ویلدرس: سیاستمدار تک‌بُعدی

جهان ولیان‌پور

خیرت ویلدرس (1) سیاستمدار راستگرای فزونی‌خواه هلندی پدیده‌ی جدیدی نیست. در جهان کم نبوده‌اند کسانی که در نبرد برای حفظ قدرت و هویت بجای تفاهم و سازش راه تقابل را گزیده‌اند. اما شاید این نکته‌ی تازه‌ای باشد که ویلدرس موفق شده است در پناه رفتار ناهنجار دسته‌ی بخصوصی از شهروندان که هدف حملات او هستند، به اعمال و افکار خود مشروعیت ببخشد، تا آنجا که به قول احمد ابوطالب سیاستمدار سوسیال‌دمکرات هلندی مراکشی‌تبار "ویلدرس محصول رفتار نابخردانه‌ی همین نوجوانان مراکشی است".

اما شیوه‌ی سیاست‌ورزی را نه بر اساس جنبه‌ی تقابل یا سازش بلکه بر اساس مفید‌بودن یا نبودن(2) آن برای (بخشی از) جامعه باید سنجید. بعنوان مثال طرح موضوع توقف ختنه‌ی یا ناقص‌کردن(3) زنان در میان بعظی از گروه‌های مسلمان ساکن هلند عملی مفید و دست‌یافتنی است ولی ممنوع‌کردن قرآن نه! حتی کتاب نبرد من (4) هیتلر که ویلدرس آن‌را با قرآن مقایسه می‌کند، فقط فروشش در هلند ممنوع است و نه خواندنش.

از آن گذشته دلایل روشن و محکمه‌پسندی وجود ندارد که این تأسی و الهام از قرآن است که دستجاتی از خارجیان ساکن هلند ارزش‌ها و هنجارهای این کشور را قبول ندارند یا رعایت نمی‌کنند یا حتی بر علیه آن قد علم می‌کنند. زیرا بخش بزرگی ازخارجیان و مسلمانان در خدمات پزشکی، فنی و مددکاری مشغول به کار هستند و هلند را مانند کشور مبدا خود دوست دارند.

پدیده‌ی رعایت نکردن یا مخالفت با ارزش‌ها و هنجارهای جامعه‌ی هلند بیشتر ناشی از مشکلات تربیتی، آموزشی و دشواری‌های مربوط به فرآیندهای همگرایی و دوره‌های شهروندی است.

دکتر هاله قریشی استاد مدیریت و مشارکت در جامعه‌ی گونه‌گون می‌گوید "بسته‌بندی‌کردن همه‌ی خارجی‌ها در یک پاکت و ندیدن تفاوت‌های فرهنگی و توانمندی‌های تخصصی و اقتصادی آن‌ها که ناشی از عادت دیرینه‌ی هلند در تقسیم جامعه به ستون‌های مجزا از هم است، نیز از دشواری‌های مشارکت و همگرایی خارجیان در جامعه است.

ویلدرس سعی می‌کند با تکیه بر این مشکلات که قسما" ناشی از نبودن زمینه‌ی پذیرش در جامعه و قسما" از به اندازه‌ی کافی مایه‌نگذاشتن خود افراد ناشی می‌شود بر گفتمان سیاسی جامعه‌ی هلند تأثیر بگذارد، آنرا در مسیر دلخواه خود هدایت کند و نتیجه‌گیری کند که هزینه‌کردن برای بهبودسازی وضعیت خارجی‌ها مصداق مثل پرورش مار در آستین است.

آقای یوست لاخن‌دایک(5) نماینده پارلمان اروپا از حزب چپ سبز هلند و از طرفداران پیوستن ترکیه به اروپا می‌گوید "ویلدرس طرفدار دکترین برخورد تمدن‌ها است و اهداف و شیوه‌های سیاسی او از این تفکر سرچشمه می‌گیرد".

