیش از حد تصور عمومی در عراق حضور و دخالت داشته است. شما هم همین نظر را دارید؟

این‌طور به‌نظر می‌آید. البته ایالات متحده بارها از نقش منفی جمهوری اسلامی صحبت کرده بود، ولی هیچ‌وقت اسنادی در این حد و به این شکل و صراحت عرضه نشده بود. حتی سپهبد پترائوس که فرمانده‌ی نیروهای آمریکایی در عراق بود، چندین‌بار به‌خصوص در مورد نقش سپاه پاسداران صحبت کرده بود. تا به ‌حال من ۱۱۳ صفحه در مورد نقش ایران در این اسناد را شناسایی کرده‌ام. تعدادی از آنها را می‌توانم به‌طور خلاصه برای‌تان بگویم. یکی از اسناد نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی با تعلیم شبه‌ نظامیان بدر که یک گروه نظامی یا گروه مسلح عراقی است، سعی می‌کرد که کنترل حداقل سه استان را در جنوب عراق به‌دست آورد که در این کار موفق نشد.

سند دیگر مربوط به دخالت مستقیم افسران سپاه پاسداران در نبرد بصره است. می‌دانید ارتش مهدی یا جیش‌المهدی در این نبرد شکست سختی از ارتش جدید عراق خورد. این نشان می‌دهد که سپاه پاسداران با به‌کاربردن تاکتیک‌های جنگ سنتی که بیش‌‌تر شبیه به دکترین نظامی شوروی سابق بود، موفق نشد مواضعی را که جیش‌المهدی یا ارتش مهدی به‌دست آورده بود حفظ کند.

یک سند دیگر نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی از یک طرف کمک می‌کرد در مناطق شیعی عراق مدرسه ساخته شود، ولی از طرف دیگر به گروه‌های تروریستی محلی دستور می‌داد که همان مدارس را منفجر کنند و وضعی به‌وجود آورند که نیروهای انگلیسی که مسئول حفظ امنیت در آن مناطق بودند، همیشه در حالت تزلزل و اضطراب بمانند.

سند دیگری هست که مربوط به دخالت حزب‌الله لبنان است. می‌دانید که حز‌ب‌الله لبنان یک نهضت جهانی است که جمهوری اسلامی به‌وجود آورده و در ۱۷ کشور شعبه دارد. معروف‌ترین این نهضت، شعبه‌ی لبنانی آن است. تعداد زیادی از اعضای این شیعه‌ی لبنانی موفق شدند از طریق سوریه به مناطق شیعه‌نشین عراق بروند و آنجا در عملیات تروریستی شرکت کنند و به‌خصوص به آموزش شیعیان محلی، برای ربودن سربازان آمریکایی و حمله به نیروهای انگلیسی بپردازند که آن زمان در جنوب عراق حضور داشتند.

افشای نقش اعضای شرکت خصوصی بلاک واتر و شکنجه در زندان‌های عراق توسط مقام‌های عراقی، در حالی که ارتش آمریکا خبر داشته است، می‌تواند تعقیب‌های قضایی به‌دنبال داشته باشد؟

بله، بدون تردید. البته می‌دانید موضوع بلاک‌واتر پیش از این هم مطرح شده بود. دولت آقای نوری‌المالکی، نخست وزیر عراق این مؤسسه را از عراق اخراج کرد. بعد مؤسسه‌ی بلاک واتر به‌کلی منحل شد و به صورت مؤسسه‌ی جدیدی کار خود را در خارج از عراق آغاز کرد. تعدادی از کارمندان بلاک واتر در عراق محاکمه شدند و تعدادی دیگر در معرض محاکمه‌ی غیابی هستند. در مورد شکنجه‌ی زندانیان عراقی البته این اسناد نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها از این موضوع خبر داشتند. چندین سند هست که این را نشان می‌دهد. یکی از این اسناد که الان روبه‌روی من است، در زیرش نوشته شده لازم نیست اقدام دیگری انجام شود.

بنابراین آمریکایی‌ها می‌دانستند که نیروهای عراقی در جاهای مختلف مشغول شکنجه‌ی زندانیان عراقی و هم‌وطن خودشان هستند؛ ازجمله ریختن اسید روی دست یک فرد، بریدن انگشت‌ها، به‌کار بردن مته و موارد وحشتناک دیگر. البته در این زمینه ایالات متحده باید یک بررسی جدی کند. چون طبق پروتکل بین‌المللی شکنجه، اطلاع از شکنجه و عدم اقدام علیه آن خود می‌تواند یک جرم محسوب شود.

