ضعف و انزوای ایران؛ تکرار ادعاهای امارات

شیرین فامیلی

اخیراً وزیر امور خارجه امارات متحده عربی، شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان، در سخنانی بار دیگر ایران را به اشغال سه جزیره تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی متهم کرد و گفت این اشغال هیچ فرقی با اشغال بلندی‌های جولان در جنوب لبنان و کرانه باختری یا نوار غزه توسط اسراییل ندارد.

درباره‌ی سابقه این مناقشه و سخنان اخیر مقامات دو کشور با دکتر مهرداد خوانساری، کارشناس مرکز مطالعات خاورمیانه در لندن، گفت‌وگو کردم و ابتدا از وی پرسیدم چرا وزیر خارجه امارات چنین سخنی گفته و ایران را با اسراییل مقایسه کرده است؟

شکایت امارات متحده از ایران و تاکید بر این مسئله که این سه جزیره بایستی به امارات باز پس داده شود، همچنین این که ایران را به عنوان اشغال‌گر زمین اعراب با اسراییل مقایسه می‌کند، برای جلب پشتیبانی جهان عرب از مواضع خودشان است.

این مسایل قبلاً هم مطرح شده و هیچ کدام تازگی ندارد. این که مسئله در شرایط کنونی دوباره مطرح شده به دلیل موقعیت ضعیف ایران است. چون دولت ایران در انزوای بین‌المللی قرار دارد و وضعیت دیپلماتیک آن خوب نیست، از نظر داخلی هم با بحران‌های متعدد مواجه است. بنابراین مقامات امارات دوباره این مسئله را مطرح کرده اند تا به حساب خود بتوانند از آب گل‌آلود ماهی بگیرند.

مهرداد خوانساری می‌گوید: شکایت امارات متحده از ایران برای جلب پشتیبانی جهان عرب از مواضع خودشان است

صحبت اخیر وزیر امور خارجه امارات مربوط به مناسبات این کشور با ایران است یا نشان‌گر مواضع سیاسی جدید کشورهای عربی خلیج فارس یا فشارهای غرب؟

عرب‌ها هیچ گاه از این که ایران این جزایر را در دست دارد راضی نبوده اند اما در مورد آن نمی‌توانستند کاری انجام دهند. در طول این ۳۰ سال هرگاه اعراب و به ویژه امارات متحده عربی اوضاع ایران را ضعیف دیدند این مسئله را مطرح کردند.

مواضع ایران دراین زمینه کاملاً مشخص است و این امر یکی از مسایلی است که کوچک‌ترین تفاوتی بین سیاست‌های دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری اسلامی ‌وجود ندارد و هر دو در این زمینه دارای مواضع مشترک هستند.

یعنی دولت ایران در طول این سال‌ها هیچ امتیازی در این زمینه به امارات نداده است؟

در سال ۱۹۹۲ دولت جمهوری اسلامی‌ به نوعی امتیازی به امارات متحده داد. یعنی رغبت خود را برای مذاکره درباره حل این مشکل بر اساس سیاست‌ها و پیشنهاداتی که همیشه از اواخر دهه ۱۹۲۰ میلادی به انگلیس‌ها داده بود به امارات هم ارائه داد و آمادگی خود را برای رسیدن به توافق در ارتباط با جزیره ابوموسی اعلام کرد و هیئتی را به امارات متحده عربی فرستاد.

مقامات امارات علاقه‌مند بودند ایران درباره جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک هم وارد مذاکره شود، ولی دولت ایران این جزایر را جزو لاینفک خاک ایران می‌داند و آمادگی هیچ مذاکره‌ای در این زمینه ندارد. امارات چون نتوانست در دستور جلسه آن مذاکرات با ایران به توافق برسد، اصلاً مذاکرات به هم خورد.

آقای خوانساری امارات تا چه اندازه از نظر تاریخی و پیشینه این مناقشه می‌تواند مدعی باشد؟

دولت بریتانیا در اواخر قرن ۱۸ وارد آب‌های خلیج فارس شد و مواضعش در قرن ۱۹ در آنجا محکم‌تر شد ولی در اواخر ۱۹۷۰ منطقه را به طور کامل ترک کرد.