در ویکیپدیا (دانشنامه‌ی آزاد) ذکر شده که ویلدرس به گفته‌ی خودش در پانزده سال اخیر چهل بار به اسرائیل سفر کرده و با مقامات اسرائیلی همچون آریل شارون و اولمرت ملاقات داشته است و با موساد در تماس است. اما معرفی ویلدرس از ورای تعلق‌خاطر او به اسرائیل و دین یهود همانقدر نادرست است که مسلمانان را به صرف مسلمان‌بودن آن‌ها مرکز شر و خشونت بنامند.

من در این مطلب قصد دارم برنامه‌های سیاسی ویلدرس را به خواننده‌ی فارسی‌زبان معرفی کنم و در پایان چند نتیجه‌گیری کنم اما در هر صورت قضاوت نهایی در باره‌ی مفید‌بودن یا نبودن این برنامه‌ها به عهده‌ی خواننده است.

خیرت ویلدرس: یک میلیون مسلمان در هلند زیادتر از حد معمول است

ویلدرس در یک نگاه کوتاه

خیرت ویلدرس (1963 در شهر فنلو هلند) در خانواده‌ای کاتولیک به دنیا آمد ولی زمانی که بالغ شد از کلیسا برید. پس ازپایان دبیرستان و گذراندن دوره‌ای در هنرستان بیمه‌های اجتماعی، دو سال در اسرائیل کار کرد. همزمان چند واحد درسی در رشته‌ی حقوق را از طریق دانشگاه "از راه دور" گذراند و چند سالی را نیز در مؤسسات بیمه‌های اجتماعی و درمانی کار کرد.

در 1989 به عضویت حزب لیبرال - محافظه‌کار فی‌فی‌دی(6) درآمد. از 1990 تا سال 1998 که از جانب همین حزب به نمایندگی پارلمان انتخاب شد، مشاور امور اجتماعی فراکسیون پارلمانی حزب بود. از سال 97 تا 98 نیز عضو شورای شهر اوترخت (7) بود. در سال 2004 بدلیل اختلافاتش با حزب از آن جدا شد و فراکسیون یک‌نفره‌ی گروه خیرت ویلدرس در پارلمان را تشکیل داد.

در پایان همین دوره‌ی پارلمانی، حزب پی‌فی‌فی(8) را بنیان گذاشت و خودش رهبر آن شد. در انتخابات پارلمان در نوامبر 2006 موفق شد که 9 کرسی از 75 کرسی پارلمان را بدست بیاورد. همسر ویلدرس اهل مجارستان است. آن‌ها در سال 1992 در بوداپست ازدواج کرده‌اند و فرزند ندارند.

فعالیت‌های سیاسی

ممنوعیت قرآن

سال گذشته ویلدرس در روزنامه‌ی فولکس‌کرانت(9) اعلام کرد "قرآن باید ممنوع گردد چون کتابی فاشیستی است که به خشونت دعوت می‌کند" و آنرا با "نبرد من" هیتلر مقایسه کرد که از زمان جنگ دوم جهانی به این سو فروش آن در هلند ممنوع است. او همچنین گفت خواندن قرآن در مساجد و محافل خانگی باید ممنوع گردد.

مسلمانان و مهاجرین

در مارس 2006 ویلدرس خواهان حذف ماده یک قانون اساسی هلند (منع تبعیض)، بستن مرزها بروی مهاجرین غیرغربی و بستن مساجد و مدارس اسلامی برای حداقل مدت پنج سال شد. همچنین خواهان ممنوعیت وعظ پیش‌نمازهای خارجی و وعظ در زبانی غیر از زبان هلندی شد.

ویلدرس مزاحمین خیابانی را تروریست‌ خیابانی می‌نامد و اعتقاد دارد که اکثرا" مراکشی و مسلمان هستند و باید از کشور اخراج شوند و اگر سن آن‌ها کمتر از 18 سال است، باید به همراه پدرومادرشان اخراج شوند و می‌گوید: "کسانی که اینگونه وحشیانه رفتار می‌کنند از مهمان‌نوازی ما سوء‌استفاده می‌کنند و شایستگی گرفتن ملیت و پاسپورت هلندی را ندارند".


