آتش‌سوزی‌های عمدی در کردستان

پانته‌آ بهرامی

از هفتم خردادماه تا بیست‌وششم تیرماه سال جاری، ۱۲۰ فقره آتش‌سوزی فقط در جنگل‌های مریوان و سروآباد گزارش شده است.

یکی از وبلاگ‌نویسان و کنشگران زیست محیطی به نام «تازیک»، اطلاعات دقیق‌تری را در پیوند با آتش‌سوزی‌های مریوان در گفت‌وگو با زمانه مطرح کرده است.

این اواخر شنیده می‌شود که در ماه گذشته آتش‌سوزی‌هایی در کردستان، به ویژه جنوب استان کردستان، رخ داده است. آیا این خبر صحیح است؟

مسئله‌ی آتش زدن جنگل‌های کردستان ـ یعنی آتش زدن است و نه آتش گرفتن، در چند سال اخیر تبدیل به تراژدی تلخ و غم‌انگیزی شده است. بیش‌ترین آتش‌سوزی‌ها در شهرستان مریوان است. شاید به دلیل هم‌مرز بودن با کشور عراق یا حکومت کردستان.

بله این آتش‌سوزی‌ها هست و طبق آمارهایی که انجمن غیر دولتی و مستقلی به اسم «انجمن سبز چیا» منتشر کرده است، تا امروز ۱۶۲ مورد فقط در همین شهر مریوان آتش‌سوزی داشتیم و کارشناسان این انجمن مساحت جنگل‌های سوخته را هفت‌هزار هکتار اعلام کرده‌اند. یعنی آماری که واقعاً سرسام‌آور و ناراحت‌کننده است.

یعنی همین الان که ما داریم با همدیگر صحبت می‌کنیم، برخی از جنگل‌های کردستان دارد می‌سوزد؟

همین الان که ما صحبت می‌کنیم، طبق آمارهایی که فقط وبلاگ این انجمن به روز می‌کند، جنگل‌های مریوان دارد در آتش می‌سوزد. در این مناطق مین هم وجود دارد. مناطق مرزی ایران در آن جنگ هشت‌ساله که با عراق داشت، مین‌گذاری شده است. امروز دو مورد انفجار مین داشتیم. این واقعیت، مهار حریق را به وسیله‌ی بچه‌های مریوان خیلی سخت‌تر می‌کند. چون از لحاظ امنیتی هم بسیار خطرناک است.

یعنی این مین‌ها زمان جنگ با عراق گذاشته شده است؟

بله. در برخی مناطق مین گذاشتند، ولی اصلاً نه تابلوی خطری دارد نه سیم خارداری دارد، هیچ‌چیز. وقتی هم جنگل‌ها آتش می‌گیرند، مین‌ها منفجر می‌شوند. این موارد هم هست. انجمن سبز چیا یک انجمن مردمی و غیر دولتی، در واقع یک انجمن زیست محیطی است که کارش رسیدگی به کارهای زیست محیطی و خاموش کردن، کنترل و یا تلاش برای خاموش کردن آتش است. چون در اکثر موارد مردم موفق نمی‌شوند آتش را خاموش کنند.

مسئولین ادارات و ارگان‌های دولتی مربوطه هم کم‌ترین توجه‌ را به این مسئله دارند و اغلب اوقات وظیفه‌ی کاری‌شان را هم انجام نمی‌دهند. این را هم افرادی که در انجمن هستند می‌بینند و هم مردم عادی. رسانه‌های دولتی، اعم از روزنامه‌ها و تلویزیون‌ها، از انتشار اخبار آتش‌سوزی‌ها سرباز می‌زنند. می‌گویند اصلاً چنین چیزی اتفاق نیفتاده است. این در حالی است که مریوانی‌ها هر روز با چشم‌های خود می‌بینند که آتش به پا شده است و از دور دودش را می‌بینند. من چون در مریوان هستم این توضیح را می‌دهم. امکان دارد در شهرهای دیگر هم باشد.

آیا ماموران آتش نشانی‌ای که آنجا وجود دارند، هنگامی که آتش‌سوزی می‌شود، اقدامی نمی‌کنند؟

اصلاً اقدامی نمی‌کنند. شاید بتوانم بگویم که در این ۱۶۲ مورد، ۱۰ مورد نیز نیامدند. به بهانه‌های مختلف نمی‌آیند، مثل اجازه نداریم و از این بهانه ها. در واقع مردم و انجمن‌های مردمی تنها کسانی هستند که برای کنترل و خاموش کردن آتش‌سوزی‌ها تلاش می‌کنند. این را هم بگویم که انجمن سبز چیا به عنوان یک انجمن غیر دولتی و مردمی حافظ محیط زیست در مریوان بیش‌ترین سهم در مهار حریق جنگل‌های کردستان را دارد.

این انجمن از طریق چاپ یک نشریه‌ی محلی به نام «چیا» که نشریه‌ای چندصفحه‌ای و با کم‌ترین امکانات است، اخبار زیست محیطی ازجمله آتش‌سوزی‌های جنگل‌ها را پخش می‌کند. انجمن سبز چیا با ثبت دقیق موقعیت جغرافیایی آتش‌سوزی‌ها و تاریخ و زمان آن، با گرفتن عکس‌ها و فیلم‌های فراوان گزارش‌های قابل تأملی را در سایت و وبلاگ اینترنتی خود قرار داده است. یعنی این انجمن مثلاً اگر فلان آتش‌سوزی در فلان جنگل اتفاق افتاده است، با ذکر دقیق موقعیت جغرافیایی‌اش ثبت کرده است، با عکس و فیلم و همه‌ی این چیزها. با وجود این بازهم مسئولین دولتی آن را انکار می‌کنند.

