تحلیلی بر نتایج انتخابات

سید سراج الدین میردامادی

بالاخره پس از فراز و نشیبهای بسیاری انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی روز جمعه 24 اسفند در سراسر ایران برگذار شد. اصلاح طلبان و اصولگرایان دو جریان سیاسی حاضر در این انتخابات پس از انتشار نتایج اولیه هر یک خود را پیروز این رقابت اعلام کردند.
از دکتر احسان نراقی جامعه شناس و مشاور اسبق مدیرکل یونسکو پرسیدم تحلیل ایشان از نتایج انتخابات چیست و آرایش نیروهای سیاسی را در میان منتخبان مجلس هشتم چگونه می بینند؟

احسان نراقی: بله من حقیقتاً تا پریشب خیلی دلسرد بودم با طرز برخوردی که با کاندیداها کردند که بیش از دو هزار کاندیدا را رد صلاحیت کردند و خیلی وحشت داشتم که اگر انتخابات با این شیوه استبدادی پیش برود در جهان برای ما آبرویی نخواهد ماند بالاخره هر قدر هم ما نظرمان با جمهوری اسلامی موافق نباشد وطن مان را دوست داریم و نمی خواهیم اینقدر بدنام بشود.

اما حقیقتش این است که از امروز صبح که من عکس العمل ها را دیدم مخصوصاً شهرهای کوچک که یک کاندیدا داشتند و توانستند کاندیدای خودشان را بدون تغییر و تحریف دولتی و دست انداختن در آراء همان کاری که در دوره هفتم در انتخابات تهران انجام دادند دیدم که نه با وجود این تقلبات معهذا مردم مقاومت کردند این خیلی مهم است و ما باید ممنون مردان و زنان شهرهای کوچک باشیم که با غیرت و همت و درک خودشان یک مقداری برای ما کسب آبرو کردند در جهان.

زمانه: از میان دو جناح اصولگرا و اصلاح طلب کدام یک را برنده انتخابات می دانید؟

احسان نراقی: من فکر می کنم که بطور مطلق نمی شود گفت که کدام یک برنده است و کدام بازنده انتخابات. بدون شک اصولگرایان و کسانیکه برنامه انتخابات را جوی چیده بودند که حتی یک نفر هم از مخالفین و اصلاح طلبان وارد مجلس نشود این شکستی بود برای آن‌هایی که مخالف بودند با جریان سالم و صحیح انتخابات.

اما یک مسئله مسلم است و آن این که مقاومت مردم هم زیاد بوده است با اینکه عده زیادی رأی ندادند از روی ناامیدی و من امیدوارم در دوره دوم بروند و گوش به حرفهای افراد منفی‌باف ندهند من گفتم هر شهروندی که کاندیدای شهر خودش را می شناسد باید رأی بدهد اگر نشناخت آن کاندیدا را خوب رأی ندهد اما اگر شناخت و رأی نداد کوتاهی کرده نسبت به وظیفه شهروندی اش.

زمانه: موضع آیت الله خامنه ای را که دو روز قبل از انتخابات به مردم توصیه کردند به کاندیداهای طرفدار دولت رأی بدهند را چگونه ارزیابی می کنید؟

احسان نراقی: رهبر انقلاب به نظر من تاکنون یک موضعی داشت که طرفداری از هیچ جناحی نمی کرد و اینکه ایشان گفته بود توصیه می کنم که رأی بدهید به کاندیداهای دولتی از ایشان خیلی تعجب آمیز بود این حرفشان و من اطمینان دارم مخالفین ایشان از این حرف بهره برداری خواهند کرد بر علیه رهبر و شخص و تفکر سیاسی ایشان و نباید این حرف را ایشان می زد ولی این سخن ایشان سخن درستی نبود و به ضرر مقام رهبری بود.

زمانه: نظر شما در مورد سلامت روند برپایی انتخابات چیست؟ آیا فکر می کنید انتخابات به‌طور کلی سالم برگذار شد؟

احسان نراقی: من اطمینان دارم که در شهرهای کوچک که یک نماینده دارند روی فشار و حضور مردم کم و بیش درست برگزار شده است ولی شهرهای بزرگ را نمی دانم ولی شما این طرز رد صلاحیت کردن این کاندیداها بسیار زننده و ضد دموکراتیک بود الان من به جرئت می توانم بگویم که اگر روی غرض و نظر سیاسی رد نکرده بودند چه بسا اکثریت نمایندگان مجلس از اصلاح‌طلبان بودند والسلام.

این مطلبی است که دنیا درباره ایران خواهد گفت اکثریت مال آنها بود اینها اکثریت را غصب کردند برای اینکه دو هزار نفر را رد صلاحیت کردن معنای آن چیست؟ و با این ظرفیتی که اصلاح طلبان داشتند می توانستند اکثریت را در مجلس بدست بیاورند .

