«قانونی برای فیلترینگ وجود ندارد»

مریم محمدی

در مورد موج جدید فیلترینگ در ایران، بسیاری از سایت‌هایی که در حوزه‌ی زنان فعالیت می‌کردند، فیلتر شد. در همین مورد با ‌ساناز الله‌‌بداشتی،‌ روزنامه‌نگار و وبلاگ‌نویس گفت‌وگو کردم.

خانم الله‌‌بداشتی، فیلترینگ سایت‌های مربوط به زنان در ایران الان چه وضعیتی دارد؟

می‌توانم به شما بگویم به طور وسیع تمام سایت‌هایی که در مورد زنان، حقوق بشر و موضوعات انتقادی نسبت به دولت و نهادهای دولتی مطلب داشتند، فیلتر شدند. فیلترینگ الزاماً محدود به سایت‌ها نبود، وبلاگ‌های شخصی افراد شناخته‌شده بودند که در وبلاگ‌شان مطالبی نوشتند درباره‌ی غیر از مطالبی که گفتم، وبلاگ‌هایشان مسدود شده است.

پیگیری‌هایی که ما امروز انجام دادیم و با دفتر اینترنت دادستانی تهران صحبت کردیم و با مخابرات هم صحبت کردیم، گفتند دستورالعمل جدیدی است که براساس مصادیق تعیین شده‌ی تخلفات اینترنتی ارائه شده که این وبلاگ‌ها و این وب‌سایت‌ها باید فیلتر بشوند.

مصداقی که بر اساس آن اقدام به فیلترینگ می‌کنند، آیین‌نامه‌ی مصوب شورای عالی فرهنگی است که سال گذشته با پیشنهاد وزارت ارشاد، در آن شورا مصوب شده و آن را در حقیقت مبدا شروع این برخوردها قرار داده‌اند که این کار اصلاً خلاف قانون است. چون شورای عالی فرهنگی نمی‌تواند آیین‌نامه‌ای بدهد که مجازات تعیین بکند.

اگر غیرقانونی است، چه راهی برای وبلاگ‌نویس‌ها و این افراد وجود دارد؟

دادسرا مصر است افرادی که معتقد هستند وبلاگ‌شان اشتباه فیلتر شده یا حتا دادستانی آن‌ها را فیلتر کرده، به دفتر اینترنت دادرسی ارشاد مراجعه کنند، پس از بررسی پرونده‌ای که براساس ِ ادله‌ی مصادیق تخلف اینترنتی است، اگر تشخیص داده بشود که این تخلف، یک بار بوده و یا حالا تعمدی در آن نبوده، یک تعهد کتبی اخذ می‌شود از آن فرد و احتمالاً اجازه‌ی رفع فیلترینگ به وبلاگ داده می‌شود.

اول هفته‌ی اخیر، تعداد زیادی از وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌های ایرانی فیلتر شدند

به شما مستقیماً همین را گفته‌اند خانم الله‌بداشتی؟

من خودم با دفتراینترنت دادستانی صحبت کردم. اما به بچه‌هایی هم که پیگیر ماجرای فیلترشدن وبلاگ‌شان شده‌اند (وبلاگ! نه سایت، یعنی وبلاگ شخصی‌شان) این را گفته‌اند.

این افراد فقط مسوولین وبلاگ‌ها و سایت‌های زنان بودند؟

نه، نه، واقعاً آدم‌هایی که حتا مطلبی که شما حتا عنوان مجرمانه هم به آن بدهید در وبلاگ‌شان وجود نداشته، فقط به صرف این‌که آدم‌های شناخته‌شده‌ای بودند، یا حتا روزنامه‌نگار بودند‌، سایت‌شان فیلتر شده است. وقتی هم که تماس می‌گیرند، توضیح قانع‌کننده‌ای نمی‌دهند. چون به‌هرحال یک دستورالعمل کلی می‌دهند و فهرست می‌دهند که فقط این‌ها باید فیلتر بشوند.

اگر این روند جدیدی است، می‌شود گفت از کی شروع شده است؟

ببینید، این دستورالعمل شنبه به ISP ها ابلاغ شده است.

