زنانی که در تاریکی گام برمی‌دارند

برگردان: علی آخوندان

بانوانی پیچیده در چادرهای عربی سیاه و روسری یک به یک به زمین بسکتبال جده وارد می‌شوند. آن‌ها تیم «جده یونایتد» هستند که به هر زحمتی که هست می‌خواهند ورزش کنند.

طولی نمی‌کشد چادرشان را با یونیفرم‌های ورزشی عوض می‌کنند. یونیفورم‌هایی کاملاً پوشیده با شلوارهای سفید و لباس‌هایی که روی آن اسم‌شان با حروف قرمز نوشته شده است. فرصت را غنیمت می‌شمارند. می‌دانند شاید دیگر نتوانند. هول‌زده شروع به تمرین می‌کنند. ذوق‌زده شوت می‌زنند؛ پاس می‌دهند و سه‌گام می‌روند.

این تیم را اکثراً دانشجویان و خانه‌دارهایی تشکیل داده‌اند که این روزها دارند خود را برای تورتمنتی محلی آماده می‌کنند. آرزویشان این است روزی بتوانند در رقابت‌های بین‌المللی شرکت کنند و در خارج از عربستان نماینده کشورشان شوند. چیزی که البته تا به امروز سعودی‌ها اجازه‌اش را نداده‌اند و ظاهراً به این زودی‌ها هم نخواهند داد.

«می‌خواهیم خودمان را تا سطح المپیک پیش ببریم!» این جمله خوش‌بینانه را خانم شثا بخش، یکی از اعضای این تیم که در عین حال دانشجوی حقوق هم هست می‌گوید. او اضافه می‌کند: «ما پتانسیل زیادی داریم، اما متأسفانه امکانی برای نشان دادنش نداریم.»

در عربستان قوانین بسیار سخت‌گیرانه‌ای از اسلام حاکم است. آن‌چنان که اختلاط مرد و زن در جامعه ممکن نیست و ضمناً زنان سعودی کماکان برای رانندگی و یا تنها مسافرت کردن نیاز به گواهی پدر یا شوهرشان دارند.

در این میان رهبران مذهبی این کشور هنوز ورزش دختران حتی در مدارس‌شان را ضد اسلامی می‌پندارند و بر ممنوعیت آن تأکید دارند. وضعیت به گونه‌ای است که همین تازگی یک مسابقه فوتبال و یک مسابقه ماراتن که از نادرترین اتفاقات مربوط به بانوان سعودی هستند به دلایلی لغو شدند تا زنان ورزش‌دوست دلسردتر شوند.

خوشبختانه در عین حال سالن‌های ورزش خانم‌ها که از آغاز دهه 90 کاملاً بسته شده بودند تحت شرایطی خاص و به شکلی خاص بازگشایی شده‌اند و همین می‌تواند به آن‌ها امید ببخشد.

عربستان یکی از معدود کشورهای حاضر در المپیک آتی است که هیچ نماینده زنی در کاروانش ندارد. حتی فشارهای کمیته بین‌المللی المپیک بر مقامات سعودی منجر نشده کمیته المپیک این کشور یک ورزشکار زن به مجموعه‌اش اضافه کند.

این سیاست‌های سخت‌گیرانه سعودی به رغم این‌که با اعتراض‌های خارجی روبرو می‌شود اما در نقطه مقابل از حمایت جامعه پدر سالارانه و سنتی داخلی برخوردار است که این محدودیت‌ها را می‌پسندد.

بنابراین مخالف‌خوانی‌های خارج از کشور راه به جایی نمی‌برند. باور عموم این است آزاد کردن ورزش بانوان منجر به آزادی‌هایی مثل آن‌چه زنان در غرب برخوردارند، می‌شود و فرهنگ شرعی امروزشان به این دلیل ضعیف خواهد شد.

در این بین مؤسس و کاپیتان تیم بسکتبال جده یونایتد، خانم لینا المینا نظر دیگری دارد و معتقد است ورزش را باید به‌عنوان نیرویی مثبت نگریست و بهتر آن است که به بخشی جداناپذیر از زندگی روزانه هر زن جوان بدل شود.

المینا که خود دو دختر دارد، می‌گوید: «وقتی می‌شنوم بعضی خانواده‌ها می‌گویند ورزش برای دختران گناه به‌حساب می‌آید، واقعاً غمگین می‌شوم. چون می‌بینم دارند دخترانشان را از چیزی محروم می‌کنند که واقعاً به آن نیاز دارند.»

در این شهر بندری دریای سرخ، جدا از «جده یونایتد» می‌توان دوازده تیم بسکتبال دیگر متشکل از بانوان سعودی سراغ گرفت. بی‌جهت نیست این شهر را آزادترین شهر فعلی عربستان می‌دانند. تعداد بسکتبالیست‌های خانمی که در این شهر هستند چند صد نفر اعلام شده، ولی فقط بعضی از آن‌ها قانوناً اجازه فعالیت دارند که البته فعالیت‌شان بی سر و صدا و زیر چتر حمایتی سازمان‌های خیریه و یا به عنوان بخشی از کالج‌های خصوصی ممکن شده است.

تیم‌های دیگری هم هستند که هنوز مجوزی برای فعالیت اخذ نکرده و چشم به آینده دارند. آن‌هایی هم که اجازه دارند باید خیلی دست به عصا حرکت کنند که به مشکل برنخورند. به همین دلیل از جمع این بسکتبالیست‌های خانم کمتر می‌توان کسی را یافت که به مصاحبه و عکس گرفتن راضی شود. ترس از جلب توجه و مجبور شدن به ترک بسکتبال، واهمه‌ای است که راحتشان نمی‌گذارد.

بر خلاف بانوانی که در تاریکی گام برمی‌دارند، عده‌ای دیگر اما می‌کوشند نگاه جامعه عربستان را به خود معطوف کنند تا شاید با این شیوه راه تغییرات در این کشور را هموارتر کنند.

مبارزه آرام آن‌ها علیه شرایط سخت موجود تبعات دردسرسازی هم دارد. آن‌ها باید خود را در برابر انتقادهای صریح روحانیون محافظه‌کاری که همیشه به‌شدت با این فعالیت‌ها ناسازگارند آماده نگه دارند.

برای مثال اعتراض اخیر رهبران مذهبی صاحب نام سعودی به نام‌های عبدالرحمان البرک، عبدالله الجبرین و عبدلعزیز الرجحی چندی پیش در سایت نور اسلام در قالب فتوایی اعلام شد که با توجه به آن باید تمام مراکز ورزشی در سراسر کشور بسته شود.

در این فتوا آمده: «باز کردن این مراکز یکی از علل اصلی شیوع فساد شمرده می‌شود و روشن است زنانی که مکرراً به این مراکز می‌روند از جمله زنانی هستند که از سلوک اسلامی برخوردار نیستند.»

با توجه به احکام دینی رهبران سعودی می‌توان به آسانی حدس زد ادامه هر گونه فعالیت بانوان سعودی حتی فعالیت‌های ورزشی در این سطح با دشواری‌های بسیاری روبرو است. در این میان بانوانی که علاقه دارند به همین فعالیت‌های ممکن ادامه دهند، خود را خیلی تنها می‌بینند.

لینا المینا در باره آن‌چه راهشان را برای رسیدن به مقصد طولانی کرده می‌گوید: «مانع اصلی ما در این مسیر این است که ورزش کردن ما زنان در عربستان نه تنها از سوی مراجع دینی که حتی از نظر اجتماعی هم غیر قابل قبول است. این سدی است که ما پیش از هر چیز باید بشکنیم.»

منبع: کریستین ساینس مانیتور