دعوا سر مالکیت این جزایر در اصل بین دولت ایران و بریتانیا آغاز شد.

ایران مالکیت خود بر جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک و حضور در جزیره ابوموسی را قبل از این که انگلیس به طور رسمی ‌از منطقه خارج شود مستحکم کرد و سرانجام دعوای بین ایران و انگلیس به پایان رسید.

دولت ایران مدعی است که هرگز دعوایی با امارات متحده که در آن زمان اصلاً وجود خارجی نداشت، نداشته و ندارد اما امارات می‌گوید این جزایر متعلق به آن‌ها بوده و انگلیسی‌ها مجاز نبودند مالکیت این جزایر را به ایران واگذار کنند.

در سال‌هایی که ایران با انگلیس در این زمینه مذاکره می‌کرد، همیشه این آمادگی را داشت به نوعی معامله با دولت انگلیس و یا امارات متحده برسد که مثلا حاکمیت جزیره ابوموسی را به امارات پس بدهد و به جای آن دولت امارات هرگز مسئله مالکیت جزایر تنب کوچک و بزرگ را پیش نکشد.

با توجه به تاریخ این جزایر و تعلق آن به ایران، اگر سازمان ملل بخواهد به این مناقشه رسیدگی کند اسناد کافی وجود دارد؟

این مسئله به شورای امنیت ارجاع شده است. درست همان زمانی که ایران نیروهای خود را در این سه جزیره مستقر کرد، دولت عراق و لیبی به نمایندگی از کشورهای عربی این مسئله را به شورای امنیت سازمان ملل بردند.

ایران دارای اسناد و مدارکی است که می‌تواند در هر دادگاهی ارائه دهد و حقانیت مالکیت خود را بر این جزایر به اثبات برساند. این مسئله در شورای امنیت مطرح و به طرفین اعلام شد که مشکل را میان خود حل کنند.

یکی ازصحبت‌های امارات متحده این است که برای حل این مشکل به دادگاه بین‌المللی لاهه مراجعه شود و دولت ایران هم به صورت منطقی می‌گوید که هرگز دعوایی نداشته که بخواهد به دادگاه بین المللی لاهه مراجعه کند.

این اختلافی بوده بین ایران و انگلستان و قبل از به وجود آمدن امارات متحده عربی و خروج انگلیس از آن منطقه این اختلاف حل شده است و هیچ دلیلی وجود ندارد که ایران بخواهد با امارات دعوایی داشته باشد و به دادگاه لاهه تن دهد.

اگر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ‌بر مبنای یک سری اصول منطقی استوار بود هرگز این مسئله پیش نمی‌آمد، چوت دولت امارات متحده زمینه‌ای نداشت که بخواهد چنین مسئله‌ای را مطرح کند.

آقای خوانساری! در شرایط کنونی که جمهوری اسلامی‌ به خاطر مناقشه هسته‌ای و نقض حقوق بشر در جهان و منطقه در انزوا قرار دارد، با طرح این ادعا چه خطراتی منافع ملی ایران را تهدید می‌کند؟

به طور مسلم امارات متحده عربی از وضعیت موجود ناراضی است و کشورهای خلیج فارس و جهان عرب از امارات متحده به نوعی پشتیبانی معنوی می‌کنند. در تمام اطلاعیه‌های اتحادیه عرب و شورای خلیج فارس همیشه یک بند وجود دارد که ایران باید اراضی اشغال شده را ترک کند.

امروز ناوگان آمریکا با دو ناو هواپیمابر و کشتی‌های دیگر در خلیج فارس حضور دارند، ناوگان بریتانیا در خلیج فارس است، نیروهای فرانسوی در امارات مستقر هستند و اگر خدای ناکرده درگیری نظامی ‌بر سر پرونده هسته‌ای ایران رخ دهد، این امکان وجود دارد که جزایر را از دست ایران بیرون بکشند و به امارات بدهند.

البته این مسایل قابل پیش بینی نیست اما وقتی ایران دستاویزی به خارجی‌ها بدهد که بخواهند به ایران حمله کنند، همه چیز قابل تصور است.

حل این مسایل در گرو آن است که دولت جمهوری اسلامی‌بهانه هر نوع مداخله از سوی کشورهای خارجی را بگیرد.