«در جنبش سبز هر شهروند یک رسانه است»

ایرج ادیب‌زاده

شرکت مخابرات ایران که زیر نظر سپاه پاسداران اداره می‏شود، از چند روز پیش از ۲۲ بهمن، به ویژه با آغاز تظاهرات هواداران جنبش سبز در ایران، اقدام به مختل کردن وسایل ارتباطی کرده بود.

با همه‏ی این مشکلات، خبرهای مربوط به تظاهرات اعتراضی و تصاویر آن، با استفاده از ویدئو و تلفن‏های همراه، به رسانه‏های دنیای آزاد رسید.

خانم امیرابراهیمی، وضعیت امروز خبررسانی از تظاهرات را چگونه دیدید؟

همان‏طور که شما اشاره کردید، در سال‏های اخیر بسیاری از سایت‏ها فیلتر می‏شوند و به خصوص طی وقایع چند ماه اخیر، تعداد سایت‏های فیلتر شده خیلی بیشتر شده است و حتی دست‏رسی به ای‏میل‏ها در روزهای خاصی مانند امروز، به خصوص برای کسانی که در تهران هستند، امکان‏پذیر نیست.

بسیاری از وبلاگ‏ نویسان دچار مشکل شده‏اند و وبلاگ‏های‏شان فیلتر شده است. حتی بسیاری از سایت‏های خبری‏ای نیز که در چند ماه اخیر دایر شده‏اند، با این مشکلات دست و پنجه نرم می‏کنند.

دولت شرایطی را ایجاد کرده که گردش اطلاعات در ایران به سختی انجام شود، اجازه‏ی حضور خبرنگاران خارجی در ایران داده نمی‏شود و یا اگر هم باشند، اجازه‏ی انتشار تصاویری که دولت مایل نیست مردم ایران و هم‏چنین سایر کشورها در جریان آن قرار بگیرند را ندارند. اما علی‏رغم همه‏ی این محدودیت‏ها به نظر می‏رسد مردم راه‏های متفاوتی را انتخاب کرده‏اند که شبکه‏ی اینترنت در آن خیلی نقش داشته است.

این راه‏ها کدام هستند؟

با وجود اعمال فیلترینگ شدید از سوی دولت، مردم با استفاده از همان فیلترشکن‏هایی که سابقاً هم از آن‏ها استفاده می‏کردند، وارد فضای مجازی می‏شوند.

اتفاق تازه‏ای هم که افتاده، این است که در چند ماه اخیر خیلی از کسانی که راه و روش استفاده از فیلترشکن‏ها را نمی‏دانستند، به جمع کسانی که از این طریق وارد دنیای مجازی و سایت‏های فیلترشده می‏شوند، اضافه شده‏اند.

تعدادی از ایرانیان نیز به اینترنت پرسرعت دست‏رسی دارند و از روزی که این جبنش بر مبنای «هر شهروند یک رسانه» شکل گرفته است، برای این افراد احساس مسئولیتی ایجاد شده که اخبار، ویدئوها و تصاویر مربوط به رویدادهای امروز ایران را از منابع اصلی دریافت کنند و برای تمام دنیا منتشر کنند.

در همین‏جا اشاره کنم که روز ۲۲ بهمن بعد از این که از طریق تلفن‏های همراه و راه‏های مشابه امکان ارسال فیلم‏ها و گزارش‏ها فراهم نشد، مردم به ویدئو روی آوردند. این کار با چه تکنیک‏هایی مقدور بود؟

فکر می‏کنم ویدئوهای ارسالی همه هنوز از طریق تلفن‏های همراه ضبط می‏شود. منتها بحث دیگری هم که کسانی که پی‏گیر اخبار ایران هستند، این روزها در دنیای مجازی با آن برخورد می‏کنند، ساخته شدن یک سری تصاویر و به قول شما ویدئوها یا حتی کلیپ‏های تبلیغاتی‏ای است که برای روزهای خاصی ساخته می‏شود.

همه‏ی این‏ها در شرایطی که حتی تلفن‏ها هم در روزهایی خوب کار نمی‏کند و یا مردم نمی‏خواهند با اس‏ام‏اس خیلی با هم در ارتباط باشند، نقش پررنگی حتی در اطلاع‏رسانی دارد.

