جمهوری اسلامی و کنسرت‌هایی برای صلح

پژمان اکبرزاده

داستان اعزام ارکستر سمفونیک تهران به اروپا برای کنسرت «صلح» از همان تهران با جنجال همراه شد. جنجالی بیشتر هنری تا سیاسی. آهنگسازانی مانند حسین دهلوی و مصطفی پورتراب، قراردادن سمفونی «صلح» ساخته مجید انتظامی را مثبت ارزیابی نکردند.

پورتراب در گفت‌وگویی با روزنامه همشهری گفت: «این اثر از نظر کارشناسی مورد تائید من نیست منتها وقتی مسئولان برخلاف نظر کارشناسی تصمیم به اجرای اثری دارند مسئولیت را به نوعی از ما سلب می‌کنند.»

پیمان سلطانی، رهبر ارکستر ملل هم یکی از مخالفان جدی اجرای ارکستر سمفونیک تهران در اروپا بود. او به روزنامه اعتماد، چاپ تهران گفت: «وقتی قرار است یک سمفونی به عنوان نماینده موسیقی کلاسیک ایران در اروپا اجرا شود باید این اثر از میان بهترین آثار انتخاب شود تا با آبروی موسیقی ایران بازی نشود.»

«سمفونی صلح» ساخته مجید انتظامی، علیرغم همه مخالفت‌ها در برنامه اجرای ارکستر ماند. اما با آغاز تور اروپایی ارکستر و پخش خبر آن، داستان وارد مرحله تازه‌ای شد.

تنها ارکستر سمفونیک منسجم در ایران که اکنون برای اجرا در اروپا حضور دارد، سالهاست که تابع بازیهای سیاسی‌ست.

ارکستر سمفونیک تهران در سال 2006 هم با همراهی هیئتی از سفارت جمهوری اسلامی در آلمان در جشنواره اوزنابروک کنسرتی داد؛ در یکی از بحرانی‌ترین دوران کشمکش‌های هسته‌ ایران و غرب و در زمانی که نام ایران، پیرو این جریان، شبانه‌روز در رسانه‌های اروپایی تکرار می‌شد.

در همان دوران، نادر مشایخی، رهبر وقت ارکستر سمفونیک تهران به ایسنا گفت که قصد دارد با کنسرت‌های ارکستر سمفونیک در اروپا، جنایات اسراییل در غزه را به گوش جهانیان برساند. ولی در نشست رسانه‌ای همان کنسرت در آلمان منکر این جریان شد و گفت تنها اندیشه انجام پروژه‌ای مشترک با هنرمندان لبنانی را در ذهن داشته و سخنانش در رسانه‌ها تغییر یافته است.

جدا از بحران‌های سیاسی اخیر، آواز خواندن زنان در ایران ممنوع است؛ نشان دادن سازهای موسیقی از انقلاب 1357 در تلویزیون جمهوری اسلامی ممنوع است؛ موسیقی‌دانان ایرانی در گفتگوهای خود با رسانه‌ها از کمبودها و نبود پشتیبانی از سوی حکومت گلایه‌های بیشماری دارند و مشکلات اقتصادی گریبانگیر بسیاری از هنرمندان است.

دوره تازه‌‌ی اجراهای ارکستر سمفونیک تهران در اروپا اما در مقطع زمانی آغاز شده که پوشش گسترده تظاهرات خونین در ایران، افکار عمومی را در اروپا شدیداً تحت تاثیر قرار داده است.

در چنین شرایطی و با چنین نگاه حکومتی به فعالیت‌های موسیقی در ایران، جمهوری اسلامی، ارکستر سمفونیک تهران را به رهبری منوچهر صهبایی راهی اروپا کرده است. "رجا نیوز"دلیل برگزاری این کنسرت را «پیام صلح و امید» عنوان کرده است.

به فاصله نسبتاً کوتاهی پس از پخش تصاویر برخوردهای خشونت‌آمیز نیروهای امنیتی با مردم، ویدئوی جان دادن ندا و رد شدن خودروی پلیس از روی تظاهر کنندگان، در چند روز گذشته آگهی برنامه ارکستری از ایران در روزنامه‌های پرتیراژ اروپایی خودنمایی می‌کند: موسیقی برای صلح در برنامه‌ای رایگان از ارکستر سمفونیک تهران.

