سالگرد انتخابات و لغو تظاهرات

مریم محمدی

فرارسیدن هر مناسبت و روز تاریخی‌ طی یک‏ساله‏ی اخیر، فرصتی برای معترضان به نتیجه‏‌ی انتخابات بوده است تا حضور و اعتراض خود را بار دیگر اثبات کنند.

آقای حسین لاجوردی، در ارزیابی تصمیم آقایان کروبی و موسوی برای لغو راهپیمایی ۲۲ خرداد می‏گوید:

تصمیم آقایان موسوی و کروبی ممکن است به‌عنوان دو شخصیت جمهوری اسلامی که طی این ۳۰ سال در درون این نظام بوده‏‌اند، تصمیم صحیحی بوده باشد. ولی به‌عنوان تصمیم یک رهبر برای فکری که جامعه را بتواند به حرکت دربیاورد، بدون ‏تردید تصمیم نادرستی است. چرا که به این ترتیب جامعه را متوقف می‏کنند و اجازه نمی‏دهند جامعه تفکر خود را که در نهایت سرنگونی جمهوری اسلامی است، به‏پیش ببرد.

اگر تصمیم جامعه سرنگونی است، چرا براساس حرف آقایان کروبی و موسوی توقف می‏کند؟ اگر هدف آنها چیزی جدا از تصمیم آقایان کروبی و موسوی است چرا خودشان این اقدام را نمی‏کنند و به خیابان نمی‏آیند؟

در نظرسنجی‏ که انجمن پژوهشگران ایران انجام داده و نتایج آن دیروز منتشر شده است، آقایان موسوی و کروبی بهانه‏ی مردم هستند برای این که بتوانند از شر جمهوری اسلامی نجات پیدا کنند. بحث این نیست که به‏دنبال آقایان موسوی و کروبی بروند و جمهوری اسلامی را زنده نگاه دارند.

حسین لاجوردی

موقعیت سرکوبی که در حکومت به‏وجود آمده، بهانه‏ای می‏خواهد. یک سال گذشته این بهانه را به‏دست مردم داده است. بسیار طبیعی است که وقتی دست خالی باشند، وقتی که رهبران‏شان که در همین یک سال به‏وجود آمده‏اند، نتوانند هدایت و حمایت کنند، بدون تردید کسی جلوی گلوله نخواهد رفت. عقل سلیم چنین کاری را انجام نمی‏دهد.

آیا همین عقل سلیم و این که مردم جلوی گلوله قرار نگیرند، باعث لغو تظاهرات از سوی آقایان موسوی و کروبی نشده است؟ استدلال این دو نیز بعد از این که نتوانستند مجوزی برای راهپیمایی بگیرند، حفظ جان و مال مردم بود.

متأسفم از این که طی یک سال گذشته تعداد زیادی از مردم کشته شده‏اند و تعداد زیادی مورد خشونت، تجاوز و سرکوب قرار گرفته‏اند، اما به‏هرحال آزادی بی‏بها نیست.

مسئله این است که وقتی رهبری یک حرکت، خصوصیات و مشخصات یک رهبر را دارد، لازم نیست از هیچ‏‏کس اجازه بگیرد. در هیچ‏کجای دنیا، در جنبش‏های آزادی‏خواهانه‏ی مردم، رهبر نیامده اجازه بگیرد و بگوید که اگر اجازه ندادند، من کاری انجام نمی‏دهم. می‏توانند آن را به مردم محول کنند و دست کم در این زمینه صحبتی نکنند.

