«جلوگیری از انتشار اخبار، یک خیال موهوم است»

حسین علوی

بازداشت روزنامه نگاران و فعالان مدنی هم‌چنان ادامه دارد و آمار روزنامه‌نگاران زندانی در ایران از مرز ۶۵ نفر گذشت. ناظران سیاسی دلیل این بازداشت‌های بی‌سابقه را نگرانی نهادهای انتظامی و امنیتی از تظاهرات ۲۲ بهمن و با هدف جلوگیری از اطلاع‌رسانی می‌دانند. با حنیف مزروعی، روزنامه‌نگار در این باره گفت‌وگو کرده‌ام. او معتقد است د که جلوگیری از انتشار اخبار با توسل به دستگیری روزنامه نگاران، خیال موهومی است که عملی نخواهد شد:

از آخرین دستگیری‌ها، بازداشت علی ملیحی از همکاران روزنامه‏ی اعتماد و وحید پوراستاد از روزنامه فرهیختگان است که شب دوشنبه بازداشت شدند.

اما تنها تحلیلی که می‏توان روی موج بازداشت‏هایی که به خصوص در سه چهار روز اخیر به راه افتاده است و بیشتر هم حول و حوش روزنامه‏نگاران می‏چرخد مطرح کرد، این است که دولت کودتا این اقدام را پیش از ۲۲ بهمن دارد انجام می‏دهد تا بتواند به هر طریق ممکن جلوی مجاری‏ای را که فکر می‏کند از آن اخباری منتشر می‏شود یا افرادی که در انتشار این اخبار نقش دارند را بگیرد. یا از طریق بازداشت و یا به هر روش دیگری که از او برمی‏آید آن‏ها را ناکار کند.

من فکر می‏کنم بر اساس این تحلیل، دولت سعی دارد با دستگیری روزنامه‏نگاران مختلف، تحلیل خود را در هر صورت اجرایی هم بکند.

به جز رسانه های توقیف و فیلتر شده و روزنامه نگاران بازداشت شده، امکانات دیگری که برای اطلاع‏رسانی در داخل ایران وجود دارد، کدام‏ها هستند و چگونه عمل می‏کنند؟

تجربه نشان داده که علی‏رغم محدودیت‏ها، اخبار مربوط به روی‏دادهای ایران به سرعت در درون جامعه و در خارج از کشور منتشر شده است.

یکی از شعارهایی که یکی از نامزدهای انتخابات در زمان تبلیغات انتخاباتی می‏داد، این بود که «هر شهروند یک ستاد، هر شهروند یک رسانه». این اتفاق عملا بعد از انتخابات و در هشت ماه گذشته افتاده است. یعنی در مواقعی که همه‏ی راه‏های ارتباطی روزنامه‏نگاران و اهالی رسانه بسته شده بوده، مردم عادی این بار را به دوش کشیده‏اند و با ارسال خبر، فیلم، عکس و… نشان داده اند که چه اتفاقاتی در ایران در جریان است.

در مورد ۲۲ بهمن هم همین اتفاق به گونه‏ی دیگری خواهد افتاد. شاید بتوان گفت که این دست و پا زدن بی‏جا و خیال موهومی باشد که دولت فکر می‏کند با این کار می‏تواند جلوی انتشار اخبار آن روز را بگیرد.

حنیف مزروعی

یکی از کانال‏های مهم انتقال اخبار و اطلاعات استفاده از شبکه‏ی اینترنت است. اما در ایران دست‏کم از دهم بهمن ماه به بعد در این شبکه اختلال ایجاد شده و طبق اظهار وزیر ارتباطات، حداقل تا ۲۲ بهمن هم ادامه دارد. فکر می‏کنید امکانات و کانال‏هایی که شهروند روزنامه‏نگاران برای اطلاع‏رسانی دارند، با توجه به این اختلال در شبکه‏ی اینترنت به چه صورت درخواهد آمد؟

این اختلال بعد از انتخابات، بار اولی نیست که ایجاد شده است. در همه‏ی مناسبت‏هایی که حکومت فکر می‏کرده جنبش سبز می‏خواهد وارد عمل شود، این اختلال را به وجود آورده که دست‏رسی‏ها به اینترنت محدود شود و خبرها نه خوانده شوند، نه منتشر شوند و نه ارسال شوند. ولی هربار هم شاهد بوده‏ایم، بر اساس تجربه‏ای که مردم در این ماه‏ها به دست آورده‏اند، اخبار خود را از کانال‏های مختلف منتشر کرده‏اند.

