مدیر بالاترین: فیس‌بوک و بالاترین «دشمن کسی نیستند»

نیک‌آهنگ کوثر

شاید تا چند سال پیش کسی باورش نمی‌شد که اینترنت و عالمان علوم اجتماعی جزو تهدیدها علیه جمهوری اسلامی ایران به حساب آیند؛ اما برگزاری جلسات پنج‌گانه محاکمه متهمان اعتراض به نتایج انتخابات، ثابت کرد که مقام‌های امنیتی و قضایی، از «هابرماس» و اینترنت بیشتر از اسراییل می‌ترسند.

به همین بهانه با مهدی یحیی‌نژاد، مدیر و مؤسس سایت بالاترین گفت و گو کردم.

دکتر مهدی یحیی‌نژاد، مدیر و مؤسس سایت بالاترین

آیا روزی که بالاترین را راه می‌انداختید فکرش را می‌کردید که متهم به نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی بشوید و شما را تهدید به حساب آورند؟ چه شد که بالاترین که سایتی اجتماعی می‌توانست باشد، تبدیل به رسانه‌ای سیاسی شد؟

زمانی که بالاترین را شروع کردم، فکرش را نمی‌کردم که چنین شود. اوایل ۱۵ درصد مطالب سیاسی بود؛ اما الان بیشتر از نصف مطالب سیاسی است و حتی بیشتر؛ که نشان می‌دهد با افزایش آدم‌های جامعه بالاترین و با تغییر نیازهای جامعه، تب سیاسی بیشتر شده است.

بعد از هک سایت بالاترین، انتظار می‌رفت که نسبت به بالاترین موضع بگیرند؛ مثل موضع‌گیری‌ای که نسبت به فیس‌بوک و توییتر و این ابزارهای وب‌ ۲.۰ کردند که کاربران فارغ از دیدگاه می‌توانند هر استفاده‌ای بکنند. این‌ها را به شکل دشمن می‌بینند و دارند برای مخاطبانشان در ایران (که وب‌سایت‌هایشان را می‌خوانند یا صدا و سیما را تماشا می‌کنند) ذهنیت درست می‌کنند که فیس‌بوک و بالاترین خطرناک است و ممکن است کارتان به دادگاه کشیده شود؛ یا این وب‌سایت‌ها ممکن است شما را به نوعی احساساتی کنند اغفال کنند تا کارهایی بکنید که ناصحیح باشد.

دارند ذهنیتی درست می‌کنند که افراد دنبال این سایت‌ها نروند. ممکن بود طرفداران احمدی‌نژاد از این وب‌سایت‌هایی که اجازه می‌دهند کاربران محتوا تولید کنند، استفاده کنند.

این سایت‌ها به خودی خود ضدیتی با کسی ندارد و این خود نظام است که خود را دشمن ابزارهایی می‌داند که به خودی خود بی‌طرفند و دشمن کسی نیستند.

طرح افزایش مصرف برق از طریق بالاترین گسترش پیدا کرد. وقتی روی بالاترین طرح شد، چه نگاهی به آن داشتید و آیا انتظار داشتید که برای حکومت تبدیل به بحران شود؟

خود من وقتی این طرح را وقتی روی بالاترین آمد، خواندم. به نظرم طرح آن چنان جالبی نیامد و در مورد مؤثر بودنش شک داشتم. اما چون طرح ساده‌ای بود که مردم می‌توانستند آن را امتحان کنند، فراگیر شد و موردی بود که نشان داد (ممکن است از) فعالیت‌های اینترنتی و ایده‌ای که یک نفر (به صورت) نظری نوشته، حرکتی شکل بگیرد و بقیه نظر خودشان را بدهند و تکمیل کنند و پر و بال بدهند و به یک برنامه هماهنگ تبدیلش کنند.

شاید از نظر تاریخی اولین مثالی باشد که شکل‌گیری اولیه‌اش روی اینترنت باشد. خیلی از برنامه‌های دیگر ممکن است توسط رهبران مطرح می‌شد؛ اما این یکی از طریق اینترنت مطرح شد و تبدیل به یک حرکت اجتماعی شد و مردم در ابعادی وسیع آن را شنیدند و باعث ترس حکومت شد؛ و شاید این محاکمه مهر تأییدی زد بر این‌که تاثیرش کم نبوده است.

شما چه شباهتی میان حرکت‌های آنلاین اجتماعی با جنبش‌های اجتماعی کلاسیک که باعث نگرانی حکومت شده است، می‌بینید؟

این شاید به سابقه ۳۰ ساله و یا ۵۰ ساله اخیر ایران برمی‌گردد که دولت‌ها از تشکل‌ها و احزاب احساس خطر کرده‌اند و هر جایی که دیده‌اند مردم دور هم می‌آیند، سعی کرده‌اند از شکل‌گیری‌شان جلوگیری کنند و نگذارند مردم کنار هم بیایند.

اروپای شرقی مثال خوب محل شکل‌گیری این حرکت‌هاست.

در جاهایی که این صنف‌های خارج از نفوذ حاکمیت، قدرت پیدا کرده‌اند، توانسته‌اند قدرت بگیرند و زمانی که دولت مرکزی ضعیف شده، مردم کنار هم آمده‌اند و (اعتراضات و تظاهراتشان توانسته‌ تأثیر بگذارد.)

این احساس خطر، شبیه احساس خطری است که حکومت در قبال شبکه‌های اجتماعی آنلاین مثل فیس‌بوک و بالاترین دارد. این‌ها برای خودشان جامعه‌هایی شده‌اند که مستقل از حکومت به وجود آمده‌اند و برای خودشان تبدیل به قدرتی شده‌اند.

کسانی که در داخل حکومت هستند و درباره اینترنت چیزهایی می‌دانند، دارند یواش یواش متوجه می‌شوند که این‌ها برایشان خطرناک است و نمی‌توان اینترنت را دست کم گرفت و باید به عنوان ابزار مهم در مسائل اجتماعی وارد کرد و دیگر قابل صرف نظر کردن نیست.