چه دلایل و مدارکی وجود دارد که نشان دهد این آتش‌سوزی‌ها عمدی است؟

خیلی از دهقانان، مثلاً دامداران با چشم‌های خودشان دیده‌اند که نیروهای دولتی، حالا سپاه باشد یا مثلاً نیروی زمینی، این جنگل‌ها را آتش زده‌اند. به بهانه‌های واهی از قبیل وجود نیروهای اپوزیسیون در جنگل‌های کردستان، وجود کالاهای قاچاق و قاچاقچیان در جنگل‌ها و غیره این سرمایه‌ی ملی را به آتش می‌کشند. چیزی که امروز اتفاق افتاد و واقعاً به دور از انسانیت بود و بچه‌ها هم از آن عکس گرفتند، این بود که یک‌سری قاطر که مردم محلی به وسیله‌ی آنها سوخت و سایر چیزها را انتقال می‌دادند، سوزاندند. قاطرها را گرفته‌اند و همان گازوییلی را که بارشان بوده، ریخته‌اند روی‌شان و آتش‌شان زده‌اند.

یعنی آتش‌سوزی‌ای که در نزدیکی‌های مرز در مریوان شده از این طریق صورت گرفته است. این قاطرها را زنده زنده آتش زده‌اند. نه این که بکشند، زنده‌زنده آتش زده‌اند. از این صحنه عکس هم گرفته‌اند که امشب روی سایت می‌بینید. واقعا خیلی دور از انسانیت بوده است.

شما فکر می‌کنید چرا دولت به این کار دست می‌زند؟

می‌گویند به بهانه‌های مثلاً وجود عناصر اپوزیسیون در جنگل‌ها که واقعاً بهانه‌ی خیلی بی‌ربطی است. اصلاً خیلی از آن جنگل‌ها از مرز دور است. مثلاً ما جنگل‌هایی داریم که اصلاً مرز ندارند. خیلی از این جنگل‌ها برای مردم محلی این‌جا اصلاً منبع درآمد است. مثلاً دامداری می‌کنند یا یک نوع آدامس محلی تولید می‌کنند که به آن «آدامس وند» می‌گویند. یعنی این استفاده‌های مالی را برای مردم دارد.

دولت می‌گوید بعضی‌وقت‌ها غیر عمدی بوده؛ یعنی مثلاً سپاه که خیلی جاها را آتش زده، می‌گوید شک داشتیم که مثلاً پیش‌مرگ‌ها یا چریک‌های کرد آنجا باشند. گلوله‌های آتش‌زا می‌زنند؛ گلوله‌های آتش‌زایی که مثلاً چند کیلومتر بُرد دارد به جاهایی می‌زنند که اصلاً دسترسی به آن‌جاها خیلی سخت است و کنترل آنها هم بعد برای مردم با این انجمن غیر دولتی که گفتم، خیلی سخت می‌شود. گلوله‌ی آتش‌زا می‌زنند، آتش میزنند و می‌گویند غیرعمدی بوده. این اتفاق هم افتاده است.

به‌جز منطقه‌ی مریوان، جای دیگری هم هست که شما از آتس‌سوزی آن خبر داشته باشید؟

شنیدم مثلاً که دور و بر شهرستان پاوه، دور و بر کامیاران هم چنین اتفاق‌هایی افتاده است، اما چون کانون زیست محیطی ندارند یا سایتی ندارند که اخبار آن مناطق را انعکاس بدهد، درنتیجه آمار درستی از آنها نداریم. آماری که در مریوان است براساس آن‌چه کارشناسان گفته‌اند، هفت‌ هزار هکتار از جنگل‌های این منطقه که واقعاً بی‌نظیر بوده سوخته است.

آیا به‌جز خسارت منابع طبیعی، خسارت جانی هم وارد شده است؟

یکی دو مورد جزئی. مثلاً یک مورد این بود که یکی از بچه‌های این انجمن را مار گزیده بود. یکی از بچه‌ها هم از کوه افتاده بود که منجر به شکستگی پای او شد.

من به‌عنوان یک روزنامه‌نگار یا وبلاگ‌نویس از این فرصت استفاده می‌کنم و از مجامع و نهادهای بین‌المللی، کانون‌های مستقل زیست محیطی دنیا و وجدان‌های بیدار دنیا می‌خواهم از طریق انتشار عکس‌، فراخوان افکار عمومی، فشار به مسئولین و سران دولت ایران و هر نوع کار مؤثر دیگر به درد جنگل‌های کردستان که بخشی از طبیعت جهانی است، برسند. چون دیگر این‌ها شورش را درآورده‌اند. روزی ۱۰ یا ۱۵ مورد آتش‌سوزی دیگر خیلی وحشتناک است. از اواسط خرداد سال جاری تا امروز که دارم با شما حرف میزنم، ۱۶۲ مورد آتش‌سوزی در این منطقه داشتیم.