به نظر ویلدرس "وجود یک میلیون مسلمان در هلند زیادتر از حد معمول است و باید تعداد آن‌ها کم شود. همچنین به نظر او بیش از نصف جمعیت زیر بیست‌ویک سال شهرهای بزرگی مانند آمستردام و روتردام خارجی‌تبار و بیشتر آنها مسلمان هستند که ارزش‌ها و هنجارهای هلندی را رعایت نمی‌کنند".

او راه‌حل دولت برای حل مشکلات خارجی‌ها را که مبتنی بر سرمایه‌گذاری بیشتر در دوره‌های دوساله شهروندی برای همه‌ی خارجی‌ها صرف‌نظر از مسلمان‌بودن یا نبودن آن‌ها است، ناشی از کم‌جرئتی و بزدلی می‌داند. در این دوره‌ها بر یادگیری زبان، آشنایی با جامعه‌ی هلند و راهنمایی برای پیداکردن کار تأکید می‌شود.

ویلدرس احترام برای عقاید مسلمانان را که در هلند تقریبا" موقعیت دگراندیشان را دارند، دیوانگی محض می‌داند. او وزیر فرهنگ خانم فوخه‌لار را که گفته بود "چند سال دیگر در هلند باید از سنت مسیحی یهودی اسلامی سخن گفت"، "عقب‌مانده‌"ای می‌نامد که هرچه از دهنش دربیاید می‌گوید.

او تحمیل ایدئولوژیی که "به جدایی دین از دولت معتقد نیست، همجنسگرایی را بیماری می‌داند، حقوق مساوی زنان را به رسمیت نمی‌شناسد، حق خارج‌شدن از دین را نمی‌دهد و پیروان مذاهب دیگر را می‌کشد" به فرهنگ روامدار هلند خیانت فرهنگی می‌داند.


منتقدین می‌گویند که فرهنگ پدیده‌ای ایستا نیست و مدام در حال تغییر و تکامل است و مسیحیت و هلند هم تا چند‌صد سال پیش در باره‌ی موضوعات نامبرده نظرات چندان متفاوتی با اسلام نداشته‌اند اما در طول زمان تغییر کرده‌اند.

ویلدرس معتقد است که میان ما (مسیحیت) و اسلام در رفتار با پدیده‌ها یک تفاوت اساسی وجود دارد و آن "استفاده از خشونت، کشتن و زدن" است. منقدین می‌گویند انتقاد از اسلام قابل‌پذیرش است اما باید از طریق دیالوگ و احترام به چند‌فرهنگی‌بودن جامعه مطرح شود.

آن‌ها این عمل ویلدرس را خطا می‌دانند که دعوت سازمان‌های اسلامی برای گفتگو و دیالوگ را رد کرده است. ویلدرس می‌گوید "سازمان‌های اسلامی او را برای دیالوگ دعوت نکرده‌اند بلکه می‌خواهند نحوه‌ی خواندن قرآن را به او یاد دهند".

ترکیه

خیرت ویلدرس از مخالفین سرسخت پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا است. او می‌گوید "ترکیه یک کشور اروپایی نیست بلکه اسلامی است. با اروپایی‌شدن ترکیه و با توجه به تفاوت سطح اقتصاد ترکیه و کشورهای اتحادیه اروپا، 2 تا 3 میلیون کارگر ترک به اروپا سرازیر می‌شوند و فرهنگ و هویت ما را تغییر می‌دهند. همچنین در همان آغاز اروپایی‌شدن ترکیه، حدود ده تا دوازده سال دیگر، اروپا باید ده‌ها میلیارد اورو برای رسیدن این کشور به استانداردهای اروپایی هزینه کند.

