هدف از واگذاری مدیریت مدارس به حوزه‌ها چیست؟

حسین علوی

علی ذوالعلم، دبیر «ستاد همکاری‏های حوزه‏های علمیه و آموزش و پرورش»، از آغاز واگذاری مدیریت مدارس ایران به حوزه‏های علمیه خبر داده است. گفت‏وگویی با شیرزاد عبدالهی، کارشناس مسائل آموزشی در تهران، داشتم و از او در مورد جزئیات این طرح و تأثیر آن بر محیط آموزشی مدارس در ایران، پرسیدم:

ما ستادی به نام «ستاد همکاری‏های حوزه‏ و آموزش و پرورش» داریم. این ستاد در سال ۸۵، با امضای موافقت‏نامه‏ای میان وزیر وقت آموزش و پرورش و مدیر حوزه‏ی علمیه‏ی قم، تشکیل شده است.

هدف از تشکیل این ستاد این است که میان حوزه و آموزش و پرورش، به عنوان دو نهاد تربیتی و فرهنگی، همکاری‏های بیشتری صورت بگیرد. چهارچوب همکاری‏های این دو نهاد در یک منشور همکاری مشخص شده است. از جمله مواردی که در این منشور ذکر شده، تشکیل مدارس وابسته به حوزه است.

منظورتان تأسیس مدارس جدید وابسته به حوزه است، نه واگذاری مدارس قبلی به حوزه. همین‏طور است؟

کیفیت مسأله به طور کلی، در این منشور توضیح داده نشده است. فقط گفته شده که آموزش و پرورش و حوزه در تأسیس یک سری مدارس پیش‏حوزوی همکاری کنند. اصطلاح دقیقی که در آن به کار برده شده، «مدارس پیش‏حوزوی» است.

مدارس پیش حوزوی، نهادی مانند مدارس پیش‏دانشگاهی را در ذهن تداعی می‏کند که در آن‏ها دانش‏آموزانی که دیپلم می‏گیرند، پس از کلاس سوم متوسطه، یک سال دوره‏ی پیش‏دانشگاهی را می‏گذرانند و بعد از آن می‏توانند در کنکور دانشگاه شرکت کنند.

اما در توضیح خبرگزاری ایلنا ازاین تفاهم‏نامه، آمده است که مدیریت مدارس موجود به حوزه‏ها سپرده می‏شود و در این روند ۴۲۰۰ واحد آموزشی در مقاطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان، به مدت پنج سال به مراکز حوزوی واگذار خواهند شد.

بله، مطلب دیگر این است که آموزش و پرورش یک معاونت مشارکت‏های مردمی دارد که جدیداً تبدیل به سازمان مشارکت‏ها شده است. هدف از تشکیل این سازمان، توسعه‏ی مدارس غیردولتی است. یعنی که مجوز تأسیس مدارس جدید به افراد حقیقی و نهادهای حقوقی داده شود. هدف اصلی هم سبک‏تر کردن بار مالی آموزش و پرورش و تحقق مشارکت بخش خصوصی در این نهاد است.

با این مقدمات، آموزش و پرورش می‏تواند مجوز تأسیس مدارس جدیدی به حوزه‏ بدهد که شرط تحقق آن، این است که حوزه هزینه کند، ساختمانی را اجاره کند، از دانش‏آموزان شهریه دریافت کند و در واقع، نهادی مانند مدارس غیرانتفاعی در کنار حوزه تأسیس شود. چنین امری از نظر مقررات اشکالی ندارد.

منتهی همان‏طور که گفتید و در خبر نیز آمده است، صحبت از این هست که مدارس موجود دولتی به حوزه واگذار شود. به این شکل که بودجه‏ی اداره‏ی مدرسه و کادر آن را آموزش و پرورش تامین کند، اما مدیریت مدرسه به حوزه واگذار شود.

در تفاهم‏نامه آمده است که حتی تأمین فضای آموزشی نیز بر عهده‏ی وزارت آموزش و پرورش خواهد بود.

بله، تأمین فضا، تأمین کادر و محتوای درسی بر عهده‏ی آموزش و پرورش است. اما مدیریت به حوزه واگذار می‏شود.

البته ما حدود ۲۵۰ حوزه‏ی علمیه در سراسر کشور داریم و هرکدام از این حوزه‏ها می‏توانند یک یا چند مدرسه را، هم در بخش خواهران، هم در بخش برادران و هم‏چنین در مقاطع مختلف تحصیلی، از دبستان تا دبیرستان، تحت پوشش خود قرار بدهند.

تأکید این‏ها بیشتر بر تربیت دینی دانش‏آموزان و تأمین داوطلبان لازم برای ورود به حوزه است که بعد از پایان تحصیلاتشان در این مدارس، به حوزه بروند.

در توجیه این مطلب نیز گفته‏ شده که دانش‏‏آموزان برتر مدارس، اصولاً با حوزه به عنوان کاری که در آینده بتوانند انجام بدهند، آشنایی ندارند و در این مدارس دانش‏آموزانی تربیت خواهند شد که بعداً وارد حوزه‏ها شوند، در حوزه‏ها تحصیل کنند و تبدیل به روحانی شوند.

