یکروز قبل از روز قدس!

مریم محمدی

امروز در ایران، آخرین جمعه‏ی ماه رمضان و «روز قدس» است. در ایران از سال ۱۳۵۸، یک سال پس از انقلاب ایران، روز قدس به عنوان یکی از روزهای رسمی جمهوری اسلامی ایران و به ابتکار آیت‏الله خمینی، تثبیت شده است.

حال آنکه، بسیاری از ایرانیان به‏یاد می‏آورند که در رسانه‏ها و مطبوعات آن روز، این پیشنهاد از سوی آیت‏الله منتظری عنوان شده و آیت‏الله خمینی با آن موافقت کرده بود.

حسین یوسف اشکوری، دین‏پژوه و فعال سیاسی منتقد نظام، از این جمله است:

تا جایی که حافظه‏ی من یاری می‏کند، در این تردیدی ندارم که در همان سال اول یا دوم پس از انقلاب بود که زنده‏یاد آیت‏الله منتظری این پیشنهاد را داد و نظر ایشان این بود که آخرین جمعه‏ی ماه رمضان را به عنوان روز همبستگی با مردم فلسطین اعلام کنند. در آن سال‏ها هم در مطبوعات و نشریات و رسانه‏ها، این مسئله به صراحت گفته می‏شد.

منتها به‏تدریج، به‏خصوص در ۲۰ سال اخیر، وقتی بنا بر این شد که دیگران حذف شوند و شخصیت‏ها حذف شوند، بسیاری از مسائلی که در آن زمان دیگران پیشنهاد کرده بودند و حداکثر آیت‏الله خمینی، آن را تأیید کرده بود، به نام ایشان ثبت شد و طبعاً نام دیگران به‏تدریج فراموش شد. ولی در مورد روز قدس، تردیدی وجود ندارد که آغازگر و پیشنهاد دهنده‏ی اولیه‏ی این برنامه، مرحوم آیت‏الله منتظری بود.

پس از آخرین دوره‏ی انتخابات ریاست جمهوری در ایران، روز قدس نیز مانند همه‏ی مناسبت‏های تاریخی دیگر در جمهوری اسلامی ایران، از جانب مخالفان سیاسی و نیز از جانب حکومت، فرصتی برای اعلام حضور و ابراز نارضایتی تلقی می‏شود. با وجود این‏که ناراضیان سیاسی، به‏ویژه در شکل شناخته‏ شده‏ی هواداران جنبش سبز، مدت‏ها است که حضور آشکار و خیابانی نداشته‏اند، خبرهایی که از ایران می‏رسند، حاکی از آن است که نیروهای انتظامی، پلیس و امنیتی، در شکل وسیعی در خیابان‏های تهران حضور دارند.

پایگاه خبررسانی «تابناک»، متعلق به گرایش معینی از اصول‏گرایان، با انتشار این خبر، نقل‏قول‏های متفاوتی را از قول فرمانده‏ی پلیس تهران، سردار ساجدی‏نیا و نیز سردار رادان، جانشین فرماندهی ناجا، نقل کرده است.

به نوشته‏ی تابناک: سردار حسین ساجدی‏نیا گفته است که امروز نیروهای پلیس در سطح شهر تهران مستقر شده‏اند و علت این حضور، تمرین‏های عملیاتی است که هر دو ماه یک‏بار در سطح شهر به‏اجرا درمی‏‏آید. در حالیکه سردار رادان نیز درباره‏ی راهپیمایی امروز گفته است که نیروی انتظامی آمادگی لازم را برای برگزاری مراسم راهپیمایی روز قدس در سطح کشور دارد.

طرح مهار و حضور نیروی انتظامی روز قبل از تظاهرات روز قدس

اما شهروندان تهرانی در این‏باره چه می‏گویند؟ در تماسی که با یک خانم خانه‏دار تهرانی داشتم، وی گفت:

چند ساعتی است که از خانه خارج شده‏ام و الان در خیابان ولیعصر هستم.

شما شاهد حضور نیروهای انتظامی در خیابان هستید؟

بله؛ این‏جا گروه‏ زیادی از نیروهای پلیس و انتظامی در خیابان هستند. برداشت من از این است که اوضاع کمی غیرعادی است، با این‏که نه تظاهراتی برپا است و نه روز خاصی است. به نظر من، دلیل آن می‏تواند مراسم فردا «روز قدس» باشد.

با یکی دیگر از شهروندان تماس می‏گیرم و از وی می‏پرسم، این‏که گفته می‏شود امروز نیرو‏های انتظامی در خیابان‏های تهران حضور دارند، آیا به نظر او هم آمده است و از دید وی نیز این حضور چشم‏گیر است؟

بله؛ فکر می‏کنم خیلی زیادند. حضورشان را حس کردم. برایم مشخص بود که این‏طور بشود. اگر غیر از این بود، شک می‏کردم.

