تبدیل دارایی‌های ایران به طلای خام؛ رویکردی مثبت

مریم محمدی

اولین تحریم اقتصادی‏ای که دولت ایران پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ با آن مواجه شد، قانونی بود که جیمی کارتر، رییس‌جمهور وقت امریکا، پس از اشغال سفارت آن کشور در تهران، تحت عنوان قانون کنترل صادرات تسلیحات امضا کرد و بنا بر آن، خرید تسلیحات نظامی برای ایران با دشواری روبه‌رو شد.

جمشید اسدی یکی از اقتصاددانانی است که بر تبدیل دارایی‏های کشور به طلای خام، به‌عنوان یکی از راه‏های کمک به اقتصاد ایران تاکید داشته است.

جمشید اسدی، استاد اقتصاد دانشگاه امریکایی پاریس

بر مبنای خبری که از سوی خبرگزاری‏های داخل کشور منتشر شده است، به‏نظر می‏آید که دولت ایران راهکار تبدیل دارایی‏های کشور به طلای خام را که در مقطعی توصیه‏ی خود شما نیز بود، به‏کار گرفته است. آیا شما هنوز چنین اقدامی را مثبت ارزیابی می‏کنید؟

به‏طور کلی این یکی از سیاست‏های سرمایه‏گذاری شرکت‏ها، بنگاه‏ها یا حتی اشخاص متمول است که در زمان بحران، بسیاری از سپرده‏ها و سرمایه‏گذاری‏های بانکی و مالی خود را به طلا تبدیل کنند. چون هرچند ما دلایل اقتصادی قوی‏ای برای اثبات این امر نداشته باشیم، اما تجربه‏ی گذشته نشان داده که معمولاً در زمان بحران، طلا یک سرمایه‏گذاری خوب است.

کاری هم که دولت آقای احمدی‏نژاد در این شرایط انجام داده است، سرمایه‏گذاری در طلا، برای حفظ ذخیره‏های ارزی در زمان بحران است. به‏نظر من، این جزو نادر کارها- اگر نه تنها کار- مثبتی است که دولت در زمان بحران انجام داده است.

تبدیل پول‏ها به طلا، در مبادلات هم می‏تواند کمک کند؟

در ارتباط با پول باید به این‏ نکته توجه کرد که منظور پول به عنوان دارایی و سپرده است، یا پول برای دادوستد و گردش.

در ارتباط با پول برای دارایی و سپرده که قرار است ثابت بماند، تبدیل مقداری از ارزش‏های پولی کشور به طلا، فکر بدی نیست. انتظار می‏رود که این کار دارایی‏ها و سپرده‏ها را به لحاظ ارزش اقتصادی در زمان بحران حفظ کند.
وقتی شما بخواهید با این پول کار کنید، یعنی دادوستد کنید، مثلاً هزینه‏ی یک پروژه‏ی بزرگ نفتی را بدهید و یا گندم و برنج بخرید، نمی‏شود این کار را با طلا انجام داد. ‏این‏جا باید سپرده به پول قابل گردش تبدیل شود؛ به پولی که قرار است خرج شود. آن وقت مشکلات اساسی کشور در زمان تحریم‏ها و بحران‏ها آغاز می‏شود.

آیا تبدیل مداوم دارایی‏های ایران به طلای خام می‏تواند از ضبط دارایی‏ها و مصادره‏ی دارایی‏های ایران در خارج از کشور جلوگیری کند؟ آن‌هم به این ترتیبی که طلای خام بلافاصله وارد کشور می‏شود؟

امیدوارم هیچ‏وقت این اتفاق صورت نگیرد که دارایی‏های کشور هم ضبط بشود. البته اگر دارایی‏های کشور هم ضبط شود که امر بسیار نامبارکی خواهد بود، مصادره نخواهد شد. چون این کارها غیر قانونی است و در موارد خیلی خاصی ممکن است حالت قانونی به‏خود بگیرد.

فکر نمی‏کنم ما در آن شرایط باشیم. ممکن است ثروت و پول بعضی از مثلاً چهره‏های سپاه پاسداران در شرایط خیلی خاصی مصادره شود؛ مانند آن‏که بخشی از دارایی تیلور و بعضی از متحدان او که در لیبریا مصادره شد.

بخشی از دارایی‏های ایران که همین حالا در امریکا مصادره شده است. حتی بلافاصله پس از انقلاب؟

آن مورد به پول‏هایی مربوط می‏شد که دادگاه تصویب کرده بود تا در ازای شکایت بعضی از شرکت‏های امریکایی به‏خاطر ضررهایی که در ایران دیدند، به نفع آنها مصادره شوند.

یعنی این دارایی‏ها به این لحاظ که دارایی جمهوری اسلامی هستند، مصادره نشده‏اند. بلکه دعوایی در دادگاه اقامه شده و رییس دادگاه شاکی را محق دانسته است. آن وقت می‌توانند از پولی که مثلاً در یک بانک امریکایی ضبط شده است، غرامت شاکی را بدهند.

