«مسئولیت دو برابر شدن نرخ تورم با دولت است»

مریم محمدی

گفتگو با هادی زمانی و احمد شیرزاد را از این‌جا بشنوید.

‌

یکشنبه شب، محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهور ایران در گفت‌وگویی با شبکه‌ی اول سیما در مورد مسایل اقتصادی و به ویژه تورم و گرانی صحبت کرد. در گفت‌وگویی با احمد شیرزاد نماینده‌ی مجلس ششم و عضو «حزب مشارکت» و دکتر هادی زمانی اقتصاددان و استاد دانشگاه در لندن، نظر آن‌ها را در مورد این گزارش اقتصادی جویا شدیم. گفتگو با دکتر شیرزاد با این پرسش آغاز شد که «برداشت کلی شما از گزارش رییس‌جمهور چه بود؟»

دکتر احمد شیرزاد، استاد دانشگاه و عضو شورای مرکزی جبهه مشارکت

ببینید، متأسفانه گزارش‌های رییس‌جمهور فاقد مؤلفه‌های کمٌی لازم برای یک قضاوت تمام‌عیار بود. در واقع ایشان عوامل متعددی را برشمردند؛ ولی این‌که سهم هر یک از این عوامل چه قدر است یا این‌که کدام یک از این‌ها می‌تواند اصلی‌تر، و کدامشان می‌تواند پیامد آن دیگری باشد؛ این‌ها را مشخص نکردند و طبیعتاً می‌شود با یک نگاه گفت که ایشان به برخی از ضعف‌ها اعتراف کردند؛ و می‌شود به نحوی گفت که به مسایل اصلی و ضعف‌های اصلی اشاره نکردند و مسایل حاشیه‌ای را بزرگ کردند.

در مورد مثال‌های مشخصی که ایشان آوردند، نظر شما چه هست؟

مثلاً فرض کنید این نکته که بانک‌ها سرخود به چاپ چک‌پول اقدام کرده‌اند، این به هر حال حرف قابل قبولی نیست. چون اولاً رؤسای بانک‌ها تماماً منصوب خود ایشان هستند و جزو اولین‌ کارهایی که در دولت ایشان انجام شد، تغییر ناگهانی رؤسای بانک‌ها بود که آن‌ها دو یا سه بار هم عوض شدند. بنابراین باید دولت پاسخگوی عملکرد آن‌ها باشد.

این‌که ما فکر کنیم کسانی را پیدا کنیم و تقصیرها را گردن آن‌ها بیندازیم، اصلاً به این نمی‌شود گفت پاسخگویی. چند درصد تورم را مثلاً می‌شود به حساب چاپ چک‌پول‌ها گذاشت. این‌ها را مشخص نکردند. مثلاً فرض بگیرید این‌که تورم وارداتی تا چه حد می‌تواند مؤثر باشد در تورم ۱۷ درصدی که خود دولت به آن اعتراف کرده ...

ایشان گفتند ۱۶ درصد بر قیمت کالاهای وارداتی افزوده شده به این ترتیب.

حدودی که خود ایشان ارائه می‌کرد، می‌گفت که به ازای هر ۱۰ درصد افزایش نرخ تورم بر کالاهای وارداتی ۵.۵ درصد در داخل اثر می‌گذارد. و خب، ما که تورم ۱۶ درصد نداشتیم در این زمینه. برخی از کالاهای وارداتی ما بخش عمده‌ای از ارزش افزوده‌شان در داخل کشور تولید می‌شود و این طور نیست که همه‌ی قیمت ‌تمام ‌شده‌ی آن‌ها ناشی از قیمت واردات باشد.

قطعاً مؤثر است؛ یعنی تردیدی نیست که افزایش قیمت نفت در سطح جهانی و افزایش کالاهای وارداتی به تورم داخلی دامن می‌زند؛ ولی این در شرایطی است که ما شاهد اوج‌گیری واردات بودیم که خود این، جای ایراد به دولت هست که چرا این قدر حجم واردات را افزایش داده. اما واقعاً سهم هر کدام از این عوامل مشخص نشده و مهم‌ترین عامل که برآن اقتصاددانان ما تکیه دارند، که همان ریخت و پاش دولت وافزایش هزینه‌های جاری دولت است، متأسفانه در صحبت‌های ایشان غایب بود و ارقامی را می‌گفتند که به هر حال با واقعیت‌ها سخت می‌شد تطبیق داد.