چرا برایتان مشخص بود؟

به خاطر این‏که در روز قدس، نیروهایی که فکر می‏کنند به هر دلیلی، حق‏شان خورده شده، می‏خواهند راهپیمایی آزاد دیگری داشته باشند.

یعنی شما فکر می‏کنید که فردا جز راهپیمایی عمومی، راهپیمایی اعتراضی هم از جانب منتقدان و معترضان برپا خواهد شد؟

بستگی به آرایش نیروهای حکومت دارد. این‏طور که پیداست، نخواهند گذاشت راهپیمایی دوم دیگری برگزار شود. ولی کسانی که تاکنون در گروه سبز بودند، سعی می‏کنند در این راهپیمایی شرکت کنند و سعی می‏کنند شعارهایی را که دلشان می‏خواهد، سر بدهند. اما این‏که چه اتفاقی بیفتد، فردا مشخص می‏شود.

منظورتان از شعارهایی که دلشان می‏خواهد چیست؟ مثلاً از جانب آقای موسوی یا کروبی که شعارهای دیگری اعلام نشده است؟

هربار که راهپیمایی می‏شود، مردم شعارهای مختلفی می‏دهند. تعدادی از آنان تاکنون به گوش هیچ‏کس نخورده است. ممکن است بر حسب این‏که بخواهند از چه دفاع کنند، شعار مخصوصی بدهند.
همه‏ی جماعت که آقای موسوی و آقای کروبی را رهبر خودشان نمی‏دانند. درست است که رهبر قسمتی از این جنبش سبز هستند. ولی بقیه هم برای خودشان ایده و نظر دارند، افکارشان در جهت‏های مختلف است و سعی می‏کنند در آن رابطه قدمی بردارند. البته اگر بتوانند.

پس شما احتمال می‏دهید که امروز، شعارهایی غیر از شعارهای عمومی و شعارهای اعتراضی مطرح بشود؟

بله؛ فکر می‏کنم این‏طور بشود. چون تا الان همه سرکوب شده‏اند. بعضی‏ها هم دوست دارند از شعارهای عمومی‏ای که قبلاً داده شده، عقب‏نشینی کنند و در صحبت‏های‏شان هم گفته‏اند که ما شعارهایی نمی‏دهیم که آن‏ها را به ستیزه‏جویی وادارد. ما سعی می‏کنیم روز قدس را گرامی بداریم.

ولی افرادی که می‏خواهند به راهپیمایی بروند، فقط دنبال روز قدس نیستند. الان دیگر هرکسی می‏خواهد از هر موقعیتی استفاده کند و حرف خودش را بزند. حرفی که برای او مهم است. به هرصورت ضربه خورده، شلاق خورده، هم‏وطنان‏اش کشته شده‏اند و در آن جهت می‏خواهد حرکت کند.

در این میان، چندین روز است که اطراف خانه‏ی یکی از رهبران جنبش سبز، مهدی کروبی، تجمع‏های اعتراضی توسط لباس‏ شخصی‏ها، برگزار می‏شود.

با حسین کروبی، فرزند مهدی کروبی تماس می‏گیرم:

واقعیت این است که این دوستان چهار شب متوالی آمده‏اند. دیشب هم که خیلی خشن برخورد کردند. امروز صبح هم به ما خبر دادند که در پایگاه بسیج‏شان اعلام کرده‏اند که «امشب هم می‏خواهیم برویم منزل آقای کروبی تجمع کنیم. فردا صبح هم می‏خواهیم برویم جلوی خانه‏شان». منتظرشان هستیم که امشب تشریف بیاورند، فردا صبح هم تشریف بیاورند و انشاالله از شنبه دیگر نیایند.

یعنی این حرکات در رابطه با روز قدس است و پایان می‏گیرد؟

برداشت ما این است که این‏جور کارها به‏خاطر روز قدس است. انشاالله امیدواریم که این قضیه بعد از روز قدس تمام بشود و ادامه پیدا نکند.

به این ترتیب، فکر می‏کنید آقای کروبی بتوانند در راهپیمایی فردا، آن‏طور که اعلام کرده‏ بودند، شرکت کنند؟

حاج‏آقا که مصمم به شرکت در راهپیمایی روز قدس هستند. ولی اگر فردا بیایند تجمع کنند، مانند شب‏های احیا که نتوانستند خارج بشوند، قاعدتاً نمی‏توانند از خانه بیرون بیایند.

آقای کروبی، این اجتماعات فقط با گردهم‏آیی و شعار دادن همراه است یا مزاحمت‏های دیگری هم ایجاد می‏شود؟

فعلاً مزاحمتی انجام نشده. فقط جلوی منزل می‏آیند. منتها خیلی مزاحمت برای مردم محل ایجاد شده است. چون دو سه ساعت کل کوچه را می‏بندند و شروع می‏کنند به فریاد، داد و بیداد، سخنرانی، شعار دادن و سنگ زدن. جدا از مزاحمتی که برای خود ما دارد، برای مردم خیلی ناراحت هستیم که دارند اذیت می‏شوند.

