تبعات تزریق سکه به بازار طلا توسط دولت

مریم محمدی

بحثی که در همه‏ی جوامع هم‏پای بحث‏های سیاسی زمینه و مخاطب دارد، بحث‏های اقتصادی است. پس از روی کار آمدن دولت دهم و با توجه به طرح تحول اقتصادی که از جانب دولت نهم به مجلس پیشنهاد شده بود، بحث مشکلات اقتصادی و در رأس آن، گرانی، از سرفصل‏های دائمی خبر در ایران است.

خانم منتظری، کارمند وزارت ارشاد می‏گوید:

برای عروسی، تولد و مناسبت‏هایی از این دست.

خانم فریبا طاهری، خانه‏دار می‏گوید:

فقط برای کادو دادن، به خصوص برای هدیه‏ی عقد و ازدواج. چون کالای ارزانی نیست که هر زمانی بتوان آن را خرید. یا این که اگر کسی پولی دستش بیاید، ممکن است به عنوان پس‏انداز، پشتوانه‏ی طلا کنار بگذارد.

خانم زهره‏ی منصوری، خانه‏دار:

معمولا برای هدیه، کادوی عروسی یا هدیه‏ی سر عقد. به عنوان پس‏انداز این کار را نمی‏کنیم.
علت گرانی طلا را شهروندان در چه می‏دانند؟

خانم منتظری:

شاید مربوط به اوضاع سیاسی ما باشد. البته من امروز در مقاله‏ای در روزنامه می‏خواندم که قیمت طلا در بازار جهانی بالا رفته است. خُب به تبع آن در ایران هم قیمت بالا می‏رود.

ولی قیمت سکه در ایران مقداری دست‏خوش تغییر و تحولات و مسایل داخلی کشور هم هست. وقتی هم قیمت طلا بالا برود، معمولا دیگر پایین نمی‏آید. اگر هم پایین بیاید، به میزان خیلی کمی خواهد بود.

خانم طاهری در این باره می‏گوید: چون پشتوانه‏ی پول این کشور طلا است، قیمت طلا مانند همه‏ی کالاهای دیگر دارد بالا می‏رود. لحظه به لحظه هم بالا می‏رود.

خانم زهره‏ منصوری:

خُب افزایش قیمت در کشور ما روی همه‏ی اجناس بوده و طبیعتا طلا هم نسبت به بقیه‏ی اجناس، افزایش قیمت‏اش بیشتر است.

آقای حسین احمدی در پونک تهران، طلافروشی دارد. از ایشان می‏پرسم، بازار طلا در حال حاضر چه وضعیتی دارد؟

طلا را همه دارند می‏فروشند. کسی خریدار نیست. از عید به این سو همه دارند طلاهایشان را می‏فروشند. ۹۵درصد مردم الان فروشنده‏اند. ما خود کاسب هستیم؛ تا عید راحت بودیم و فروش داشتیم، اما از عید به این طرف همه فروشنده شده‏اند

آقای احمدی افزایش قیمت طلا در ایران را در ارتباط با قیمت جهانی می‏داند. اما در عین حال:

البته همیشه قیمت طلا در ایران مثقالی ۲ تا ۲۵۰۰ تومان از بازار جهانی پایین‏تر بود. اما الان دو سه روز است قیمت طلا را در ایران هم‏طراز همان قیمت جهانی کرده‏اند.

فکر می‏کنید خرید این همه سکه‏ی دولتی، قیمت سکه را در بازار بشکند؟

سکه به همه نمی‏رسد. فردا کسی را بفرستید جلوی بانک کارگشایی تا ببینید چه خبر است؟ چه کسانی آمده‏اند سکه بخرند. ۱۰۰۰ تا ۱۰۰۰تا می‏خرند و می‏برند در خانه یا مغازه‏شان می‏گذارند. این‏جا آن‏قدر پول‏دار هست که اصلا تفاوتی نمی‏کند.

آقای رامین مشاور، صاحب طلافروشی در خیابان کریم‏ خان زند تهران، در تاثیر ورود پنج میلیون قطعه سکه به بازار برای کاهش قیمت آن، تردید دارد:

مساله این است که به چه قیمتی می‏خواهند آن را عرضه کنند. از قیمت جهانی که پایین‏تر نمی‏فروشند. اگر فردا قیمت سکه در بازار بورس لندن، ۳۰۰هزار تومان بشود، بانک مرکزی به چه قیمتی می‏خواهد بفروشد.

بانک مرکزی اعلام کرده که در تهران قیمت پایه به ۲۸۰هزار تومان رسیده است و برای مقابله با این افزایش قیمت، دارد این کار را می‏کند.

دولت نمی‏تواند چنین کاری بکند. چون اگر زیر قیمت جهانی عرضه کند، تمام سکه‏ها از مملکت خارج می‏شوند. مجبورند به قیمتی هم‏طراز قیمت جهانی بفروشند. نهایتا دو تا سه هزار تومان می‏تواند اختلاف قیمت داشته باشد.