وقتی بحث برعهده گرفتن مسئولیت جان و مال مردم به‏میان می‏آید، بهتر است به یک سال گذشته نگاه کنیم و بپرسیم که چرا در یک سال گذشته این مسئولیت را برعهده نگرفتند. در سال گذشته نزدیک به ۱۰۰ نفر کشته شدند. ایستادگی آقای موسوی و آقای کروبی در سه ماه اولیه، باعث شد این تعداد کشته شوند. چرا مسئولیت را در آن‏جا برعهده نگرفتند؟

وقتی مردم به خیابان می‏آیند، جلوی گلوله قرار می‏گیرند و کسانی هم که فراخوان داده‏اند، قدرت حمایت از آنها را ندارند، مسئولیت را چه کسی برعهده می‏گیرد؟ اگر بر فرض شما این فراخوان را می‏دادید و از شما پرسیده می‏شد که هزینه‏ی این فراخوان را چه کسانی باید بپردازند، چه پاسخی می‏دادید؟

بدون تردید هزینه‏ی فراخوان رهبری را، در هرکجای دنیا، همیشه مردم می‏پردازند. ولی در پاسخ به سئوال شما که اگر من بودم چه می‏کردم؟ باید بگویم در این حالت، من به‌عنوان یک رهبر، مسئله را با حکومتی که یک حکومت دیکتاتوری است و باید مردم از شرش راحت شوند، مشخص می‏کردم و می‏ایستادم. در تمام دنیا همین‏طور است.

منتها آقای موسوی و آقای کروبی در جایگاه رهبری نه بوده‏اند، نه هستند و نه خواهند بود. برای این که آن‏ها خود جزئی از جمهوری اسلامی هستند. اگر جمهوری اسلامی نباشد، نه آقای کروبی، نه آقای موسوی، نه آقای خاتمی و نه آقای رفسنجانی، هیچ‏کدام دیگر هویتی ندارند.

هویت همه‏ی افراد جمهوری اسلامی، چه آنهایی که در حکومتند (اصول‏گرایان) و چه آنهایی که در مقابلند (اصلاح‏طلبان) همه از جمهوری اسلامی می‏آید. پس در نتیجه، هویت دوگانه‏ای نیست. بلکه هویتی یگانه، در دو بخش جداگانه است.

آقای محمدعلی عمویی با تاکید بر نقش آقایان کروبی و موسوی در نظام جمهوری اسلامی، تفسیر کاملاً متفاوتی از این تصمیم دارد:

مخالفت با موضع و نظرات آقایان موسوی و کروبی کار دشواری نیست. می‏شود شعارهای خیلی تند سر داد؛ می‏شود گفت که باید می‏آمدند، کشته هم می‏دادند، اشکالی ندارد. اهمیت جنبش چنین و چنان است و... ولی این مقداری از کنار گود صحبت کردن است.

محمدعلی عمویی

دشواری‏های کار معترضین تاکنون کم‏هزینه نبوده‏ است. الان هم همین موضع‏گیری، همین مخالفت با تدارک سرکوب و محکوم کردن اعدام بعضی از مخالفینی که اخیراً اتفاق افتاده، نمایشگر آن است که موضع آقایان در حد کسانی که قانون اساسی را قبول دارند، بسیار رادیکال و درست است.

آقای عمویی! این استدلال در میان مخالفین وجود دارد که مبارزه هزینه‏ دارد و نمی‏شود بهای آن را پرداخت نکرد. خود شما نیز از کسانی هستید که بیش‌تر عمر خود را در زندان به‏سر برده‏اید و برای تغییر وضعیت هزینه داده‏اید.

به گمان من، همه‏ی کسانی که به شکلی از اشکال مخالفت خود را چه در قالب بیانیه، چه با حضور در خیابان، چه به صورت مصاحبه، سخنرانی و... با دیکتاتوری نشان می‏دهند، همه هزینه می‏پردازند. منتها میزان این هزینه متفاوت است.

من تصور می‏کنم موضع این آقایان درست بوده که در قبال جان و مال معترضین احساس مسئولیت کرده‏اند. گو این‏که در امر رویارویی با انتخاباتی که از نظر آقایان مخدوش است و تقلبی در آن صورت گرفته، به‏‌هرحال تحمل هزینه‏هایی بیش از آن‏چه تاکنون اعمال شده، قابل پیش‏بینی است.