شما هیچ اقدام حقوقی و قانونی‏ای برای جلوگیری از این مسئله کرده‏اید؟

کاری که نمی‏شود کرد. دیشب حداقل ۳۰-۴۰ تا نیروی انتظامی این‏جا بود. ولی کسی جرأت نمی‏کند که به این لباس شخصی‏ها حرفی بزند. آخر به کجا شکایت کنیم؟ خود حکومت می‏داند که چهار شب است کل محله را به‏هم ریخته‏اند. خودشان خیلی صریح اعلام می‏کنند که از سوی حاکمیت آمده‏اند و حتی اسم اشخاص را می‏برند و رسماً اعلام می‏کنند که آقای خامنه‏ای حکم جهاد بده. وقتی حکم جهاد بدهد، چه کسی جرأت می‏کند جلوی این‏ها را بگیرد.

مردم فریب نمی‌خورند

اما فعالان و هواداران جنبش سبز فردا را چگونه می‏بینند و چه خواهند کرد؟

در این زمینه، با آقای سعید رضوی فقیه، تحلیل‏گر سیاسی و فعال جنبش سبز، گفت‏وگو می‏کنم:

من فکر می‏کنم که بخش مهمی از نیروهای هوادار جنبش سبز در راهپیمایی روز قدس شرکت می‏کنند. هرساله هم همین کار را می‏کردند. برای این‏که راهپیمایی روز قدس، اعتراض به فجایعی است که در سرزمین‏های اشغالی فلسطین اتفاق می‏افتد. موضع بسیاری از مردم ایران هم مانند مردم کشورهای دیگر و هواداران صلح و حقوق بشر، نسبت به مسئله‏ی فلسطین و اشغال سرزمین‏های مردمی که به عنوان یک ملت، دهه‏ها است از سرزمین و داشتن یک حکومت مستقل محروم هستند، مواضع روشن و مشخصی است.

من گمان می‏کنم، به‏خصوص در شرایطی که جنبش سبز با سرکوب‏های خشن نظامی‏- امنیتی مواجه است، در راهپیمایی روز قدس، برای اعتراض به همین فجایعی که در فلسطین اتفاق می‏افتد، حتماً حضور پیدا خواهد کرد.

به چه شکل؟

بدون نشانه‏ی مشخصی که موجب تنش و درگیری بشود.

معمولاً وقتی سبزها به این شکل در راهپیمایی‏های عمومی شرکت کرده‏اند، حکومت مجموعه‏ی شرکت کنندگان در مراسم را به حساب خودش نوشته است. با توجه به چنین بهره‏برداری‏ای که از سوی حکومت ممکن است انجام بگیرد، پس چرا این همه نیروی انتظامی در خیابان‏ها هستند؟

به نظر من، حکومت اگر بتواند خودش را هم فریب بدهد، مردم را که نمی‏تواند فریب بدهد. حضور گسترده‏ی مردم در راهپیمایی روز قدس، به‏هیچ‏وجه نشانه‏ی تایید اشتباه‏کاری‏های دولت و تمامیت حکومت جمهوری اسلامی نخواهد بود و مردم در اعتراض به سرکوب‏های خشن در سرزمین‏های اشغالی و در سرزمین فلسطین، در این راهپیمایی شرکت می‏کنند.

ولی همین‏که نیروهای امنیتی، نظامی و یا لباس شخصی‏ها به صورت گسترده، یک روز پیش از راهپیمایی روز قدس، در تمام خیابان‏های اصلی تهران حضور پیدا می‏کنند، نشانه‏ی نگرانی حکومت از حضور مردم در این راهپیمایی است. همان‏طور که روز ۲۲ بهمن سال گذشته شاهد بودیم که در واقع با ایجاد یک حکومت نظامی اعلام نشده، توانستند از حضور پررنگ هواداران جنبش سبز در این راهپیمایی جلوگیری کنند.

آیا نگران نیستید که با توجه به حضور گسترده‏ی نیروهای امنیتی در خیابان‏ها، درگیری‏های تصنعی و ساختگی به‏وجود بیاید و باز حاصل آن خشونت و درگیری باشد؟

این نگرانی همیشه وجود داشته است. اگر از طرف هواداران جنبش سبز تضمینی برای پیش‏گیری از خشونت و درگیری وجود داشته باشد، اما از سوی نیروهای وابسته به حکومت، چنین تضمینی متأسفانه وجود ندارد. اما فکر می‏کنم خونسردی و عقلانیتی که هواداران جنبش سبز دارند، مانع اتفاقات تلخ پیش‏بینی نشده خواهد بود.