این کار تاثیری برای خریدار و فروشنده ندارد؟

خیر، تاثیر زیادی ندارد. برای کاسب‏کارها که تاثیری ندارد. چون فروش ما روی وزن طلا است. هرچقدر بفروشیم، همان وزن را می‏خریم، جایگزین می‏کنیم. فقط مگر کسانی که از خارج وارد این صنف می‏شوند، سکه می‏خرند و جمع می‏کنند، ممکن است متضرر بشوند.

خریدار عادی چطور؟

خیر، چون نهایتا می‏تواند دو تا سه هزار تومان اختلاف قیمت داشته باشد. برای مصرف کننده هم این دو سه هزار تومان اصلا مهم نیست. موضوع خود ۲۸۰هزار تومان است. کسی که می‏خواهد ۲۸۰هزار تومان هزینه کند، دو یا سه تومان برایش مهم نخواهد بود.

اما پاسخ‏‏های کارشناسی به این سؤالات چه می‏تواند باشد؟ به سراغ دکتر پدرام سلطانی می‏روم و ابتدا از ایشان علت افزایش قیمت طلا در ایران را می‏پرسم:

علت افزایش قیمت در بازار ایران چند عامل است؛ عامل اول افزایش قیمت جهانی است که رکوردهای تاریخی زده و از ۱۱۰۰ و ۱۱۲۰ دلار تجاوز کرده است.

گرچه یکی از دلایل افزایش قیمت طلا در بازار جهانی، کاهش نرخ دلار است، ولی چون بانک مرکزی، ریال ایران را در برابر دلار امریکا ثابت نگاه داشته، نتیجه‏اش این است که هر افزایش قیمتی که حتی ناشی از کاهش قیمت دلار باشد، اثر خود را در بازار ایران به صورت افزایش قیمت خواهد گذاشت.

عامل دوم هم رکود بی‏سابقه‏ای است که در بازار ایران حاکم است، همراه با رکود تورمی‏ای که داریم و سرمایه‏های سرگردانی که در بازار وجود دارد.

به جهت نگرانی‏ای که صاحبان این سرمایه‏ها از سرمایه‏گذاری درازمدت دارند، ترجیح می‏دهند آن‏ها را در کارهای سوداگری، واسطه‏گری و کوتاه مدتی که خرید و فروش باشد، به کار بگیرند و به جهت افزایش قیمت دلار از مسکن و بازارهای سوداگرانه‏ی دیگر، به سمت طلا سوق پیدا کرده‏اند.

شما یکی از علل افزایش قیمت طلا را سرمایه‏های سرگردانی شمردید که متوجه سوداگری و بازار طلا شده‏اند. آیا این‏جا از سوداگری باید تجارت را بفهمیم؟ و در این صورت تجارت طلا در بازار از چه قوانینی پیروی می‏کند یا باید پیروی کند؟

اولا سوداگری به تعریف من، تجارت‏هایی هستند که برای کشور ارزش افزوده به وجود نمی‏آورند. چون در تجارت، صادارت و یا واردات داریم و واردات در بخش‏هایی می‏تواند کالاهای سرمایه‏ای یا ماشین‏آلات برای تولید، مواد اولیه و یا کالاهای مورد نیاز تولید، صنعت و شهروندان باشد.

اما تجارت‏هایی که فقط به سمت و سوی سود حرکت می‏کنند و در آن‏ها منطق درستی برای ایجاد یک حرکت سالم اقتصادی وجود ندارد که بیشتر هم سرمایه‏های سرگردان متوجه این تجارت‏ها می‏شوند، خیلی برای رشد و توسعه‏ی اقتصادی کشور مفید نیستند.

نمونه‏‏های این گونه تجارت‏ها را هم ما همیشه در کشورمان، به واسطه‏ی یک اقتصاد ناپایدار داشته‏ایم؛ زمانی مسکن است، یک زمان ماشین و یا موبایل، طلا، ارز و کالاهای مشابه است که هیچ‏گونه فعالیت مثبت، مؤثر و توسعه‏ای در اقتصاد به‏وجود نمی‏آورند.

آیا سرنوشت سرمایه‏های سرگردان همیشه همین است؟ یا اساساً چرا سرمایه‏های سرگردان وجود دارند؟

اصولا در کشورهایی که اقتصادشان ثبات بیشتر و ریسک کم‏تری دارد، سرمایه‏های سرگردان و یا سرمایه‏هایی که صاحبان آن‏ها سرمایه‏گذاران متخصص نیستند، معمولا یا جذب سپرده‏های بانکی می‏شوند و در بانک‏ها به ودیعه گذاشته می‏شوند و یا در بازارهای سهام سرمایه‏گذاری می‏شوند. حال چه به صورت مستقیم و چه از طریق مؤسسات متخصص و حرفه‏ای سرمایه‏گذاری.