به نظر من این بار هم همین اتفاق خواهد افتاد و این نوع مسایلی که دولت سعی می‏کند با ایجاد مانع‏های مجازی ناکارآمد، جلوی انتشار اخبار را بگیرد، نتیجه‏ای نخواهد داشت.

نکته‏ی دیگر حضور خبرنگاران خارجی در روز ۲۲ بهمن در راه‏پیمایی‏ها و تظاهرات است. جمعی از روزنامه‏نگاران ایران طی نامه‏ای به همکاران خارجی خود که برای پوشش دادن تظاهرات ۲۲ بهمن به ایران رفته اند هشدار داده اند که تحت فشار نیروهای امنیتی که می خواهند فقط بخش تظاهرات دولتی به رسانه‏های خارج پوشش داده شود، قرار نگیرند. شما نیز از امضا کنندگان این نامه هستید. نقش روزنامه نگاران خارجی را چگونه ارزیابی می کنید؟

اخباری طی روزهای گذشته منتشر شده بود، مبنی بر این که دولت سعی دارد با استفاده از یک جایگاه خاص در یک نقطه از راه‏پیمایی روز ۲۲ بهمن، خبرنگاران خارجی فقط بتوانند تکه‏ای از این مراسم را ببینند و گزارش تهیه کنند. حتما بر اساس این پیش‏بینی هم قرار است آدم‏های خاصی را که قطعا از طرف‏داران حکومت هستند، در مقابل این جایگاه قرار بدهند تا فقط آنان به عنوان تظاهر کنندگان ۲۲ بهمن نشان داده شوند.

روزنامه‏نگاران فعال بر اساس این دغدغه، به همکاران خود نامه نوشتند و من هم به عنوان یکی از امضا کنندگان این نامه در این مورد اظهار نظر می‏کنم.

به نظر من، اگر خبرنگاران خارجی بخواهند واقعا به رسالت خود در این زمینه عمل کنند، باید سعی کنند در این روز خاص تمامی اتفاقاتی که در خیابان آزادی و حول و حوش میدان آزادی می‏افتد را پوشش بدهند و سعی کنند رسالت خاص خبرنگارای و روزنامه‏نگاری حرفه‏ای خود را به نحو احسن اجرا کنند.

بنا به گزارش‏ها نیروهای انتظامی و امنیتی مسیرهای معینی را برای راهپیمایی تعیین کرده اند و ممکن است نوعی منطقه‏بندی در برگزاری تظاهرات توسط آنها ایجاد شود و مثلا میدان آزادی را جایگاه حضور طرف‏داران و موافقان دولت قرار دهند. فکر می‏کنید پوشش مجموعه‏ی تظاهرات از سوی خبرنگاران خارجی تا چه حد امکان‏پذیر است؟

به نظر من بعید است که نیروهای امنیتی بتوانند چنین طرحی را اجرا کنند. چون وقتی آن حجم از جمعیت وارد خیابان آزادی و میدان آزادی بشوند، تمیز دادن آن‏ها که آیا از طرف‏داران جنبش سبز هستند یا طرف‏داران دولت، کار ساده‏ای نیست. شما نمی‏توانید با هیچ نوع اتیکتی آن‏ها را از هم مجزا کنید. همه مردم عادی‏ای هستند که به قصد راه‏پیمایی برای ۲۲ بهمن وارد خیابان آزادی شده‏اند.

این شاید خیال موهومی باشد که دولتی‏ها سعی می‏کنند برای آن روز از قبل آماده شوند. اما این که بتوانند صفوف مردم را به وسایل مختلف جدا کنند، فکر می‏کنم واقعا عملی نباشد. مگر این که از امروز به آن‏جا بروند و آدم‏هایی را که می‏خواهند در آن نقاط شهر داشته باشند، همین امشب آن‏جا بخوابانند تا دیگر کسی نتواند وارد آن نقاط شود که فکر نمی‏کنم این هم راه‏حل قابل اجرایی در شرایط زمستان تهران باشد.