زمانه: همان‌طور که اطلاع دارید تعدادی از نامزدهای مستقل نیز در انتخابات پیروز شدند اساساً جایگاه مستقلها را در مجلس آینده چگونه می بینید؟

احسان نراقی: این مستقل‌ها در حقیقت مستقل هستند از انحصارطلبی اصولگرایان که خودشان را مستقل اعلام کردند؛ اصلاح طلبان که با اینها کاری نداشتند. این‌ها ادعای استقلال می کنند که بگویند ما با اصولگرایان یکی نیستیم. ای بسا که در مسیر رأی گیری‌ها و موضعگیری‌های مجلس این عده نزدیک بشوند تا حد زیادی به اصلاح طلبان .

زمانه: تحلیل شما از نتایج انتخابات شهر تهران چیست؟ با توجه به اینکه حرف و حدیثهای زیادی پیرامون نحوه شمارش آراء این شهر در محافل سیاسی مطرح است.

احسان نراقی: سابقه درخشانی از انتخابات تهران نداریم خاطرتان هست که اعلام نتایج انتخابات دوره گذشته تهران را دو ماه عقب انداختند تا یک عده ای به کرسی‌هایی برسند خلاصه بنابراین شمارش انتخابات تهران برای همه مشکوک است. بنده از صبح با هر کس صحبت کردم راجع به تهران و طرز خواندن آراء شک‌شان را بیشتر کرده است.

احمد سلامتیان تحلیلگر سیاسی مقیم پاریس هم ارزیابی خودش را از نتایج انتخابات چنین گفت:

احمد سلامتیان: انتخابات دوره هشتم مجلس با در نظر گرفتن سیاستهای اجرا کنندگانش و مشخصه خود این اجرا کنندگان یکی از سازمان یافته و مهندسی شده ترین انتخابات‌های تاریخ جمهوری اسلامی است.

البته مهندسی اش بیش از آنکه که تابع مشخصات مهندسی سیاسی باشد به نظر من تابع مهندسی نظامی امنیتی است. متناسب با این هدف اصلی انتخابات عبارت از این بوده است که با نحوه چیدمان تأیید و احراز صلاحیت‌ها، حوزه های رأی دادن و تبلیغات مسیر شده در سطح کشور به مقدار زیادی نتایج انتخابات را برگذار کنندگان کنترل می کنند.

اگر از این منظر بخواهم به این انتخابات نگاهی بکنم ، برگزار کنندکان انتخابات مجلس هشتم فقط و فقط در آن قسمتی که با رد صلاحیتها مانع از حضور نامزدهای اصلاح طلب در صد و نود تا دویست و دو حوزه انتخاباتی شده بودند توانستند موفق باشند یعنی در جاهایی که انتخابات عملاً کیفیت رقابت سیاسی خودش را از دست داده گرچه رقابت با افراد مستقل و منفرد وجود داشته و یا حتی چند نامزد اصولگرا اما از جناح سیاسی کسی باقی نمانده بوده است.

در آنجاها طوری برنامه ریزی شده بود وضعیت حوزه های انتخاباتی که پیروزی اصولگراها از قبل انتخابات قطعی شده بود. اما در حوزه های دیگری که چنین وضعیتی نبوده، رأی دهندگان وقتی رفتند پای صندوق یک قاعده قبلی انتخابات ایران دو مرتبه ثابت شده است که هر چی میزان مشارکت بالا باشد موفقیت جریانات تغییر طلب و اصلاح طلب بیشتر است.

این را هم اینبار ما می بینیم و از این نقطه نظر اگر بخواهیم نگاه بکنیم، اصلاح طلبان که قبل از این انتخابات در معرض این بودند تا از صحنه سیاست رسمی ایران حذف بشوند در مقاومت خودشان پایدارتر از آنکه رقبای ایشان فکر می کردند خودشان را نشان دادند.

در حوزه هایی که حوزه تک نماینده بوده است و کاندیدا احتیاج زیاد برای شناساندن خودش نداشته است عملاً در این حوزه ها اصلاح طلبان انتخاب شدند در همان دوره اول. در حوزه هایی که عملاً چندین نماینده باید انتخاب بشوند که بالاترین آن حوزه تهران است با سی نماینده و شهرهای دیگر با سه تا شش نماینده با در نظر گرفتن اینکه ایجاد ارتباط بین کاندیدا و رأی دهنده مشکل است و متناسب با آن مشکلتر بودن وضع یک مقداری مبهمتر است.

زمانه: در این انتخابات شاهد رقابت جدی میان خود اصولگرایان هم بودیم نظر شما در این باره چیست؟

احمد سلامتیان: از جهت ترکیب خود جریان اصول‌گرا هم می توام بگویم آن جریانی که در میان اصولگراها خودشان را عقل‌گرایان می دانند یا منتقدین برخی از جنبه های سیاست‌های اقتصادی و دیپلماسی آقای احمدی نژاد می دانند سریعتر و بیشتر انتخاب شدند که نمونه مشخص آن شهر قم و انتخاب دو تا از دوستان نزدیک ایشان و این در حالی است که کاندیداهای رایحه خوش خدمت رأی بسیار کمی آوردند.