هرچه اقتصاد پایداری و ثبات و آینده‏ی قابل اتکاتری داشته باشد، میزان سوداگری کم‏تر است. در کشور ما میزان سوداگری بیشتر از بسیاری کشورهای توسعه یافته و یا حتی در حال توسعه است.

لذا سرمایه‏ی سرگردان وقتی می‏بیند در بازاری در کوتاه مدت، امکان سودآوری خوبی برایش وجود دارد، به سرعت جذب آن بخش می‏شود.

در خصوص طلا هم، افزایش قیمت طلا در چند ماه گذشته، شمِ سرمایه‏گذاران سرگردان را تحریک کرده و آن‏ها را تشویق کرده که سرمایه‏هایشان را تبدیل به طلا کنند.

بنابراین افزایش قیمت جهانی از یک سو و بالا بودن میزان عملیات سوداگرانه در کشور ما از سوی دیگر، باعث شده که این افزاش نرخ، افزایش مضاعفی باشد.

به این ترتیب، میزان ارتباط تجارت طلا در ایران با بازار جهانی طلا، خیلی قانون‏مند نیست.

اصولا تجارت بین‏المللی طلا در کشور ما، متاسفانه بسیار سخت و با کنترل‏های شدید همراه است. خود این باعث می‏شود که تحرک بازار طلا در کشور ما کم‏تر از بازارهای بین‏المللی باشد و در زمان‏هایی که تقاضا بالا است، به سرعت عرضه نمی‏آید این تقاضا را جواب بدهد.

یعنی به صورت سریع، با قیمت‏های مناسب و هزینه‏های متعارف بین‏المللی طلا به کشور ما وارد نمی‏شود. معمولا از طرق قاچاق و یا با دردسرهای زیاد صورت می‏گیرد، در نتیجه مواقعی که تقاضا به سرعت بالا می‏رود، عرضه فرصت و چابکی لازم را برای این که به تقاضا برسد، ندارد.

برای رفع این نقیصه در بازار عرضه است که بانک مرکزی اعلام کرده پنج میلیون قطعه سکه‏ی طلا را وارد بازار می‏کند. تاثیر این کار از نظر شما چیست؟

البته من نمی‏دانم بانک مرکزی پنج میلیون قطعه سکه را در چه مدت می‏خواهد به بازار تزریق کند. برای من خیلی مشخص نیست و باور ندارم که این پنج میلیون قطعه الان حاضر باشد و بانک مرکزی بخواهد آن را فوراً به بازا تزریق کند.

در هر حال، رییس بانک مرکزی اصطلاح « عرضه‏ی انبوه سکه‏ی طلای ضرب شده» را به کار برد. تصور من این است که در تعداد پایین‏تری و شاید حداکثر یک دهم این میزان، برنامه‏ریزی برای عرضه‏ی کوتاه مدت دارند و احتمالا بقیه را در مدت زمان بیشتری وارد بازار خواهند کرد.

اما اگر واقعا این عرضه بخواهد آنی و فوری باشد، طبیعتا اثر قابل توجهی روی بازار می‏گذارد و حداقلش این است که نرخ رشد جهشی‏ای را که در چند روز گذشته داشتیم، از بین می‏برد.

آیا برخی صاحبان طلا متضرر نمی‏‏شوند؟

اگر عرضه به این ترتیب باشد، چرا حتما متضرر خواهند شد. ولی من باور ندارم که عرضه به این شدت و سرعت انجام بگیرد.

اساسا این راه‏کار را برای مقابله با افزایش بی رویه‏ی قیمت طلا، مفید می‏دانید؟

تجربه‏ی سوداگری در کشور ما نشان داده، در زمان‏هایی که قیمت‏ها با سرعت بیشتری بالا می‏روند، فعل و انفعالاتی را عموما از سوی دولت یا سازمان‏های دولتی در بازار شکل می‏دهند که بتوانند آن را کنترل کنند.

البته این کار خیلی هم کار اشتباهی نیست. اما خُب طبیعی است سرمایه‏‏گذارانی که دیرتر به این صنف جلب شده‏اند، متضرر خواهند شد. معمولا هم این‏ها سرمایه‏گذاران کم‏تر حرفه‏ای و یا سرمایه‏داران با بضاعت کم‏تر هستند.

چون آن‏هایی که بضاعت و توان بیشتری دارند، معمولا شم قوی‏تر و یا مشاورین بهتری دارند و سریع‏تر عمل می‏کنند؛ سریع‏تر می‏خرند و به موقع هم می‏فروشند. در نتیجه کم‏تر متضرر می‏شوند. بیشتر خرده سرمایه‏دارها هستند که در این مواقع و با مداخله‏ی دولت، متضرر می‏شوند.