من به کشورهای منطقه مانند سوریه، عراق و ایران چندین‌بار سفر کرده‌ا م و می‌دانم که روابط این کشورها با ترکیه خوب نیست و پس از پیوستن ترکیه به اروپا، این کشوردر منطقه بیشتر منزوی می‌شود، در حالیکه به نفع اروپا است که ترکیه در گسترش روابط خود با کشورهای منطقه تلاش کند تا برای پیوستن به اروپا. ترکیه هم‌پیمان ما در ناتو است و ما باید با هم روابط اقتصادی خوبی داشته باشیم".

یکی دیگر از زیان‌های اروپایی‌شدن ترکیه، به نظر ویلدرس این است که "پس از پیوستن ترکیه به اروپا باید ارتشش را بدرون پادگان‌ها فرا خواند. در حالیکه دولت سکولار در ترکیه توسط ارتش نگاهبانی می‌شود".

به عبارت روشن‌تر ویلدرس اعتقاد دارد که جدایی دین از دولت در ترکیه نهادینه نشده و نگاهداری آن به قدرت و نفوذ و در صورت لزوم سرکوب ارتش نیاز دارد در حالیکه مطابق قوانین اروپا ارتش حق دخالت در سیاست را ندارد. خلاصه برای سرکوب‌کردن "ترکیه همسایه خوبی است ولی عضو خانواده نیست".

منتقدان ویلدرس اعتقاد دارند که یک ترکیه دمکراتیک و با ثبات و عضو اتحادیه اروپا می‌تواند در منطقه نقش میانجیگر داشته باشد و از برخورد تمدن‌ها جلوگیری کند.

خیرت ویلدرس، فراکسیون یک‌نفره‌ در پارلمان هلند.

ساختن فیلم ضد قرآن

در 28 نوامبر 2007 ویلدرس در روزنامه‌ی تلگراف اعلام کرد که در حال ساختن فیلمی در باره‌ی قرآن تحت عنوان فتنه(10) است. فتنه یا در تلفظ هلندی فتنا، فیلم کوتاه پانزده‌دققیه‌ای است که با اندکی تأخیر احتمالا" در ماه مارس نمایش داده می‌شود.

واژه‌ی فتنه هم به معنای آزمون است هم به معنای گمراه کردن و آشوب‌بپا‌کردن. این واژه در قدیم به معنای ذوب کردن نقره یا طلا برای تشخیص واقعی بودن آن بوده است. در قرآن این واژه برای توصیف خطر بازگشت مسلمانان به بت‌پرستی و چند‌خدایی استفاده شده است.

محتوای احتمالی فیلم به نقل از وبسایت مجله‌ی السفیر(11)

ویلدرس در وبلاگ خود در تاریخ 30 نوامبر 2007 می‌نویسد "با نمایش فیلم فتنه قصد دارد بگوید که قرآن یک کتاب قدیمی غبارگرفته نیست بلکه هنوز بهانه و منبع الهام برای ناروامداری، قتل و ترور است".

صاحب‌نظران می‌گویند "مطمئنند که در فیلم ویلدرس فرازهای خشونت‌بار قرآن با تصاویر عملیات تروریستی مسلمانان مانند حمله به برج‌های دوقلو درهم آمیخته شده است و در پایان فیلم ویلدرس قرآن را پاره می‌کند و در آتش می‌اندازد".

ویلدرس در مصاحبه‌ای مجددا" با روزنامه‌ی تلگراف در 26 ژانویه 2008 می‌گوید فیلم فقط در باره‌ی قرآن نیست بلکه "در میان صفحات قرآن نیز بازی می‌شود. کناره‌های صفحات قرآن تمام مدت کادر فیلم را تشکیل می‌دهند و متونی که در قرآن شرح داده شده است، نشان داه می‌شود".

در نمای آغازین در سمت چپ تصویر، جلد قرآن و در سمت راست این جمله دیده می‌شود "اخطار: این کتاب شامل تصاویر شوک‌آور است". ویلدرس می‌گوید "پس از نمای آغازین، کتاب باز می‌شود و تصاویر عمدتا" مربوط به قرائت امروزی از اسلام مشاهده می‌شوند. این تصاویر می‌توانند گردن‌زنی در عراق، سنگسار در ایران یا اعدامی در عربستان سعودی باشند".