ورود به حوزه که برای همه‏ی دانش‏آموزان این‏‏ گونه مدارس اجباری نخواهد بود؟

خیر، اشکالی نیست. این سؤال هم مطرح شده که آیا هدف این است که اجباراً همه‏ی این دانش‏آموزان وارد حوزه شوند؟ پاسخ داده‏اند که خیر، هدف این نیست. سوال دیگر این بوده که آیا تحصیل در این مدارس برای دانش‏آموزان اجباری است؟ که پاسخ آن هم منفی بوده است.

گویا در حال حاضر چند مدرسه در تهران و قم تحت این مدیریت جدید اداره می‏شوند. اما کم و کیف این مدارس وابسته، چگونگی اداره‏ی آن‏ها و این که اسامی آن‏ها اعلام شود که بشود اطلاعات دقیق‏تری به دست آورد، در این مطلب نیامده است.

همان‏طور که گفتید، این طرح از سال ۸۵ تهیه شده است. چرا اکنون، به این شکل فشرده و با سرعت در حال اجرا است؟

اجرای طرح نیاز به یک سری مقدمات قانونی داشته که در «شورای عالی آموزش و پرورش» نیز باید تصویب می‏شده است. هرچند که هنوز هم به تصویب این شورا نرسیده است.

آقای نوید ادهم، دبیر شورای عالی آموزش و پرورش در جلسه‏ای که با آقای ذوالعلم داشته‏ است، تأکید کرده که حوزه‏ دوره‏هایی برای ورودی‏های آموزش و پرورش، یعنی کسانی که به عنوان معلم و مربی وارد آموزش و پرورش می‏شوند، برگزار کند و به این ترتیب به آموزش و پرورش کمک کند.

طرح به این صورت است که این مدارس به همین شکل وجود دارند، منتهی مدیریت‏شان به حوزه سپرده می‏شود. آن هم با این هدف که مسایل تربیتی در این مدارس غنی‏سازی شود و تربیت دینی مورد توجه بیشتری قرار بگیرد.

زمانی که تصویب چنین طرحی اعلام شد، برخی کارشناسان این انتفاد را داشتند، که تجربه‏ای است مانند همکاری حوزه و دانشگاه؛ با تأکید بر همین تغییر محتوای آموزشی مدارس.

آموزش و پرورش ما در هر حال نهادی دینی هست. یعنی اهداف آموزش و پرورش تربیت دینی دانش‏آموزان است و از این نظر تناقضی با آن‏چه حوزه می‏گوید، وجود ندارد.

یعنی محتوای دروس تغییر نخواهد کرد؟

محتوای دروس ممکن است از نظر دینی غلیظ‏تر شود و ممکن است تأکید بیشتری بر مسائل دینی بشود، ولی صحبت من این است که اگر حوزه طرحی برای این مسأله دارد و روش‏های جدید تربیتی‏ای مورد نظرش است که با اجرای آن‏ها تربیت دینی دانش‏آموزان تقویت شود، می‏تواند آن را به آموزش و پرورش ارائه بدهد.

خود آقای ذوالعلم تا دو ماه پیش مدیر کل تألیف کتاب‏های درسی آموزش و پرورش بوده است. الان هم سیستم اداره‏ی آموزش و پرورش طوری نیست که از حوزه جدا باشد. در تمام سال‏های گذشته، نظرات روحانیون و علمای حوزه، در آموزش و پرورش به خصوص در بخش تألیف کتاب‏های درسی و در حوزه‏ی پرورشی مورد توجه قرار گرفته است.

اگر واقعا هدف‏شان، همان‏طور که اعلام کرده‏اند، توجه بیشتر به مسائل پرورشی بوده است، می‏توانند طرح‏شان را به آموزش و پرورش ارائه بدهند. آموزش و پرورش حتماً از این طرح استقبال می‏کند و قطعاً برای تقویت تربیت دینی دانش‏آموزان از آن استفاده خواهد کرد.

اما این که حتماً روحانیت در مدرسه حضور فیزیکی داشته باشد و این که حتماً مدیریت با حوزه باشد، مقداری سؤال‏‌برانگیز است که ممکن است اهداف دیگری داشته باشند.

نکته‏ی دیگر این است که این ستاد برای همکاری میان دو نهاد مستقل، یعنی نهاد حوزه و نهاد آموزش و پرورش تشکیل شده است. اگر بنا باشد در تعاملی که میان این دو نهاد وجود دارد، استقلال یکی از این دو، مثلاً استقلال آموزش و پرورش زیر سؤال برود و آموزش و پرورش به زیرمجموعه‏ای از حوزه تبدیل شود، دیگر مسأله از همکاری فراتر رفته است.

در حالی که در همان موافقت‏نامه آمده است که این همکاری باید در چهارچوب قانون باشد و بر حفظ استقلال آموزش و پرورش تاکید شده است. ولی این که از مربی پرورشی خلع ید شود یا این که از مدیر مدرسه خلع ید شود و افراد جدیدی بیایند عهده‏دار کار آن‏ها بشوند، صورت جالبی ندارد و مطمئناً با واکنش منفی معلم‏ها روبرو خواهد شد.