«گفتمان مطالبه‏محور، تذکر به کاندیداهاست»

مریم محمدی

در حالی که کم‏تر از دو روز به برگزاری انتخابات دهمین دوره‏ی ریاست جمهوری در ایران باقی است، فعالیت‏های انتخاباتی از هر دو سوی نامزدها و گروه‏های اجتماعی موجود در صحنه‏ی انتخابات، اوج بیشتری یافته است.

آقای محمد علی عمویی، از فعالان سیاسی قدیمی چپ در ایران، عزت‏الله سحابی، مسئول «شورای فعالان ملی مذهبی» و هم‏چنین فرزانه‏ طاهری، مترجم، نویسنده و از فعالان «جنبش هم‏گرایی زنان».

آقای عمویی در پاسخ این پرسش من که انتشار بیانیه‏ی دوم در فرصت کوتاه باقی مانده‏، معطوف به چه هدفی است، می‏گوید:

یادآوری این‌که مطالبات برحق مردم چیست. سخن بر سر این است که مطالبات مردم ایران بسیار گسترده است. بخشی‏اش این‏ها است. چه بسا در تکمیل چنین لیستی، مطالبات دیگری افزوده شود. این یاد‏آوری و تذکر به کسانی است که ادعای خدمت کردن به این مردم را دارند و این‌که آیا این مطالب را ملحوظ می‏دارند یا خیر.

محمدعلی عمویی / عکس: تادانه

آقای عمویی، وقتی گفته می‏شود، ده مورد از مطالبات در برنامه‏ی کاندیداها مغفول مانده که می‏توان گفت موارد مهم و کلیدی‏ای هم هستند. در حالی که بسیاری از مطالبات هم در برنامه‏های کاندیداها (غیر از آقای احمدی‏نژاد) آمده‏اند، به نظر نمی‏آید، در آستانه‏ی برگزاری انتخابات، این تولید بی‏اعتمادی کردن نسبت به همه‏ی کاندیداها باشد؟

خیر! حتا قانون اساسی جمهوری اسلامی، با تمامی کاستی‏هایش، در فصل مربوط به حقوق ملت، حقوقی برای مردم قائل شده که طی این سی سال به کلی نادیده گرفته شده است. صرف این‌که این حقوق در قانون اساسی آمده است، نباید باعث شود که ما صرف‏نظر کنیم و آن‏ها را به عنوان مطالبات‏مان طرح نکنیم.

در فرمایشات آقایان کاندیداها، این‏جا و آن‏جا، به برخی از این مطالب اشاره شده. این تأکیدی است بر این‌که آیا تعهد می‏کنید و اگر فردا یکی از شما آمد و عمل نکرد، آیا به یاد می‏آورید که در مقابل این‏ها متعهد هستید؟ من بیشتر تعهد کاندیداها را روی این مطالبات مد نظر دارم.

از نظر شما، به عنوان کسی که در این حرکت نقش داشته و از امضا کنندگان آن هستید، رویکرد گفتمان مطالبه‏محور متوجه ضرورت شرکت در انتخابات است یا می‏تواند شیوه‏های دیگری از حضور انتخاباتی را هم دربر داشته باشد؟

رویکرد این حرکت، اساساً، مطرح کردن مطالبات است. یعنی در درون جوشش مردمی که به مناسبت شرایط انتخابات، استثنائاً، مجالی پیدا کرده‏اند و فردای بعد از انتخابات دیگر این مجال وجود نخواهد داشت، این مطالبات مطرح شود.

مخاطب این حرکت می‏تواند هم آن کسی باشد که رأیش را در صندوق می‏اندازد، هم کاندیداهایی باشند که وعده‏های معینی و بخشی از این مطالبات را در گفته‏های‏شان گنجانده‏اند و هم می‏تواند کسانی باشد که رأی نمی‏دهند. به علت این‌که باور دارند کاندیداهای موجود این مطالبات را عملی نخواهند کرد.

عزت‏الله سحابی / عکس: ابراهیم حیدری

از آقای عزت‏الله سحابی، در ارتباط با برخی از بندهایی که در این بیانیه به عنوان مطالبات مغفول در گفتمان کاندیداها آمده است، می‏پرسم: به عنوان مثال، حل مسأله‏ی انرژی هسته‏ای و غنی‏سازی اورانیوم، امری که در جامعه‏ی جهانی نیز مورد چالش است، چگونه باید در این سه روز باقی‏مانده، از جانب کاندیداها روشن شود و آن‏ها چه موضعی باید بگیرند؟

نامزدها اعلام کنند که مسأله‏ی هسته‏ای یا غنی‏سازی اورانیوم جزو حقوق مسلم ما است، اما این حقوق مسلم را تا آن‏جا پی‏گیری می‏کنیم و پافشاری می‏کنیم که سایر مصالح مملکت و حقوق مسلم ما، ضایع نشود ضربه نبیند.

برای مثال، به خاطر مسأله‏ی هسته‏ای، دولت در داخل کشور یک فضای امنیتی ایجاد کرده است. در این فضای امنیتی، هرکس که راجع به انرژی هسته‏ای بخواهد صحبت کند، فوراً متهم می‏شود که طرف‏دار آمریکا یا اسرائیل است. ما می‏گوییم، این فضا باید از بین برود. یعنی آزادی بیان، آزادی اجتماعات و سایر حقوق مندرج در قانون اساسی، نمی‏تواند در ارتباط با حق غنی‏سازی اورانیوم‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏، مخدوش شود، زیرپا گذاشته شود یا نادیده گرفته شود.

