این نه نوش‌دارو، که شوکران هراستان است

ایرج ادیب‌زاده

با نزدیک شدن به ۷ دسامبر، ۱۶ آذر، روز دانشجو در ایران، موج بازداشت دانشجویان و فعالان دانشجویی شدت بیشتری به خود گرفته است.

در مورد ۷ نفر از اعضای دانشجویان و دانش‌آموختگان لیبرال دانشگاههای ایران که در خانه‌ی یکی از همین اعضا، احسان دولتشاه، توسط نیروهای امنیتی بازداشت شده‌اند، آقای سعید قاسمی‌نژاد عضو ادوار تحکیم و سخن‌گوی این تشکل به رادیو زمانه می‌گوید:

۱۶ آذر سبز

پس از مدت مدیدی به دلیل ناآرامی‌های سیاسی موجود،‌ دوستان تصمیم گرفتند جلسه‌ای به‌قصد موضوع کتاب‌خوانی داشته باشند. یعنی از ان‌جایی که دانشجویان لیبرال به فعالیت‌های تئوریک اولویت می‌دهند، موضع جلسه‌ کتاب‌خوانی بود.

منتهی نیروهای امنیتی در انتهای جلسه حمله کرده و این دوستان را بازداشت کردند. آقای علی‌رضا موسوی را هم که به همراه یکی دو نفر دیگر زودتر جلسه را ترک کرده بود، گویا پس از خروج تعقیب‌ شده و در یک کافی شاپ به‌همراه پنج نفر دیگر از دانشجویان علامه، هر شش نفر را باهم بازداشت می‌کنند.

به عقیده‌ی آقای سعید قاسمی‌نژاد همه کسانی که بازداشت شده‌اند، از فعالان شناخته‌شده‌ی دانشجویی بودند:

مثلاً سورنا هاشمی همان دانشجویی هستند که در فیلم انتخاباتی آقای کروبی حضور داشت. ایشان واقعه‌ی زنجان را که آقای مددی در آن قصد داشت به یک دختر دانشجو تجاوز کند را افشاء کرد.

آقای موسوی با این که دو سه سال بیشتر نیست وارد دانشگاه شده‌، تا کنون دو سه ترم تعلیق شده‌اند. یعنی به همان اندازه که درس خوانده‌اند، تعلیق شده‌اند.

آقای البرز زاهدی امسال ممنوع‌التحصیل شدند. یعنی برای فوق‌لیسانس به لحاظ علمی قبول شده، ولی به لحاظ سیاسی ردشان کردند.

نگرانی ما برای آقای مهرداد بزرگ است که هم عضو ادوار هستند و هم عضو دانشجویان لیبرال. ایشان ناراحتی بسیار حاد ستون فقرات دارند و وضعیت زندان می‌تواند این ناراحتی را تشدید کند و حتی جان ایشان را به خطر اندازد.

سعید قاسمی‌نژاد: فعالین دانشجویی فعالین تاکنون کوشیده‌اند خشونتی را که ماحصل خشونت حکومت است را تا حدودی کنترل کند.

به باور آقای سعید قاسمی‌نژاد دستگیری‌های گسترده‌ی اخیر دانشجویان مانع برپایی گسترده‌ی ۱۶ آذر نخواهد بود:

حکومت فکر می‌کند این فعالین شناخته‌ی دانشجویی هستند که اعتراضات دانشجویی را رهبری می‌کنند. در حالی که این‌طور نیست.

همان‌طور که اعتراضات عمومی در خیابان را فعالین شناخته‌شده‌ی سیاسی رهبری نمی‌کنند، اعتراضات دانشجویی را هم فعالین دانشجویی رهبری نمی‌کنند. دانشجویان هم مانند مردم انتظاراتی دارند و آزرده هستند.

دوستانشان در این سه چهارماه بازداشت‌ ‌یا کشته‌ شده‌اند، کتک‌ خورده‌اند. پس به دولت اعتراض می‌کنند. با بازداشت رهبران، فعالان گروه‌های دانشجویی حکومت نمی‌تواند اعتراضات را سرکوب کند.

سال‌های پیش که این انگیزه‌ی بالا برای اعتراضات وجود نداشت، هر ساله در روز دانشجو دانشگاه‌ها شلوغ می‌شدند. و امسال هم صددرصد همین خواهد بود، حتی اگر این‌ها تمام فعالین دانشجویی را بازداشت کنند که به خیال خودشان کسی برای رهبری این جنبش وجود نداشته باشد.

من فقط می‌خواهم بر این نکته هم تأکید کنم، وقتی که این‌ها چهره‌های شناخته‌شده‌ی دانشجویی را بازداشت می‌کنند، این‌ دوستان به دلیل تجربه‌ی سیاسی‌ای که دارند می‌دانند فعالیت‌‌ها بایدمسالمت‌آمیز باشد و رو به خشونت نرود.

همین فعالین تاکنون کوشیده‌اند خشونتی را که ماحصل خشونت خود حکومت است، تا حدودی کنترل کند. اما این حرکت ممکن است به سمت خشونت بیش‌تری برود.

پس باید این را به دانشجویان عزیز گفت که هر گونه تلاش برای حرکت‌ها خشن، خواست حکومت است و حالا که این فعالین دانشجویی نیستند، مبادا به سمت حرکات خشونت‌آمیز بروند؛ که البته من مطمئنم این طور نخواهد شد و دانشجویان ما شعور سیاسی‌شان کافی است.

