آواز اِبی به یادِ زندانیان سیاسی

سُها دادفر

عصر روز جمعه، مراسم شب همبستگی با زندانیان و دانشجویان سیاسی، در پی فراخوان «ایرج جنتی عطایی»، ترانه‌سرای نامدار ایران، در مرکز آموزشی کارگران سوئد ABF در استکهلم برگزار شد.

به همت کانون نویسندگان ایران در تبعید، این برنامه علاوه بر استکهلم، دیروز و امروز در دو شهر دیگر سوئد، گوتنبرگ و مالمو نیز برگزار شد.

ایرج جنتی عطایی، ترانه‌‌سرای پرآوازه و ۶۲ ساله ایرانی که خالق برخی از ماندگارترین ترانه‌های موسیقی پاپ ایران است، روز ۱۹ دسامبر ۲۰۰۷ در اطلاعیه‌ای از همه خواست که از دانشجویان در بند و زندانی و خانواده‌های آنان در ایران حمایت کنند.

او در این اطلاعیه نوشته بود: «چیزی که در دانشگاه‌های ما اتفاق افتاده، خون‌آلوده کردن نگاه زادگاه ما به آینده است. دانشگاه که قرار بود آغوش امنی باشه برای جهان‌سازان آینده، تبدیل شده به چهار راه هجوم نیروهای امنیتی رژیم اسلامی.

ایرج جنتی عطایی

دانشجویان آزادی‌خواه و برابری‌طلب رو دستگیر کردن و در زندان‌ها زیر شدیدترین شکنجه‌ها اون‌هارو وادار به خودکشی، خودستیزی، خودگریزی و از خودبیگانگی کردن. من از کسانی که در خارج از ایران بی‌هراس دستگیری و شکنجه، می‌تونن بازتاب پرخاش دانشجویان ما باشن، می‌تونن بخوان از نیروهای مترقی، از ارگان‌ها، از منابع قانونی و حقوقی که برای آزادی دانشجویان دستگیر شده تلاش کنند، نیروهاشونو یکی بکنند و اگر نیروهایی هستند که برای این کار سازماندهی شدند، به اونا بپیوندند.»

بر همین اساس، عصر روز گذشته در نخستین شب همبستگی با زندانیان و دانشجویان سیاسی در سوئد، ابتدا «بهرام رحمانی»، عضو هیات دبیران کانون نویسندگان ایران در تبعید، پیام این تشکل را برای حاضران در جلسه خواند.

در این پیام با تاکید بر افزایش سرکوب جنبش‌های دانشجویی، زنان و کارگران در ایران و همچنین تشدید ارعاب عمومی در دولت احمدی‌نژاد آمده بود: «اکنون بیش از گذشته و هر روزه، معیشت مردم در خطر قرار می‌گیرد و خط فقر، که چیزی جز یک زندگی سراسر مملو از گرسنگی، بیکاری و درد نیست، هستی اکثریت مردم را درمی‌نوردد.»

در ادامه این پیام، با تاکید بر ضرورت این‌که باید مردم آزادی‌خواه سراسر جهان را متوجه شرایط دردناک مردم ایران کرد، آمده بود: «با وجود خفقان، بگیر و ببندها، هجوم‌ها، و شکنجه و اعدام‌ها، پیکار مردم جامعه ما همواره در جریان بوده است. کانون نویسندگان ایران نیز، چه در چارچوب همان زندان بزرگ، چه در تبعید، بخشی از همین مبارزان عرصه آزادی و برابری به‌شمار می‌آید و دفاع از حقوق مردم ایران برای برخورداری از یک زندگی انسانی و شرافتمند و آزاد، محور مبارزات آن را تشکیل می‌دهد.»

برنامه‌ شب همبستگی با زندانیان سیاسی در استکهلم با حضور بیش از ۲۶۰ نفر ایرانی، با آواز شمیم، خواننده ساکن استکهلم آغاز شد.

اِبی

این خواننده، ترانه نخست خود، «سنگسار» را به یاد همکلاسی خود که سال‌ها پیش سنگسار شده بود، تقدیم به همه کسانی کرد که در طول تاریخ به این شیوه سنگسار شده‌اند. نام ترانه دوم شمیم، «کودک فقر» بود.

«شیرین مهربد»، خواننده بعدی بود که در این شب به اجرای برنامه پرداخت. وی از زندانیان سیاسی دهه شصت بوده که که نخستین آلبوم خود را با نام «اوج غریب یک صدا» در سال ۲۰۰۶ منتشر کرده است.

این خواننده که ساکن کانادا است، دو ترانه «یگانگی» و «لالایی» را برای حاضران در جلسه خواند. ترانه‌سرای این دو آهنگ «شهریار دادور»، شاعر و ترانه‌سرای ساکن استکهلم است و آهنگساز آن‌ها نیز زنده‌یاد «بابک بیات» است که توسط پسر او «بامداد بیات» تنظیم شده است.

مهربد پیش از اجرای ترانه «یگانگی»، با اشاره به زندانیان سیاسی دهه شصت گفت: «بدترین قسمت زندان، بیش از درد و شکنجه، جدایی بود. زمانی که بچه‌ها را برای اعدام می‌بردند.