آقای سحابی، در آستانه‏ی برگزاری انتخابات، اعلام ده مورد تقاضاهای اساسی که مغفول مانده، می‏تواند مردم را در مورد شرکت در انتخابات، مردد کند؟

من این را ندیدم. ما خودمان، بسیار بسیار اصرار داریم، تقاضا می‏کنیم و از همه‏ی اقشار مردم دعوت می‏کنیم که در این انتخابات شرکت کنند. زیرا که رمز پیروزی اصلا‏ح‏طلبان بر حاکمیت انحصاری فعلی‏، فقط جمعیت مردم است که پای صندوق بیایند.

وقتی جمعیت زیاد باشد، امکان هرگونه تقلب در انتخابات را هم می‏بندد. مانند انتخابات سال ۷۶ ریاست جمهوری و ۷۸ مجلس ششم که وقتی انبوه مردم شرکت کردند، دیگر راه تقلب بسته شد. یعنی اسلحه‏ی تقلب که معمولاً حاکمیت‏ها به کار می‏برند، کند شد.

اما، مغفول ماندن به این معنی است که روی نکاتی که ما می‏گوییم، کاندیداها کم‏تر تأکید می‏کنند و آن هم شاید به این دلیل است که از حاکمیت می‏ترسند. از این‌که مثلاً، مقامات عالیه‏ی کشور پشت آن‏ها را خالی کنند.

فرزانه‏ طاهری، مترجم و نویسنده

خانم فرزانه‏ طاهری در این باره می‏گویند:

مدتی پیش، بیانیه‏ی دوم گفتمان مطالبه‏‏محور برای من فرستاده شد که امضا کردم. آن موقع، هنوز نه آقای کروبی و نه آقای میرحسین موسوی بیانیه‏های حقوق شهروندی و حقوق بشرشان را منتشر نکرده بودند. بخشی از مواردی که این‏جا به عنوان مغفول مانده ذکر شده‏، به صورتی در بیانیه‏ی‏های، به خصوص آقای کروبی‏، بیان شده است.

از جمله‏، مسأله‏ی پیوستن به کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان. منتها مطالبه‏ی جنبش هم‏گرایی زنان، پیوستن بدون قید و شرط بود. ولی این‏جا با شکلی که در مجلس ششم تصویب شد، یعنی با حق تحفظ، آمده است. بدون این‌که مشخص کنند چه ماده‏هایی را در تطابق یا عدم تطابق با مسایل فرهنگی‏، سنتی یا شرعی می‏گنجانند.

بخشی از این مطالبات به تدریج در برنامه‏ها آمد. آقای موسوی که برنامه‏شان را تازه روز یک‌شنبه، به صورت کتاب منتشر کردند و از دوشنبه می‏توان آن را دانلود کرد. ولی این بیانیه قبل از اتفاقات اخیر تدوین شده است.

درباره‏ی ده موردی که در بیانیه‏ی دوم آمده که کاندیداها به آن‏ها توجه نکرده‏اند و مغفول مانده، به چه مواردی می‏توانید اشاره کنید؟

مثلاً، موضوع انرژی هسته‏ای، مسأله‏ای نبوده که از سوی گروهی به صورت یک مطالبه عنوان شده باشد. شاید به همین دلیل هم به آن پرداخته نشد و کاندیداها هم‏چنان به صورت کلی‏، راجع به آن حرف زدند و هنوز هم یک جور خط قرمز محسوب می‏شود.

البته در مطلبی که در اعتماد ملی نوشتم، به این مسأله اشاره کردم و نوشتم: هنوز برای مردم ملموس نیست که نیروگاه‏های هسته‏ای قرار است چه سودی عاید مردم بکنند. همه چیز در یک خلاء دارد بحث می‏شود و شکل حیثیتی پیدا کرده است.

این توضیحی است که من به صورت کلی می‏توانم در مورد بیانیه‏ی دوم گفتمان مطالبه محور بدهم. چون در برنامه‏هایی به این مطالبات اشاره شده، بعضی‏ها کلی‏تر و برخی دیگر جزیی‏تر، بعضی‏ها به بخشی از آن پرداخته‏اند و به بخش دیگر نپرداخته‏اند. به هر حال از لحاظ زمانی، قبل از بیانیه‏ی اخیر کاندیدا‏ها تدوین شده است.

در مقدمه‏ی این بیانیه جمع‏بندی‏ای آمده است، مبنی بر این‌که گفتمان مطالبه‏محور، در مجموع تأثیرات مثبتی در رویکردهای انتخاباتی کاندیداها و ارتقای مطالبات داشته است. فکر می‏کنید، این حرکت، در کلیت خود، رویکرد شرکت در انتخابات را تقویت کرده یا اشکال دیگری از حضور انتخاباتی را؟

فکر می‏کنم، منجر به رویکرد شرکت در انتخابات شده است. یعنی بخشی از تحریمی‏ها، مثل دانشجویان تحکیم وحدت که زیر فشار و سرکوب زیادی بودند، آن‏ها هم مطالبات‏شان را مشخصاً با آقای کروبی مطرح کردند و ایشان پاسخ داد که در حد توانش سعی می‏کند به این مطالبات جامه‏ی عمل بپوشاند. جاهایی هم که نتواند، به مردم توضیح می‏دهد که موانع چه بودند.

کسانی مثل تحکیم وحدت یا اداوار تحکیم که دوره‏ی قبل انتخابات را تحریم کردند، به این نتیجه رسیدند که باید به این شکل حضور پیدا کنند، حضوری موثر و فعالانه، نه این‌که بگذارند کاندیداها مسایلی کلی را مطرح کنند و بعد آن‏ها ببینند مایل هستند از آن‏ها حمایت کنند یا نه.