تجربه جهان فارسی‌زبان در هوای لندن

معصومه ناصری

ارتباط با جهان فارسی‌زبان کار پیچیده‌ای است اما دشوار نیست. این را تجربه اولین کنفرانسی می‌گوید که حول محور زبان فارسی با حضور روزنامه‌نگاران و سینماگرانی از سه کشور ایران، تاجیکستان و افغانستان در دانشکده مطالعات شرقی و آفریقائی دانشگاه لندن، در حال برگزاری است.

کنفرانس ارتباط با جهان فارسی زبان در لندن/عکس‌ها از زمانه

در مرور تجربه‌های روزنامه‌نگاران و سینماگران این سه کشور در طول این کنفرانس گاهی متوجه اشتراکات عمیقی می‌شوی که ناشی از زندگی در یک منطقه جغرافیایی و فرهنگی است اما دنیای شهروندان این سه کشور گاهی چنان بیگانه از هم به نظر می‌رسد که تنها نقطه مشترک فقط همان واژه‌های فارسی است که با سه لهجه متفاوت ادا می‌شود.

حرف زدن از استقلال رسانه‌ها در اولین نشست این کنفرانس فرصتی برای روزنامه‌نگاران هر سه کشور است تا دریابند در راه دشوار دموکراسی هر کدام با چه سنگ‌ها و شاید صخره‌هایی روبرو شده‌اند.

فهیم دشتی(وسط) از تداوم جنگ روزنامه‌نگاران با صاحبان قدرت می‌گوید

فهیم دشتی روزنامه‌نگار افغانستانی در نشستی درباره خط قرمزها در کار روزنامه‌نگاری می‌گوید همکاران ایرانی‌اش این شانس را دارند که خط قرمزهایشان به وضوح مشخص باشد این جمله، لبخند به لب روزنامه‌نگاران ایرانی می‌آورد که در فاصله خط قرمزهای بی‌پایان به گفته کسری نوری روزنامه‌نگار ایرانی مدام در رفت و آمدند.

فهیم دشتی سردبیر گروه مطبوعاتی کلید می‌گوید در افغانستان همیشه جنگ بوده حالا جنگ ظاهرا تمام شده است اما جنگ ما روزنامه‌نگاران با صاحبان قدرت ادامه دارد.

در تاجیکستان اما انگار هنوز شور اجتماعی سیاسی برای خواستن و بسیار خواستن تغییر، به چشم نمی‌آید. در اینجا این‌طور که شهلا اکابر سینماگر تاجیک می‌گوید هنوز خبرهای هیچ روزنامه‌ای روز شهروندان تاجیک را داغ نمی‌کند چرا که روزنامه‌ای در کار نیست.

هفته‌نامه‌هایی محدود و معدود، درگیر و دار چارچوب‌های سیایت حاکم تلاش می‌کنند با تاکید بر لزوم گسترش آموزش عمومی فرهنگ سنتی را تغییر دهند. فرهنگی که شهلا اکابر به زمانه می‌گوید زنان را به حاشیه سخت زندگی پرت کرده است.

اما کدام تصویر و کدام روایت به جامعه و جهان فارسی زبان نزدیک است وقتی که به قول هوشنگ گلمکانی از سخنرانان نخستین روز کنفرانس، فیلمسازان ما از زاویه دید طبقه روشنفکر به مسائل نگاه می‌کند و فیلم‌های ایرانی روایت مستندی از این جامعه نیست و صدیق برمک فیلمساز افغانستانی از صخره‌هایی می‌گوید که به نام مذهب یا سیاست در سر راه فیلمسازان قرار گرفته است؟

برای دست یافتن به روایت مستند، یکی از راه‌ها رفتن به سراغ روایت‌های دست اول است روایت‌هایی از درون که کار کسانی است بدون آموزش معمول که مشاهده می‌کنند و می‌دانند شهادت دوربین و ضبط‌شان برای دیگران مفید است. شهروندان روزنامه‌نگار چند سالی است به جهان رسانه‌ها اعتبار و رنگ تازه‌ای بخشیده‌اند.

روزنامه‌نگاری شهروندی/ از راست: شفقت رجبیان، مهدی جامی و شادی صدر

روزنامه‌نگاری شهروندی موضوع نشستی است با حضور شادی صدر، وکیل و فعال اجتماعی در ایران و شفقت رجبیان روزنامه‌نگار تاجیک که در طی آن از واقعیت رسانه اینترنت در دو کشور سخن گفته می‌شود.

در تاجیکستان که داشتن خط اینترنت منوط به اجازه مقامات محلی است تازگی کسانی دست به کیبورد شده‌اند و تلاش می‌کنند بر افسردگی سیاسی- اجتماعی حاکم غلبه کنند. در ایران اما به گفته شادی صدر وکیل و فعال اجتماعی ایرانی از اینترنت به عنوان جایگزین رسانه‌هایی نام می‌برد که در این سال‌ها مدام توقیف شده‌اند.

اینترنت در ایران به گفته خانم صدر به زنان قدرت می‌دهد تا صدای خودشان را به گوش پاره‌های دیگر جامعه برسانند اما کاربران اینترنت که در ایران بیش از ده درصد و در در تاجیکستان کمتر از یک درصد هستند چطور می‌توانند باعث رونق بازار رسانه شوند؟

وبلاگ‌نویسان یا "روزنامه‌نگاران بدون مزد" می‌توانند نشانه‌ای از این تغییر و خود این تغییر باشند که نوری در تاریکی به چشم می‌آیند و هر روز تعداشان بیشتر می‌شود.