ولی با توجه به این که این آقایان، قانون اساسی جمهوری اسلامی را با تمام ویژگی‏هایش قبول دارند، خود آنها از ارکان این رژیم بودند و در حال حاضر هم از این نظام چندان دور نیستند. بنابراین در حد مخالفت کردن و به مناسبت این که همان‏طور که در بیانیه‏ی آن‏ها منعکس شده بود، تدارکات وسیعی برای سرکوب معترضین دیده شده، احساس کردند بهتر است راهپیمایی نکنند برای این که جان و مال مردم محفوظ بماند.

باز دوباره تکرار می‏کنم: با توجه به این که این آقایان در چهارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی حرکت می‏کنند. این را به‏خاطر داشته باشیم.

شما اگر در این موضع قرار می‏گرفتید، چه تصمیمی برای راهپیمایی دیروز می‏گرفتید؟

اگر من به‌جای آقایان بودم، از دعوت مردم به راهپیمایی خودداری می‏کردم و اشکال دیگری از اعتراض را پیشنهاد می‏کردم.

ممکن است در مورد اشکال دیگر اعتراض توضیح بدهید؟

می‏تواند دعوت به حضورهای پراکنده در میادین، و نه متمرکز و سردادن شعارهایی به صورت میتینگ‏های موضعی باشد.

در سال‏های فعالیت‏های پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، میتینگ‏های موضعی با حضور ۴۰ تا ۵۰ نفر در خیابان‏های تهران برگزار می‏شد. یک نفر چهارپایه‏ای جلوی سینما می‏گذاشت، بالای آن می‏رفت و شروع به گفتن اهم شعارها می‏کرد. ظرف سه یا چهار دقیقه نیروهای انتظامی سر می‏رسیدند و آن‏ها را متفرق می‏کردند. این‏ها پراکنده می‏شدند و حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر آن طرف‏تر مجدداً همین تظاهرات انجام می‏گرفت.

یعنی حضور و مخالفت بود، اما شکل معینی داشت. همین گفتن الله‌اکبر در شب‏های گذشته بر بام‏های تهران، یکی از این اشکال اعتراضی است.

این‏ها اشکال و راه‏های کم‏هزینه‏تری هستند که معترضین با برگزیدن آن‏ها، به‏هرحال حضور مستمر این جنبش را نشان می‏دهند.

من فقط می‏خواهم به یک نکته را اشاره کنم: دوستانی که این‏قدر علاقه به حضور معترضین در خیابان دارند، به محذورات و مشکلاتی که پرداخت‌کنندگان هزینه، یعنی کسانی که واقعاً ضرب و شتم را تحمل می‏کنند نیز توجه کنند. تحمل این هزینه‏ها هم حد و اندازه‏ای دارد. نباید در حد محو شدن معترضین و مأیوس شدن‏شان پیش رفت؛ آن‌هم با این دلیل که به‏هیچ‏وجه نمی‏شود حضور به‏هم رساند.

به گمان من، مبارزه اوج و فرودی دارد و حضور نیز اشکال گوناگونی دارد. چنان‏که معترضین توانستند در این ایام به اشکال گوناگون حضور خود را نشان بدهند.

مخالفین هم شاید از همین زاویه استدلال می‏کنند که مردم طی یک‌سال گذشته حضور داشته‏اند، اما دیروز نتوانستند حضور خود را اثبات کنند.

حتی در همین حوادث دیروز، به‏رغم تدارک بسیار وسیعی که توسط نیروهای مسلح با طیف گسترده‏ای در تمام میادین تهران و شهرستان‏ها تدارک دیده شده بود، عده‏ای دست به راهپیمایی زدند. عده‏ای شعارهایی در زمینه‏ی «رأی من کجاست» سردادند و حتی برخوردهایی هم انجام گرفت.

البته در سطح گسترده‏، وسیع و همه‏جانبه نبود، ولی این‏جا و آن‏جا، در میدان آزادی، در میدان انقلاب و در پاره‏ای شهرستان‏های دیگر این اعتراض‌ها رخ داد.

این دقیقاً به لحاظ طیف وسیع و گسترده‏ای است که در این جنبش اعتراضی وجود دارد. پاره‏ای با ملاحظات معین و رعایت برخی مبانی، پاره‏ای رادیکال‏تر و خواستار حضور بیش‌تر هستند.