مهرداد درویش‌پور جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در سوئد عقیده دارد، ۱۶ آذر امسال در مقایسه با ۳۰ سال گذشته تفاوت بسیار دارد و بازداشت‌ها و تهدیدها قادر نخواهد بود قدرت حرکت ۱۶ آذر را خنثی کند:

ما در سال‌های پیشین شاهد آن بودیم که در ۱۸ تیر و ۱۶ آذر گاه حکومت موفق ‌می‌شد با ایجاد فضای پلیسی و رعب و وحشت و یا دستگیری فعالان دانشجویی، امکان سازمان‌دهی یک حرکت اعتراضی را از جنبش دانشجویی بازستاند.

اما امسال به گمان من، با توجه به این که نسبت به سال‌های قبل و در پی تقلب انتخاباتی و روی کارآمدن دولت کودتا و جنبش اعتراضی سبز مردم، روحیه‌ی مبارزاتی خیلی بالاتر رفته است، ما شاهد آن هستیم که نوعی امید به تغییر به‌شدت گسترش پیدا کرده و مردم از هر فرصت تاریخی برای ابزار نارضایتی و ناخرسندی‌شان استفاده می‌کنند.

بنابراین فکر می‌کنم نه تنها در ۱۶ آذر امسال با این سرکوب‌ها و دستگیری‌ها، شاهد سکوت دانشجویان نخواهیم بود، بل‌که برعکس، فکر می‌کنم گسترده‌ترین حرکت‌های اعتراضی دانشجویی در ۱۶ آذر در ارتباط با تمام سال‌های قبل صورت گیرد و تا جایی که اطلاعات نشان می‌دهد، تحرکات در بیش از ۲۰ تا ۲۲ دانشگاه کشور، تلاش برای یک حرکت هماهنگ در کل دانشگاه‌ها خواهد بود.

و از آن‌جایی که دانشجویان می‌دانند ۱۶ آذر امسال با استقبال گسترده‌تر جنبش اعتراضی مردم نیز روبه‌رو می‌شود، من فکر می‌کنم این دستگیری‌ها قادر نخواهد بود که قدرت و حرکت اعتراضی ۱۶ آذر امسال را خنثی کرده و مانع برگزاری حرکت اعتراضی در دانشگاه‌های کشور یا در کل جامعه شود.

آقای مهرداد درویش‌پور به تفاوت‌هایی که میان ۱۶ آذر روز دانشجو با روزهایی چون ۱۳ آبان و روز قدس که مردم به طور گسترده در آن‌ها دست به تظاهرات زدند، اشاره می‌کند:

برای حکومت سرکوب مردم در تظاهرات روز قدس و ۱۳ آبان دشوارتر بود. به دلیل این که این دو روز در واقع دو روزی است که حکومت سعی داشته به نام خودش ثبت کند.

یعنی سعی کرده است روزی را به نام دفاع از فلسطین و روزی دیگر را به نام اعتراض علیه آمریکا به یک ابزار نمانش دولتی تبدیل کند. که البته مردم هوشیارانه با استفاده از این پوشش دفاعی که دست‌آخر قرار است تظاهراتی صورت گیرد، خودشان به خیابان‌ها می‌ریختند و تظاهرات ضد دولتی انجام می‌دادند.

اما ۱۶ آذر رسماً روز دانشجو است. یک روز بزرگ در تاریخ مبارزه علیه استبداد در کشور است. و هرگز حکومت تلاشی نکرده، خواستی نداشته براین‌که که ۱۶ آذر را به ابزار نمایش تبلیغاتی خودش تبدیل کند؛ و نه اصلاً چنین امکان و شرایطی مؤثر می‌توانست باشد.

بنابراین حضور مردم در تظاهرات روز ۱۶ آذر به عریان‌ترین و گسترده‌ترین شکل ممکن در واقع معنای یک تظاهرات گسترده‌ی ضد حکومتی را دربرخواهد داشت.

به خاطر همین، ازلحاظ جنبه‌ی استقلال‌طلبانه‌ی این روز و به دلیل خصلت رایکال‌تری که جنبش دانشجویی اساساً در طول تاریخ مبارزات خود از خود به نمایش گذاشته، حکومت سخت بیمناک است که در این روز نه فقط خصلت ضد دولتی تظاهرات عریان‌تر شود، بل‌که شعارهای آن هم به سمت رادیکالتری برود.

به نوعی اگر مردم جرأت کنند در روزی که به هیچ وجه جنبه‌ی حکومتی ندارد، یک تظاهرات گسترده را سازمان دهند، این یک شکست بسیار سنگین برای حکومت اسلامی خواهد بود.

حکومت در سال‌های گذشته سعی کرده است ۱۶ آذر را به نحوی خنثی کند، اما با توجه به این که ۱۶ آذر امسال پیوندی با جنبش همگانی ضد کودتا و ضد ولی فقیه هم به خود گرفته است، اهمیت تظاهرات در ۱۶ آذر به مراتب گسترده است.

زبان این تظاهرات، به مراتب مستقل‌تر خواهد بود و وحشت حکومت از خصلت رادیکالترشده و ضد دولتی‌ترشده‌ی این تظاهرات به مراتب بیشتر است و همه‌ی این‌ها توضیح‌گر دلایل شدت بخشیدن به سرکوب و دستگیری فعالین دانشجویی برای خنثی کردن روز ۱۶ آذر است.