زمانه: تحلیل شما از نتایج اعلام شده تا این ساعت در شهر تهران چیست؟

احمد سلامتیان: انتخابات گذشته نشان داده که در تهران رأی سازمان یافته در اختیار برخی از نهادهایی که پشتیبانان اصلی دولت آقای احمدی نژاد و نامزدی ریاست جمهوری ایشان بودند در شهر تهران بین ۳٥٠ تا ۳٧٠ هزار رأی دارند.

انتخابات گذشته هم نشان داده است که اگر مشارکت مردم در انتخابات از یک میلیون نفر بیشتر نشود و حدود سی تا سی و پنج درصد واجدین شرائط شرکت کنند به احتمال زیاد این رأی سازمان یافته بخش عمده ای از نمایندگان تهران را خواهد برد اما اگر میزان شرکت کنندگان در انتخابات تهران بیشتر از این میزان باشد معلوم نیست در تهران هم چیدمان انتخاباتی که از قبل شده بهم نخورده باشد.

اگر به نتایج اعلام شده در مقطع کنونی نگاه بکنم می بینم تعداد زیادی از نامزدهای ویژه نزدیک به ریاست جمهوری کنونی در لیست اصولگرایان از رده هفدهم تا رده بیست و هفتم ، کسانی هستند که بین سیصد هزار و دویست و پنجاه هزار رأی دارند یعنی همان رأی کنترل شده ای که عرض کردم با درنظر گرفتن نسبت آرایی که تاکنون قرائت شده است .

زمانه: نفس سلامت شمارش آراء را چگونه ارزیابی می کنید؟ زیرا تشکیک هایی در خصوص سلامت انتخابات در تهران هم بصورت جدی مطرح شده است.

احمد سلامتیان: از ابتدای تاریخ انتخاباتی در ایران، بحث مربوط به سلامت انتخاباتی همیشه مطرح بوده است. بحث مربوط به سلامت انتخابات در تاریخ جمهوری اسلامی بحثی نسبی شده است و نمی توان آنرا مطلق عنوان کرد. نسبیت آن را هم که آیا سالم‌تر یا ناسالم‌تر است بر مبنای این می شود حساب کرد که نامزدهای مختلف بر سر صندوق‌های رأی به چه میزان ناظر داشته اند و بعداً در مرحله تجمیع آراء صندوق به صندوق چه اندازه جمع آرائی که بیان شده با صورتجلساتی که در حضور ناظرین بیطرف امضاء شده می خواند یا نمی خواند و وزارت کشور و صدا و سیما هم به چه سیاستی نتایج را بیان کرده اند.

اگر انتخابات کنونی را ما نگاه بکنیم از نظر سه ضابطه ای که گفتم می توانم بگویم در تاریخ جمهوری اسلامی فقط شبیه برخی از مراحلی است که بعد از آن بحثهایی در خصوص جابجایی آراء زیاد شنیده شده است مثل انتخابات تهران در مورد نفر بیست هشتم، بیست و نهم و سی ام و سی او یکم اش در دوره گذشته، این حالت امروز از شروع شمارش آراء به چشم می خورد.

از یک طرف از قبل بیان شده بود که برای اولین بار انتخابات ماشینی انجام می شود وزارت کشور اول اعلام کرد نتایج انتخابات را سعی می کند جمع بشود و یکجا اعلام بکند ناگهان در این ضمن صدا وسیما نتایج انتخاباتی را می خواند که با آن انتخاباتی که ناظرینی که توانسته اند سر صندوق ها باشند و از صندوق آورده اند فرق می کند و به همین دلیل هم آقای موسوی لاری به عنوان وزیر کشوری که چندین انتخابات را اجراء کرده است به‌حق خواستار آن است که صورتجلسات تک تک صندوق ها به ترتیب تجمیع آراء مورد بررسی قرار بگیرد.

این امر را که آقای مرعشی هم از جانب دیگری می خواهد با در نظر گرفتن گذشته نسبی بودن سلامت انتخابات تهران کار زیادی نیست که اصلاح طلبان می خواهند آنچه که مسلم است و با توجه به موضعگیری بسیار سختی که برای اولین بار در تاریخ جمهوی اسلامی وزیر کشور در مورد کیفیت سیاسی کسانی که به مجلس راه یافته اند قبل از آنکه نتایج قطعی بیان بشود گفت که ٧١ درصد از اصولگرایان هستند زمینه شک و تردید را نه تنها برای اصلاح طلبان بلکه برای بقیه نیروهایی که در خود اتحاد اصولگرایان هم کاندیدا هستند بوجود آورده است.

انتخابات تهران به خصوص وقتیکه می بینیم به دنبال اعلام نتایج انتخابات حوزه های دیگر و موفقیت نسبی اصلاح طلبان بر حفظ کرسی های خودشان این نگرانی را بیان می کند که در یک انتخابات مهندسی شده، نحوه شمارش آراء تهران نحوه ای نیست که مقداری این غیرقابل منتظره بودن نتیجه صندوق ها را جبران بکند یا تصحیح بکند.