زمان و مکان نمایش فیلم

قرار بود فیلم در اواخر ماه ژانویه به نمایش درآید ولی ویلدرس بعدا" اعلام کرد که نمایش آن تا ماه مارس به تعویق افتاد. در 22 ژانویه شورای سردبیران برنامه‌های حوادث روز فرستنده‌های تلویزیونی تشکیل جلسه دادند.

اینکه فیلم از یک شبکه‌ی تلویزیونی هم پخش گردد، لحظاتی از آن یا کامل هنوز روشن نیست ولی گفته شده بود احتمال دارد فیلم از برنامه‌ی احزاب سیاسی، که مختص تبلیغ احزاب سیاسی در باره‌ی نظرگاه‌های خود است، در 25 ژانویه که به حزب ویلدرس اختصاص داشت، پخش شود که ظاهرا" فیلم هنوز آماده نبود.

ویلدرس قبلا" گفته بود تصمیم دارد که فیلم را در هر صورت از طریق اینترنت، ویدئووبسایت یوتیوب، در دسترس عموم قرار دهد. آخرین خبر این است که فیلم در 28 مارس به نمایش در‌می‌آید.

واکنش‌های سیاسی

نگرانی در مورد نمایش فیلم فتنه آنقدر زیاد است که وزرای خارجه، دادگستری ، کشور و امور عمومی در منزل نخست‌وزیر با مشاور امنیت ملی و مبارزه با تروریسم آقای جیبه یوسترا(12) جلسه‌ی محرمانه‌ای تشکیل دادند و در باره‌ی پیامدهای احتمالی نمایش فیلم ویلدرس گفتگو کردند.

آخرین خبر این است که آقای یوسترا از ویلدرس خواسته است تا فیلم را قبل از نمایش ببیند تا بداند چه نوع اقدامات امنیتی را باید پیش‌بینی بکند. ناظران آگاه معتقدند که دیدن پیشاپیش فیلم می‌تواند مقدمه‌ای بر توقیف آن باشد. زیرا آقای یوسترا فقط پس از دیدن فیلم می‌تواند آن را به دلیل به خطر انداختن امنیت ملی توقیف کند.

پیتر فان خیل(13)، رهبر فراکسیون پارلمانی حزب س‌د‌آ (14) از ویلدرس تقاضا می‌کند که از نمایش فیم ضد قرآن خودداری کند و در مقابل تأکید ویلدرس بر حق آزادی بیان در یک کشور دمکراتیک، می‌گوید " این موضوع ارتباطی با آزادی بیان ندارد. حرف این است که آقای ویلدرس هم باید در مقابل پیامدهای احتمالی که نشان دادن این فیلم برای امنیت شهروندان و منافع اقتصادی هلند دارد، احساس مسئولیت کند". ویلدرس پاسخ داد "این یاوه‌گویی‌ها هیچ اهمیتی برایم ندارند".


وزیر امور خارجه ماکسیم فرهاخن(15) (سی‌دی‌آ) و وزیر دادگستری ارنست هیرس بالین(16) (سی‌دی‌آ) روز چهاشنبه 27 فوریه طی گفتگویی در باره‌ی پیامدهای احتمالی نشان‌دادن این فیلم مانند تظاهرات در داخل کشور و همچنین حمله‌ی احتمالی به سفارتخانه‌ها و خسارت به مؤسسات تجاری و غیرانتفاعی هلند در خارج از کشوربه ویلدرس هشدار دادند.

آن‌ها به‌طور مشخص به بایکوت احتمالی مؤسسه‌ی تولیدی مواد لبنی کامپینا(17) و تهدیدات طالبان مبنی بر حمله به نظامیان هلند در افغانستان اشاره کردند. فرهاخن گفت ویلدرس "نمی‌تواند شانه‌هایش را بالا بیندازد و بگوید (حمله به سفارت‌خانه‌های هلند) مسئولیت او نیست بلکه باید به پیامدهای کاری که می‌کند جدی فکر کند".