شما از نظر حقوقی می‌توانید پیگیری قانونی بکنید؟

من با یک حقوقدان که صحبت کردم، متوجه شدم هیچ پیگیری حقوقی نمی‌شود کرد؛ مگر این که کسانی که وبلاگ‌ها و سایت‌های‌شان فیلتر شده، به دادسرای انتظامی قضات شکایت کنند درباره حکمی که ‌دادستانی تهران اجرا کرده است. ولی آن هم معیارش فقط یک چیز می‌تواند باشد، آن هم این‌که از دادستانی حکم کتبی داشته باشد که هیچ سایت و وبلاگی ندارد.

یعنی عملاً هیچ کاری نمی شود کرد. مگر این‌که به وزارت ارشاد مراجعه بکنند و دلیلش را بپرسند. ولی هیچ پیگیری حقوقی و قانونی نمی‌شود برای این ماجرا کرد. چون قانونی در این مورد وجود ندارد که شما بگویید حالا از قانون تخطی شده یا نه.

در پیگیری این مطلب با آقای داود زارعیان، مسوول فیلترینگ در اداره‌ی مخابرات ایران صحبت کردم که او گفت:

بخش سایت، در واقع در اختیار شرکت مخابرات ایران نیست. ما در واقع فقط زیرساخت‌ها را داریم. بخش فیلترینگ، در اختیار شرکت فن‌آوری اطلاعات است که زیر مجموعه‌ی وزارتخانه محسوب می‌شود. ما شرکت مخابراتی ایران هستیم.

فن‌آوری اطلاعات، زیرمجموعه‌ی کدام وزارت‌خانه است؟

وزارت ارتباطات. ما فقط زیرساخت‌ها را تامین می‌کنیم. درواقع بخش محتوا و بخش نظارت با ما نیست.

در اداره‌ی فن‌آوری اطلاعات با آقای مهندس ‌مهدیون، مسوول این اداره صحبت می‌کنم، ولی او هم می‌گوید:

اصلاً از دستمان خارج شده.

پس در اختیار چه دستگاهی هست؟

اداره‌ی مشترکین اینترنت کشور.

با اداره‌ی مشترکین اینترنتی کشور که گفته می‌شود مسوول فیلترینگ سایت‌ها‌ست تماس می‌گیرم:

بینید، اینجا شورایی هست به‌نام شورای فیلترینگ. هر چیزی که آن‌ها بگویند، که متشکل از وزارت اطلاعات و صدا و سیما و خود مخابرات است و در حوزه وزیر است. آن‌ها به ما اعلام می‌کنند که فلان سایت فیلتر بشود، ما هم اعمال می‌کنیم. آن‌طوری نیست که ما کاری بکنیم. ما فقط به این ISP‌ها می‌گوییم فلان سایت بنا به دستور شورای فیلترینگ، باید فیلتر بشود.

از یکی دیگر از مسوولین این اداره، در مورد فیلترینگ سایت‌های مربوط به زنان سوال می‌کنم:

بخش مخابرات و وزارتخانه‌‌ی ما در این تصمیم‌گیری دخیل نیست. کل قضیه‌ی فیلترینگ را کمیته‌ی تعیین مصادیق انجام می‌دهد. ما هم مثل شما استفاده‌کننده‌ایم. اگر نهایتاً قرار باشد سایتی فیلتر بشود، به ما نامه می‌زنند می‌گویند که این سایت‌ها را توی آن پهنای باند خودتان فیلتر بکنید. یعنی ما هم مصرف‌کننده هستیم، ما تصمیم‌گیرنده‌ی این قضیه نیستیم.

آیا شما اخیراً چنین دستوری داشتید؟

ما اطلاعی نداریم. یعنی از طریق ما که چنین چیزی نیامده است.

ولی قاعدتاً از طریق شما باید فیلتر بشود‌، اگر فیلتر شود.

یک نامه‌ای داده می‌شود به ما. مثل شرکت‌های دیگر خصوصی، ما هم شرکتی حساب می‌شویم که عرضه‌ کننده‌ی پهنای باندی به مدیریت و بخش داخلی مخابرات است. در نهایت هم می‌گویند که این سایت‌ها را فیلتر بکنید یا این سایت‌ها را رفع فیلتر بکنید. ما چنین موردی نداشتیم.