جنگل‌های تجدیدناپذیر

بیژن روحانی

کارشناسان سازمان جنگل‌ها و مراتع كشور می‌گویند احیاء مجدد جنگل‌های از میان رفته بسیار دشوار است زیرا جنگل تنها زمانی به وجود می‌آید که طبیعت در اوج توازن و هماهنگی باشد. با این حال طی هفته‌های گذشته باز هم درختان بسیاری در مناطق مختلف ایران قطع شدند. در ساوه بیش از پانصد درخت قربانی طرح تعریض جاده شد و در بوشهر نیز تعدادی از درختان دویست ساله بریده شدند. باغ تاریخی کشاورزی در گرگان نیز همچنان با خطر تخریب رو به روست و قرار است به جای آن چهار هزار واحد مسکونی احداث شود.

حفاظت پایدار از جنگل‌ها در ایران به یکی از مسائل مهم زیست محیطی تبدیل شده است. استفاده بی رویه از جنگل‌ها، دست اندازی به منابع طبیعی، قطع غیرقانونی درختان، تغییر کاربری مناطق جنگلی به زمین‌های کشاورزی و طرح‌های توسعه آسیب‌های گسترده‌ای را در سال‌های اخیر به جنگل‌ها وارد کرده است.

به گفته‌ی سازمان‌های مسئول، چنان‌چه این روند به شکل کنونی ادامه یابد به زودی اثری از مناطق جنگلی باقی نخواهد ماند. این در حالی است که احیاء و زند ه‌کردن مجدد جنگل‌های از میان رفته، اگر هم غیر ممکن نباشد، بسیار دشوار و زمان بر است.

به گفته‌ی مديركل دفتر امور منابع جنگلی سازمان جنگل‌ها و مراتع كشور، احياء جنگل‌ها از عهده بشر خارج است. به گزارش خبرگزاری محیط زیست ایران، پیمان یوسفی آذر جنگل را اکوسیستم پیچیده‌ای توصیف کرد که تنها زمانی پدید می‌آید که طبیعت در اوج توازن و هماهنگی باشد. به گفته‌ی این مقام مسئول در سازمان مراتع و جنگل‌ها، برای پيدايش جنگل‌ها، آب، خاك، هوا، دما، سفره‌های آب زيرزمينی و رودخانه‌ها، همه و همه بايد در كنار يكديگر و در اوج تعادل قرار داشته باشند. بنابراین درصورت از بين رفتن جنگل، بشر ديگر نمی‌تواند آن را بازسازی كند، چرا كه اساسا به واسطه فعاليت‌های بشری تعادل مورد نياز پيدايش جنگل‌ها برهم خورده است.

به اعتقاد آقای یوسفی آذر، برخی مردم تصور می‌کنند درصورت از بين رفتن جنگل‌ها می‌توان آنها را تجديد و احيا كرد اما اين در حالي است كه اين تجديد حيات، به يك ميليون سال زمان همراه با تعادل‌های گفته شده نياز دارد كه به نسل ما و حتی نسل‌های آينده نمی‌رسد.

این مدیر کل سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور می‌گوید به عنوان مثال اگر تخريب جنگل‌های زاگرس با همين سرعت ادامه يابد، شايد بتوان گفت كه تا ٣٠ سال آينده جنگل زاگرس به منطقه‌ای تبدیل می‌شود كه ديگر توان و امكان بازگشت آن را نخواهيم داشت.

اما با وجود تمام این هشدارها، درختان و مناطق جنگلی در بسیاری نقاط ایران همچنان قربانی طرح‌های توسعه می‌شوند. طی هفته‌های گذشته تنها در منطقه ساوه، پانصد درخت قربانی تعریض خط ترانزیت شدند. ساوه که در حاشیه کویر واقع شده است، به دلیل اقلیم بیابانی و آب و هوای خشک اش، احتیاج فراوانی به وجود درختان و گسترش فضای سبز دارد. با این حال شهرداری این شهر برای روان کردن جریان حرکت خودروها و ماشین‌های سنگین در این شهر پرترافیک و ترانزیتی، اقدام به قطع درختان در مسیرهای ورودی و خروجی شهر کرده است. شهرداری و متخصصان ترافیک قطع این درختان را برای کاهش حجم تلفات انسانی در مسیر ورودی و خروجی‌های ساوه ضروری دانسته اند. اما کارشناسان محیط زیست اعتقاد دارند در مناطق خشک و بیابانی مانند ساوه که میزان تبخیر از میزان بارندگی در سال بیشتر است تنها با کاشتن درخت و افزایش سطح پوشش گیاهی می توان از تبخیر بیشتر جلوگیری کرد.

از سوی دیگر در هفته گذشته در بوشهر نیز تعداد زیادی از درختان کهنسال قطع شدند. خبرگزاری مهر گزارش داده است حدود ٥ هکتار از زمينهايي که در منطقه راياني بوشهر توسط ستاد اجرايی فرمان آیت الله خمینی تمليک و به مزايده گذاشته شده بود به وسيله کنسرسيومی خريداری و مراحل ابتدایی ساخت و ساز در آنها آغاز شده است. این اراضی دارای درختانی با قدمت دویست ساله است و همواره یکی از مناطق تفریحی و فرهنگی بوشهر به حساب می‌آمد. اما درختان دویست ساله این منطقه با حکم دادستاني و توسط خريداران اين زمين ها قطع شد. مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری بوشهر نیز خبر قطع این درختان کهنسال را تایید کرده و گفته است در حال حاضر جلو ادامه قطع این درختان گرفته شده و نماينده شهرداری در دادستانی بوشهر مشغول رايزنی برای جلوگيری از قطع کامل اين درختان است.

در گرگان نیز خطر هنوز در اطراف باغ تاریخی کشاورزی این شهر می‌چرخد. مسوولان طرح مسکن ارزان قیمت مهر تصمیم دارند روی باغ کشاورزی گرگان ٤ هزار واحد مسکونی بسازند. انتشار این خبر با واکنش‌های فراوانی رو به رو شده بود و زمزمه‌هایی مبنی بر لغو دستور نابودی این باغ شنیده می‌شد. اما اکنون به گزارش سبز پرس، با وجودی که مسوولان شورای شهر گرگان از برطرف شدن خطر تخریب باغ مرکز تحقیقات کشاورزی گرگان خبر داده بودند، شنیده های جدید حاکی از آن است که مسوولان مسکن مهر کماکان برای اجرای این طرح مصمم هستند و از موسسه تحقیقات کشاورزی خواسته اند هر چه زودتر این باغ را تخلیه کنند.

باغ مرکز تحقیقات کشاورزی گرگان قدمتی بیش از هفتاد سال و مساحتی بالغ بر نود و هفت هزار متر مربع دارد.