واتیکان به دنبال اولین کلیسا در خاک عربستان

برگردان: علی آخوندان

مقامات مذهبی واتیکان تأیید کرده‌اند که در حال مذاکره با شاهزادگان سعودی برای برپایی اولین کلیسای کاتولیک در خاک عربستان هستند.

اسقف اعظم پل - مونگ ال هاشم، فرستاده ویژه پاپ به شبه‌جزیره، آغاز روابط دیپلماتیک میان واتیکان و عربستان را تأیید کرده است. پاپ بندیکت شانزدهم شخصاً این تقاضا را با ملک عبدالله به هنگام سفر پادشاه عربستان به واتیکان در میان گذاشته بود. سفری که اولین سفر یک شاه سعودی به واتیکان به حساب می‌آمد.

مذاکرات واتیکان با شاهزادگان سعودی در شرایطی انجام می‌شود که در این کشور فعالیت ادیان دیگر ممنوع است و حتی ورود نیروهای کار فیلیپنی و هندی روزافزون و در نتیجه افزایش اخیر تعداد مسیحیان این کشور که امروز به مرز ۸۰۰ هزار نفر هم رسیده‌اند، عملاً تأثیری در این نگرش نداشته و مسجد همچنان تنها مکان برای عبادت خداوند محسوب می‌شود که آن مساجد نیز تا به امروز در اختیار مسلمانان سنی قرار داشته است.

کلیسای سن‌ماری در دوحه، پایتخت قطر

پدر فدریکو لومباردی سخنگوی ارشد واتیکان، ساخت یک کلیسا در این کشور کلیدی دنیای اسلام را موفقیتی تاریخی در مسیر پیشرفت آزادی‌های مذهبی در سراسر دنیا و تقویت تفاهم بین ادیان خوانده است.

تلاش برای ساخت کلیسا در عربستان نشان می‌دهد در دوران بندیکت شانزدهم، واتیکان در روابط با دنیای اسلام یک گام فراتر از همیشه گذاشته و از همتایان اسلامی‌اش خواسته برای همکاری متقابل بیشتر، همان طور که جمعیت‌های اسلامی در کشورهای غربی از موهبت آزادی دینی برخوردارند، به اقلیت مسیحی ساکن در کشورهای اسلامی نیز این امتیاز اعطا شود.

واتیکان در این راه برای نرم کردن دل شاهزادگان سعودی، ساخت بزرگ‌ترین مسجد اروپا به هزینه عربستان در شهر رم در آن سوی رودخانه تیبر در نزدیکی واتیکان را یادآوری می‌کند تا بتوانند موافقت اعراب را برای ساخت کلیسای مورد نظرش جلب کند.

شروع گفت‌وگوهایی از این دست نشان می‌دهد دیالوگ بین ادیان به مرور شکلی جدی‌تر به خود می‌گیرد و طرفین برای یافتن کلماتی بهتر در تلاشند تا بتوانند به مدد آن، خشونت‌های افراطی فعلی را به حاشیه بکشند و یا این که دست کم سوء تفاهم‌های معمول را کنار بگذارند.

افتتاح اولین کلیسای مسیحی در قطر در هفته پیش نیز در همین راستا ارزیابی شد و با وجود این که تا به حال نه صدای ناقوسی از این کلیسای قطری شنیده شده و نه صلیب بزرگی سردرش دیده شده است، این کلیسا حرکتی بسیار مثبت در پیش‌برد روابط میان اسلام و مسیحیت شمرده می‌شود.

تلاش‌های اخیر برای کسب آزادی‌های دینی بیشتر برای مسیحیان مناطق اسلامی در حالی صورت می‌گیرد که پاپ هفته پیش، کشته شدن اسقف اعظم یکی از شاخه‌های کاتولیک در عراق به نام پائولوس فرج رهنو را عمیقاً محکوم کرد. اتفاقی که نشان داد چرا از از جمع ۸۰۰ هزار نفری کاتولیک‌های عراق، ۳۵۰ هزار نفر با آغاز جنگ از این کشور فرار کرده‌اند. مسائلی که کم و بیش مسیحیان ساکن در کشورهای مسلمان دیگر این منطقه از جمله فلسطین و لبنان نیز همیشه در طول تاریخ درگیرش بوده‌اند.

البته اگر در لبنان و فلسطین مسیحیان از شهروندان قدیمی و باریشه هستند، در عربستان اما اغلب مسیحیان به کارگرانی محدود می‌شوند که به این کشور کوچ کرده‌اند. فعالیت‌های مذهبی آنان به هر صورتی که باشد، محدودیت‌های بسیاری دارد و حتی هنوز امکان برپایی جشن‌های مذهبی و نیز استفاده از هر گونه نماد دینی محقق نشده است.

پاپ بندیکت شانزدهم

با وجود این مسائل، واتیکان هنوز با خوش‌بینی به سوی اسلام گام برمی‌دارد. در این میان شخص پاپ گاهی چون کاتالیزور در نزدیک‌تر شدن طرفین عمل می‌کند و هنگامی دیگر چون سنگی در مسیر دو طرف به نظر می‌آید.

اگر روزی پاپ در سپتامبر ۲۰۰۶ در دانشگاه روزنبرگ آلمان در مبحث «رابطه عقل و ایمان» به تاریخچه خشونت در اسلام اشاره می‌کند و خشم مسلمانان را بر می‌انگیزد، در روزی دیگر برای آشتی با مسلمانان پیش‌قدم می‌شود و به مسجد آبی استانبول می‌رود و با این حرکت به گفتمان کاتولیک - اسلام رنگ و بویی نو می‌بخشد. سفری که در آن پیام‌هایی میان روحانیان اسلام و مسیحیت به قصد تفاهم بیشتر رد و بدل شد و آن پیغام‌های اولیه امروز منجر به این شده واتیکان از ملاقات‌هایی سطح بالا با سران اسلامی در ماه نوامبر آتی خبر دهد که البته در جمع اعزامی واتیکان نام پاپ نیز دیده می‌شود.

فراموش نشده است که پاپ بندیکت شانزدهم سه ماه بعد از آن سخنرانی جنجالی، از زاویه‌ای دیگر به اسلام پرداخت و این بار رو به برخی از رهبران مذهبی رم گفت: «دنیای کنونی اسلام خویش را با ضرورت اقدامی مهم مواجه می‌بیند. شبیه به همان شرایطی که مسیحیت از آغاز دوران روشن‌گری با آن روبه‌رو شده بود.

اسلام از طرفی باید با حاکمیت افکار پوزیتیوستی برخورد کند که می‌کوشد خدا را از زندگی جامعه و نهادهای جمعی کنار گذارد و از طرف دیگر باید به نتایج مثبت روشن‌گری، یعنی حقوق بشر و آزادی عقیده که از ملزومات هر مذهبی به شمار می‌آید، خوش‌آمد بگوید.»

به هر جهت مسیری که پاپ برای خود ترسیم کرده البته به سخنرانی در رم ختم نشده است. قصد پاپ این است که پس از عید پاک دوباره دنیای اسلام و مسیحیت را مخاطب قرار دهد و سپس هجدهم آوریل به نیویورک و سازمان ملل برود و در آن‌جا نیز نطقی ایراد کند تا روشن شود مسیحیت و به ویژه واتیکان، برای جدی‌تر کردن دیالوگ با دنیای اسلام چه در سر دارد.