تصور کنید که دوست‌تان را در زندان دارند می‌برند برای اعدام و شما چه حالتی دارید؟ خیلی‌ها خسته شده‌اند از تکرار این حرف‌ها، اما من وظیفه خود می‌دانم آنقدر این حرف‌ها را تکرار کنم تا دیگر این اتفاق نیفتد.

امشب را با یاد همه کسانی می‌خوانم که در بند کنار هم بودیم و لحظه‌های سختی را با هم گذراندیم. قصد نوحه‌سرایی برای آن‌ها را ندارم. چون آن‌ها با اعتقاداتشان اعدام شدند. هم‌چنین می‌خوانم برای بچه‌های دربند اکنون، با این امید که روزی برسد که دیگر کسی به‌خاطر اعتقاداتش در زندان نباشد.»

شیرین مهربد

وی که کار خود را متعلق به نسلی می‌داند که روایتش برای جوانان هنوز ناگفته مانده است، پیش از خواندن ترانه «لالایی»، آن را به همه مادرانی تقدیم کرد که ناچار شدند به دلایلی چون جنگ ناخواسته و اعتقادات سیاسی‌شان از فرزندان‌شان جدا شوند.

وی گفت: «خیلی از بچه‌ها در زندان همراه مادرانشان بودند. حداقل سه تا از آن‌ا را به‌خاطر دارم. لحظه‌هایی که می‌خواستند از مادرشان جدا شوند، بسیار تکان‌دهنده بود. لالایی را می‌خوانم برای آن بچه‌ها که حالا بزرگ شده‌اند و دوست دارم آن‌ها بدانند ما چه گذشته‌ای داشتیم.»

در بخش نخست برنامه شب همبستگی با زندانیان و دانشجویان سیاسی در استکهلم، «یاور استوار»، «شهریار دادور»، «اکبر ذوالقرنین» و «رباب محب» که همگی ساکن استکهلم هستند به شعرخوانی پرداختند. شهریار دادور و اکبر ذوالقرنین، ترانه‌سرا نیز هستند.

در بخش دوم برنامه «ابی»، هنرمند پرآوازه ساکن سوئد، پیش از این‌که ترانه «سیاه‌پوش‌ها» را بخواند، گفت: «خوشحال هستم در کنار کسانی هستم که با دست خالی صدای اعتراض خود را به جهانیان می‌رسانند و امیدوارم من هم سهمی هرچند کوچک در این قضیه داشته باشم.»

شمیم، خواننده ساکن استکهلم

وی پس از اجرای ترانه سیاه‌پوش‌ها، از ایرج جنتی عطایی تحت عنوان «اسطوره ترانه‌سرایی نوین ایران» دعوت کرد تا برای شعرخوانی روی صحنه بیاید. نکته حائز اهمیت این است که سالن برگزاری برنامه شب همبستگی با زندانیان و دانشجویان سیاسی، برای اجرای کنسرت مناسب نبود. اما اجرای پر قدرت «ابی» (به همراهی دو هنرمند با نام‌های «یارا» و «مسعود» با سنتی‌سایزر و گیتار اجرا داشتند)، امکانات اندک سالن را تحت‌الشعاع قرار داد.

ایرج جنتی عطایی، ابتدا شعر «به من چه» را که با صدای بیژن مرتضوی خوانده و منتشر شده است، برای حاضران در جلسه خواند و پس از آن دو شعر «یاور همیشه مومن» و «پل» را نیز برای حاضران در جلسه قرائت کرد.

شعر «یاور همیشه مومن» که با صدای «داریوش» خوانده شد و «پل» که با صدای «گوگوش» در سال‌های پیش از انقلاب خوانده شده، هر دو از ترانه‌های ماندگار موسیقی پاپ ایران به‌شمار می‌آیند.

ایرج جنتی عطایی، فارغ‌التحصیل دانشکده هنرهای دراماتیک تهران است و هم‌چنین در کالج چلسی دانشگاه لندن تاتر و جامعه‌شناسی هنر خوانده است.

او در اجرای ترانه‌ها، هم‌چون یک بازیگر رادیویی، از فنون بازیگری بهره می‌برد تا ظرافت شاعرانه و حس مستتر در کلام را به مدد بازی و افت و خیزهای صدای خود به‌خواننده منتقل کند.‌ ابی در میان شعرخوانی جنتی عطایی، آهنگ‌های «تبر» و «بگو نه» را اجرا کرد.

برنامه شب همبستگی با زندانیان و دانشجویان سیاسی دیروز و امروز هم در دو شهر گوتنبرگ و مالمو برگزار شد. در این دوشب، علاوه بر ایرج جنتی عطایی و ابی، شاعران و نویسندگانی چون شهلا آقاپور، علی آینه، مصی تقی‌پور، منظر حسینی، شریف سعیدی، عباس سماکار و ستار لقایی در گوتنبرگ و مالمو به شعرخوانی و سخنرانی پرداختند.