به نظر فرهاخن فقط آزادی بیان مهم نیست بلکه زندگی‌ها و منافعی که در اثر نشان دادن این فیلم می‌تونند نابود شوند نیز مهم هستند.

یپ ده هوپ اسخفر(18) (سی‌دی‌آ) وزیر سایق امور خارجه هلند و رئیس فعلی پیمان ناتو نیز نگرانی خود را از نمایش این فیلم بیان کرد. اما او به مقامات افغانی و آمریکایی توضیح داد که دولت هلند نمی‌تواند از نمایش فیلم جلوگیری کند: "حق انتخاب با ویلدرس است".

یان بال‌کننده(19) (سی‌دی‌آ) نخست‌وزیر نیز در یک مصاحبه‌ی تلویزیونی گفت ویلدرس با "نمایش فیلمش اعمال تروریستی علیه منافع هلند را مشروعیت می‌بخشد" و از ویلدرس خواست که از نمایش فیلم صرف‌نظر کند. نخست‌وزیر هلند همچنین همتایان اروپایی خود را در جریان وقایع و مخاطرات احتمالی مربوط به نمایش این فیلم قرار داد.

نتیجه‌گیری:

1. "هلند حق آزادی بیان و مذهب را برسمیت می‌شناسد"(20) و میان حق آزادی بیان و توهین به مقدسات مذهبی مردم تفاوت قائل است. مطابق قانون اساسی هلند سانسور پیشاپیش یک فیلم ممنوع است.

به همین دلیل هیچ سازمان ممیزی برای توقیف یا سانسور قسمتی از یک فیلم پیش از نمایش آن وجود ندارد. فیلم را فقط بعد از نمایش و بر اساس دلایل و قوانین دیگری مانند آسیب‌رساندن اخلاقی‌تربیتی به کودکان یا به خطر‌انداختن امنیت عمومی می‌توان ممنوع کرد.


همچنین در فرهنگ سیاسی هلند سانسور نشانه‌ی عدم رواداری و عملی شرم‌آور به حساب می‌آید. قانون‌گذار جای اگر و امای چندانی برای اعمال سانسور توسط دولت حاکم نگذاشته است و دولت حاکم نیز خود را موظف به رعایت حقوق مخالف می‌داند و در اعمال سانسور بسیار صرفه‌جویانه عمل می‌کند زیرا بیم آن دارد که اعمال سانسور حتی بر عمل یا اندیشه‌ای رادیکال یا متحجر منجر به نا‌رواداری عمومی شود.

این رواداری در مقابل نارواداری می‌تواند برای دولت حاکم یا مردم زیانبار باشد اما چاره‌ای نیست چون نه فقط استقرار دمکراسی بلکه نگاهداری و نگاهبانی از آن نیز نیاز به هزینه‌کردن دارد.

2. "نظر دولت و اکثریت جامعه هلند در باره‌ی مسلمانان بطور بنیادی با نظر ویلدرس متفات است"(21). هلند با حفظ انتقاد خود به بعضی رفتارهای اجتماعی متعصبانه یا مزاحمت‌آفرین بچه‌مسلمان‌های خارجی، خواهان حل مشکل از طریق ایجاد گفتمان، سرمایه‌گذاری بیشتر در مطلوب‌تر‌کردن و کار‌آمدتر‌کردن دوره‌های شهروندی ، ایجاد فرصت‌های برابر و افزایش پروژه‌های اشتغال‌زاست.

"تقابل و چند‌قطبی‌شدن در میدان سیاست به منظور روشن شدن مواضع جناح‌های درگیر و جدی‌‌ترشدن گفتمان سیاسی امری طبیعی است. اما ایجاد شکاف در جامعه با هدف چند‌قطبی‌کردن آن برای بهره‌برداری‌های انتخاباتی از نمونه‌های بارز نارواداری و غیرقابل پذیرش است"(22).