وزیر بهداشت عراق گفته است، تعداد کشته‌شدگان عراقی از این میزانی که در این اسناد مطرح شده، بیش از ۱۰۹ هزار نفر، می‌تواند بسیار بالاتر باشد. نظر شما هم همین است؟

بدون تردید. من بعد از سقوط صدام حسین بارها به عراق مسافرت کردم و همیشه مسئله‌ی تعداد کشته‌شدگان مورد توجه مخصوص من بود، ولی متأسفانه پیداکردن آمار دقیق و جدی کار آسانی نیست. این رقم ۱۰۹ هزار می‌تواند بالاتر یا پایین‌تر باشد. از طرف دیگر می‌دانیم که دولت فعلی عراق به رهبری آقای المالکی اصرار شدیدی دارد که بتواند یک رقم واقعی را پیدا کند.

فکر می‌کنم که طی دو یا سه سال آینده این کار انجام خواهد شد. برای این که در وزارت کشور عراق یک مرکز ثبت قربانیان جنگ تشکیل شده است که خانواده‌ی این قربانیان به آنجا می‌روند و اطلاعات لازم را ارائه می‌دهند. در حال حاضر البته فقط ۳۵ هزار قربانی سندسازی شده‌اند، ولی فکر می‌کنم بتدریج تقریباً تمامی قربانیان بتوانند شناسایی شوند و اسنادشان در وزارت کشور تهیه شود.

ارتش آمریکا گفته است، انتشار این اسناد جان سربازان آمریکا، متحدان آنها و غیرنظامی‌های عراقی را به‌خطر می‌اندازد. چرا؟

البته ممکن است این طور بشود و ممکن است این طور هم نشود. چون در این اسناد نام تعدادی از عراقی‌هایی که با نیروهای ناتو یا پیمان آتلانتیک شمالی فعالیت و همکاری کردند، منتشر شده است. بیشتر این افراد نقش مترجم و راهنما را داشتند و در بسیاری موارد این افراد حتی با پوشاندن صورت‌شان به‌کار می‌پرداختند. حال با انتشار اسامی‌شان ممکن است مورد تهدید قرار گیرند یا قربانی انتقام‌جویی شوند.

در مورد به خطر افتادن سربازان آمریکایی و دیگر سربازان پیمان آتلانتیک شمالی، این هم ممکن است مسئله‌ی انتقام‌جویی باشد. چون با ایجاد فضای جدید ضد آمریکایی، مخالفان ایالات متحده که اکنون تعدادشان در سراسر دنیا بسیار زیاد است، ممکن است عذر تازه‌ای برای حمله به نیروهای آمریکایی پیدا کنند. البته در این زمینه نیروهای آمریکایی و دیگر نیروهای متحد آنها در پیمان آتلانتیک شمالی پیش‌بینی‌های لازم را کرده‌اند.

چه فرضیه‌هایی در مورد درز این حجم گسترده‌ی اسناد محرمانه‌ی ارتش آمریکا وجود دارد؟

وزارت دفاع آمریکا دیشب اعلام کرد که این اسناد دزدیده شده است و مشغول بررسی هستند. اگر سرقتی در کار باشد، این خود جرم است و مسئولان ویکی‌لیکس مورد تعقیب قضایی قرار خواهند گرفت. یک فرضیه‌ی دیگر این است: تعدادی از سربازهای آمریکایی که از اتفاق‌هایی که در عراق افتاده است، ناراحت هستند به‌عنوان انتقام‌جویی این اسناد را منتشر کرده‌اند. البته درز دادن اسناد در آمریکا، یک تاریخ طولانی دارد؛ از سال ۱۹۷۰ میلادی که اسناد معروف پنتاگون در مورد جنگ ویتنام منتشر شد.

در آن موقع درزدهنده، آقای الزبرگ، به زندان فرستاده شد. درز دادن اسناد و خبردادن به روزنامه‌نگاران جزو فرهنگ آمریکایی‌هاست. حتی روزنامه‌های محلی را هم که نگاه کنید، می‌بینید که همه پر از درز هستند راجع به مثلاً کشیدن یک خیابان جدید یا دادن یک قرارداد جدید به فلان شرکت و یا بهمان فرد بانفوذ. بنابراین این احتمال هست. احتمال سوم این است که بعضی از متحدان ایالات متحده در پیمان آتلانتیک شمالی که از جنگ عراق خرسند نیستند، این اسناد را درز داده باشند. به‌هرحال موضوع مورد رسیدگی است. آقای رابرت گیتز، وزیر دفاع آمریکا قول داده است که به‌زودی در این زمینه بیانیه‌ای صادر کند.