نکته‏ای که برای من خیلی جالب است، استفاده از همین ویدئوهایی است که حتی امروز هم که شرایط امنیتی خیلی بالا بود و فشار امنیتی‏ روی هواداران جنبش سبز که تصمیم داشتند در خیابان حضور داشته باشند و خواسته‏های‏شان را بیان کنند زیاد بود، کماکان ویدئوهایی از تهران و حتی از اصفهان و شهرهای دیگر می‏رسد که ما را در جریان وقایعی که در پشت پرده‏ی بخش دولتی مراسم و تظاهرات رسمی اتفاق می‏افتد، قرار می‏دهد.

جالب است که برخی سایت‏ها از چند روز پیش به مردم توصیه کرده بودند که اگر برای شنیدن اخبار از راه‏های اس‏ام‏اس، اینترنت، تلفن، تویتر و… مشکل پیدا کردند، به رادیوهای موج کوتاه مراجعه کنند. یعنی درست مانند ۳۱ سال پیش، رادیوهای موج کوتاه همراه داشته باشند.

این امر گریزناپذیر است؛ وقتی تمام شرایط گردش اطلاعات بسته می‏شود و مهم‏ترین مکان‏هایی که این جنبش از آن‏ها برای اطلاع‏رسانی استفاده می‏کند مسدود می‏شود، در نهایت به همان نقطه‏ی ۳۰ سال پیش می‏رسیم. یعنی شاید راحت‏ترین کار گرفتن همان موج‏های رادیویی باشد یا حتی دست به دست گرداندن اطلاعات و کارهایی از این قبیل که در تمام جنبش‏های مردمی دنیا شاهد آن هستیم.

به نظر من، جنبش ریشه‏ی عمیقی پیدا کرده و آن‏هایی که از روز اول دنبال ر‏أی‏شان می‏گشتند و از شیوه‏ی برگزاری انتخابات شکایت داشتند، در این چند ماه ثابت کردند که محکم ایستاده‏اند و همواره به دنبال پیدا کردن راه‏های جدیدی هستند که جنبش را خیلی به سمت مدرنیزه شدن پیش برده است.

آن‏ها کاری کرده‏اند که تمام دنیا، حتی کسانی که خیلی به زوایای مسایل ایران اصلا اهمیت نمی‏دادند و از ایران، مردم‏اش و وضع و حال آنان چندان باخبر نبودند، امروز به خوبی می‏دانند در ایران چه اتفاقی دارد می‏افتد.

همه‏ی این‏ها به خاطر هدف بزرگی است که پشت همه‏ی این تلاش‏ها در ذهن و دل تمام فعالین این عرصه وجود دارد و باعث می‏شود به راه‏های جدیدی دست بزنند و به قول شما شاید حتی دوباره برگردند، راه‏های ۳۰ سال پیش را امتحان کنند.

هدف این است که این اطلاع‏رسانی به هیچ قیمتی متوقف نشود و بتوانند دنیا را و نه فقط دنیا را، بلکه هم‏دیگر را در ایران و هم‏چنین ایرانی‏های دور از وطن را در جریان اتفاقاتی که در ایران می‏افتد، بگذارند.

یعنی به این ترتیب، دیگر امکان ندارد این انقلاب ارتباطی را در دنیای امروز مختل کرد یا از کار انداخت.

فکر نمی‏کنم امکان‏پذیر باشد که دولتی بتواند جریان گردش اطلاعات را در کشوری متوقف کند. آن هم کشوری مانند ایران که ممکن است به نظر خیلی‏ها در دنیا این‏گونه نباشد، اما ما بهتر از هرکسی می‏دانیم که این مملکت چقدر تحصیل‏کرده دارد و چقدر در روز بازدید از اینترنت بالا است و چقدر وبلاگ‏‏نویس و نویسنده داریم.

اتفاق مهم دیگری هم که در چند ماه اخیر افتاده است، این است که تمام کسانی که در سال‏های پس از انقلاب خیلی سیاست‏زده بودند، دوباره برگشته‏اند و در این مدت وارد جریانی شده‏اند که خواه ناخواه امکان متوقف کردن آن وجود ندارد.