3. "بر اساس پیمان‌های بین‌المللی کشورهای دیگر موظفند از امنیت اتباع و مؤسسات هلندی حفاظت کنند"(23) همانطور که هلند از امنیت اتباع و منافع کشورهای دیگر در خاک خود حفاظت می‌کند. حمله به سفارت‌خانه‌ها و اتباع بی‌گناه در کشورهای مسلمان دقیقا" همان چیزی است که خیرت ویلدرس در پی رسیدن به آن است. زیرا او اعتقاد دارد مسلمانان ظرفیت پذیرش مذاکره را ندارند. بردباری در مقابل انتقاد ویلدرس از قرآن اهداف او را نقش بر آب می‌کند.

وقتی که به ویلدرس می‌گویند که او در برنامه‌ی سیاسیش فقط یک موضوع را گنجانده است و آن ضدیت با اسلام و خارجی‌ها است، مدعی می‌شود که برنامه‌های دیگری نیز برای پیشرفت جامعه‌ی هلند دارد. اما واقعیت امر این است که محتوای برنامه‌های دیگر او مانند کاهش بودجه همکاری و توسعه که بیشتر صرف کمک به بهبودسازی اقتصاد کشورهای فقیر می‌شود یا کاهش بودجه‌ی درمان و مراقبت که ضرر و زیانش بخصوص متوجه‌ی افراد ضعیف‌تر جامعه است نیز بر همان مدار نارواداری و عدم همبستگی با ضعیف‌تران می‌چرخد.

در یک نظر‌سنجی که همین اواخر انجام شد ویلدرس بعنوان "بداقبال‌ترین" فرد مشهور در هلند انتخاب شد. سیاستمداری "تک بعدی" که پس از چند سال فعالیت سیاسی و داشتن 9 کرسی در پارلمان هنوز منشاء امر خیری برای طرفدارانش نشده است.


هدف و تصمیم‌گیری سیاسی بر اساس منافع حزبی و طبقاتی یا بر اساس منافع اکثریت جامعه رقم زده می‌شود. در دمکراسی مدل چند‌حزبی هیچ فرد یا حزبی به تنهایی نمی‌تواند به اهداف خود نایل گردد. به همین دلیل افراد و احزاب برای رسیدن به اهداف سیاسیشان در پی تفاهم و سازش با نیروهای سیاسی دیگرند. ویلدرس تا کنون برای هیچکدام از سیاست‌های رادیکالش موفق به جلب آرای موافق نیروهای دیگر، حتی راست‌گرایان، نشده است.

بنابراین با سود‌بردن از کارکرد رسانه‌ها سعی دارد مدام در مرکز توجه میدان سیاست باشد و حمایت دسته‌ی بخصوصی از رأی‌دهندگان را به خود جلب کند. ممکن است این سیاست ایجاد شکاف مصنوعی در جامعه‌ در کوتاه‌مدت آنگونه که نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند، برای ویلدرس سود انتخاباتی داشته باشد اما در بلند‌مدت، مانند نمونه‌های قبلی آن، سیاست ناکامی خواهد بود .

پانوشت‌ها:

1. Girt Wilders

2. به معنای عملی و دست‌یافتنی‌بودن

3. این طرح را آیان هیرسی علی نماینده‌ی سومالیای‌تبار پارلمان هلند سال 2004 مطرح کرد.

4. My kamf

5. Jost Lagendijk

6. حزب برای آزادی و دمکراسی

7. Utrecht

8. حزب برای آزادی

9. Volkskrant

10. Fitna

11. Elsevier

12.Djibbe Joustra

13. Peter van Geel

14. حزب دمکرات مسیحی

15. Maxime Verhagen

16. Ernst Hirsi Balin

17. Campina

18. Jaap de Hoge Scheffer

19. Jan Balkenende

20 و 21 . ماکسیم فرهاخن

22. واوتر بوس رهبر حزب کار (سوسیال‌دمکرات)

22. Wouter Bos

23. ماکسیم فرهاخن