طبق تحریم‏های جدید هم امکان ضبط یا مصادره‏ی دارایی‏های ایران وجود ندارد؟

در هیچ‏‏کدام از این تحریم‏ها به این موضوع اشاره نشده است. در هرحال مصادره‏ی پول حتی یک نفر خاطی و محکوم نیز امری نامبارک و بسیار نامتعارف است. به لحاظ قانونی این پول باید ضبط شود و فقط وقتی می‏توان آن را مصادره کرد که حاصل دزدی یا قاچاق باشد و به‏هرحال حق محکوم نباشد.

ولی در یک کشور قانونی، اگر یک نفر، ده نفر آدم را هم به ناحق کشته باشد، دادگاه اجازه ندارد خانه‏ی او را مصادره کند.

اخیراً مقامات ایرانی مطرح کرده‏اند که برخی ارزهای منطقه‏ای و آسیایی را مبنای معاملات تجاری قرار بدهند. نظر شما در مورد این پیشنهاد چیست؟

متأسفانه به هیچ‏عنوان این راه‏حل مناسبی نخواهد بود. مادامی که ایران هدف تحریم‏های تنبیهی شورای امنیت است، بر مبنای آن، کشورها موظفند در دادوستد مالی و بانکی با ایران، دقت به‏عمل بیاورند و هر دادوستد مالی‏ای از طریق بانک‏ها و شبکه‏های مالی آنها نگذرد.

جمهوری اسلامی پیش از این دلار را به یورو تبدیل کرده و حالا هم صحبت از تبدیل یورو به بعضی از ارزهای آسیایی است، اما فرقی نمی‏کند، مادامی که این کار ممنوع است، با هر پولی که باشد، ممنوع است.

البته اتخاذ برخی از این سیاست‏ها از جانب دولت ایران، بیش‌تر واکنش سیاسی محسوب می‏شود تا راه‏حلی اقتصادی. به‏نظر می‏آمد که در مقابل فشارهای امریکا، ایران در مبادلاتش خواهان تبدیل دلار به یورو شد و بعد هم در رویارویی با اروپا، مسئله‏ی تبدیل ارزهای منطقه‏ای مطرح شد.

بدیهی است؛ من هم صد‏درصد معتقدم که متأسفانه واکنش‏های جمهوری اسلامی، به‏ویژه از زمان آقای احمدی‏نژاد، تندپیچی نسبت به دوران آقای خاتمی داشته است و بیش‌تر سیاسی است. این برخوردها سیاسی است و هزینه‏ی اقتصادی آن را کشور است که مرتب می‏پردازد.

من خیلی مایلم که مخاطبان شما به این صحبت دقت کنند و مورد این تبلیغ‏ها قرار نگیرند که گویا دنیا دشمنی‏ای با ایران دارد. این مشکلات به مقدار بسیار گسترده و وسیعی با آقای خاتمی حل شده بود. به‏طوری که حتی بسیاری از معاملات و دادوستدهای بانکی با اروپا، در زمان ایشان از سر گرفته شد.

بدیهی است که برخوردها و تنش‏افروزی‏های سیاسی آقای احمدی‏نژاد به لحاظ اقتصادی هزینه‏هایی دارد که قابل حل و قابل درمان نیست.

ارزیابی شما از میزان مشارکت و همراهی کشورهای جهان با قطعنامه‏های اخیر تحریم اقتصادی چیست؟

چون این قطعنامه‏ها از سوی شورای امنیت سازمان ملل تصویب شده است، یک وجهه‏ی قانونی جهانی دارد و خیلی از کشورها به عنوان اهرم و مرجع قانونی از آن استفاده می‏کنند و تحریم‏های خود را جلوتر می‏برند و صدچندان می‏کنند. کما این‏که بعد از تحریم چهارم، اتحادیه‏ی اروپا و امریکا چنین کردند.

اگر کشورهایی که نه اروپایی و نه امریکایی هستند، به دلیل نزدیکی به ایران یا فایده‏ی اقتصادی بخواهند تحریم‏ها را دور بزنند، امکان این کار را نخواهند داشت. چون هر بانکی این کار را بکند، از شبکه‏های بانکی و مالی دنیا خارج می‏شود و چون کاری غیر قانونی انجام داده است، از او شکایت می‏شود.

علاوه بر آن، امروز شبکه‏های مالی و بانکی بیش از هر فعالیت اقتصادی دیگری، جهانی شده‏اند و در این شبکه‏ی بین‏المللی مالی و بانکی، امریکایی‏ها و اروپایی‏ها فرادست هستند.

صحبت آخر این که ایران برای مقابله با تحریم‏ها، هیچ راهی ندارد جز همراهی و هم‏قدمی با جامعه‏ی بین‏الملل، برای این‏که این تحریم‏ها از سر راه ایران برداشته شود.