ارکستر سمفونیک تهران به رهبری منوچهر صهبایی

علامت سوالی بزرگ به ویژه برای ایرانیان مقیم اروپا و آنها که مسایل ایران را دنبال می‌کنند. ارکستر با بیش از یکصد نوازنده، امشب در کاخ هنرهای زیبای بروکسل برنامه دارد و در ادامه به اتریش، آلمان و هلند نیز سفر خواهد کرد. شماری از ایرانیان معترض به خشونت‌ها در ایران اما، در محل ارائه‌ی بلیت‌های رایگان در حال پخش اعلامیه‌هایی درباره آنچه در ایران می گذرند هستند. سیامک یکی از آنهاست:

«آگهی برنامه را جمعه در روزنامه مترو دیدم که همه جا پخش می‌شود. یک آگهی بسیار بزرگ در صفحه چهارم چاپ کرده بودند.»

اینکه در شرایط کنونی ایران، یک کنسرت مجانی برای صلح برگزار می‌شود در آنجا پرسش‌برانگیز نبوده است؟

ما همین مسایل را به صورت سوال در اطلاعیه‌مان مطرح کرده ‌ایم و در بین جمعیتی که برای تهیه بلیط آمده بوند پخش کردیم. بعضی‌ما معتقد بودند موسیقی را نباید با سیاست قاطی کرد. ولی اطلاعیه ما چندان به سیاست نمی‌پردازد و می‌پرسید که جمهوری اسلامی که خودش موسیقی را محدود می‌کند تصمیم گرفته که در اروپا کنسرت مجانی برگزار کند! ما این را از مردم سوال کردیم. یکی دو مورد بلافاصله گفتند مثل اروپای شرقی است یا زمان جنگ جهانی دوم.

کسانی که برای تهیه بلیت حضور داشتند بیشتر ایرانیان بودند یا بلژیکی‌ها؟

فکر می کنم نیمی ایرانی و نیمی بلژیکی بودند و الان حس می‌کنم تعداد بلژیکی‌ها بیشتر شده است. یک نفر هم از سفارت حضور داشت که دایما گزارش می‌کرد که چه کسی می‌آید و چه کسی می‌رود.

بین جمعیتی برای تهیه بلیط در آنجا بودند چه صحبت‌هایی مطرح می‌شد؟

بیشتر اعتقاد این بود که چون مردم از همه طیفی حضور دارند شاید رفتن به آنجا و شعار دادن چندان درست نباشد. به همین خاطر اطلاعیه‌ها را به تعداد زیادی چاپ کرده‌ایم و در تالار هم می‌خواهیم با لباس‌های سبز حاضر شویم.

آیا گردهمایی اعتراضی سازماندهی شده‌ای نیز در برابر تالار برگزار می‌شود؟

نه؛ برای اینکه ما از این برنامه دیر آگاه شدیم. از همین کسی هم که برای سفارت کار ‌می‌کند پرسیدم برنامه‌ی دیگر اجرا خواهد شد؟ و او گفت: برنامه بعدی در اتریش است.

ما تنها تلاش می‌کنیم مردم را متوجه کنید که در برابر فجایع اخیر در ایران، سکوت‌شان خریده نشود. برای بخشی از بلژیکی‌ها این مسئله عادی بود که یک کنسرت دارد برگزار می‌شود. پشت قضیه را دنبال نکرده بودند ولی چند اطلاعیه که به آنها دادیم نگاهشان معنی‌دارتر شد. همچنین به آنها خبردادیم که فیلم «کسی از گربه‌های ایرانی خبر ندارد» تا دو هفته دیگر در بلژیک به نمایش در می‌آید. از آنها خواسته‌ایم که به تماشای این فیلم بروند چون محدودیت‌ها برای فعالیت‌های موسیقی در آن به تصویر کشیده شده است.

در آگهی‌های کنسرت ارکستر سمفونیک تهران در روزنامه‌های اروپایی نامی از دولت یا سفارتخانه‌های جمهوری اسلامی نیامده، ولی اجاره تالارهای مجلل اروپایی، چاپ آگهی در پرتیراژترین روزنامه‌ها و هزنینه‌های سفر و اقامت نوازندگان را چه نهادی تقبل کرده. سفارت جمهوری اسلامی در بروکسل حاضر به گفتگو با اهالی رسانه‌ها نیست اما راه‌هایی برای دریافت اطلاعات ازسوی خبرنگاران یافت خواهد شد. سفارت ایران در بروکسل:

«آیا شما برای برنامه دعوت‌نامه دریافت کرده‌اید؟»

نه، من فکر کردم که به همان جا می آییم و بلیط می‌‌خریم.

نه بدون دعوت‌نامه‌ی سفارت شما را راه نمی‌دهند. کنسرت توسط سفارت برگزار شده است...

منوچهر صهبایی، رهبر ارکستر و نوازندگان پرشمار ارکستر سمفونیک تهران اما در چنین شرایطی حامل چه پیامی هستند؟ پیام صلح مردم ایران با پشتیبانی حکومت؟ پیام صلح حکومتی که از ضرب و شتم شهروندان منتقدش ابایی ندارد؟...