آقای شیرزاد ایشان به یکی از انتقادهای مشخص اشاره کردند. گفتند، گفته می‌شود دولت ۲۰۰ میلیارد دلار درآمد ارزی داشته است. ولی دولت از این میزان فقط ۳۲ میلیارد دلار را برداشت کرده است. نظر شما در این مورد چه هست؟

این‌که در کشور۲۰۰ میلیارد دلار درآمد ارزی ایجاد شده باشد، ولی دولت مدعی باشد که من فقط سالانه ۳۰ تا ۴۰ میلیارد دلار هزینه کردم، سؤال این خواهد بود که پس بقیه چه شده؟ آیا این پول‌ها به نحوی در بازار ایران تزریق شده است یا نه؟ چون ما مطمئن هستیم که این‌ها سرمایه‌گذاری خارجی نشده و بخشی هم که صرف پروژه‌های زیربنایی شده است، بخش زیادی نیست. بنابراین روشن است که عمده این‌ها به شکل‌های مرئی و نامرئی هزینه‌ی جاری شده و در بازار ایران تزریق شده و خود همین قضیه است که بیماری هلندی را به اقتصاد ما تحمیل کرده است.

البته ایشان این بیماری هلندی را رد کرده‌اند. ولی گفته‌اند که رشد مسکن را باندی در شهرداری انجام داده است! در این مورد شما چه اطلاعاتی دارید؟

ببینید این مسایل را خیلی به سختی می‌شود پذیرفت. اگر واقعاً باند خطاکار و خلاف‌کاری وجود دارد، خب این‌ها را می‌توانند از طریق سیستم قضایی تعقیب کنند. اما این‌که بعد از دو سال و نیم هنوز صحبت از عوامل نامرئی باشد که دارند توطئه می‌کنند و توطئه‌های این‌ها باعث مشکلات می‌شود، به نظر من واقعاً از سر فرار از مسئولیت است.

بایستی در وهله‌ی اول، دولت، پاسخگوی عوامل مرئی و مدیران خودش باشد؛ و بعد بپردازد به عوامل نامرئی. این‌که ما این‌ها را فراموش کنیم و فقط به عوامل موهومی که معلوم نیست کجا هستند و چگونه می‌توانند با این همه قدرت و اقتدار حاکمیت یک‌دست، به شکلی به تورم دامن بزنند، خیلی حرف عجیبی است.

محمود احمدی‌نژاد در گفتگو با مرتضی حیدری

از آقای زمانی اقتصاددان ساکن لندن می‌پرسم که آقای رییس‌جمهور عمده مشکلات کشور را ساختاری دانسته‌اند. آیا نظر ایشان هم همین است؟

ببینید، در این که مشکلات اقتصادی ایران ساختاری است، هیچ شکی نیست. در واقع بدون انجام اصلاحات بسیار گسترده در ساختار اقتصاد ایران، و همین طور در ساختار سیاسی ایران، مشکلات ایران برطرف نخواهد شد. مشکلات ایران در واقع مربوط به ساختار اقتصادی سیاسی ایران است که حل آن‌ها مستلزم انجام اصلاحات بنیادی در ساختار اقتصاد و همین طور در ساختار سیاسی کشور است.

این‌که آقای احمدی‌نژاد این مسأله را در مصاحبه‌ی خودشان پذیرفتند و به آن اذعان کرده‌اند، یک گام به جلو و مثبت است. اما متأسفانه آقای احمدی‌نژاد در این مصاحبه‌شان از اذعان به این مطلب در واقع سو‌ء استفاده کردند؛ به این معنا که سعی کردند پشت این حقیقت بدیهی که مشکلات ایران ناشی از نابهنجار بودن ساختار اقتصادی و سیاسی کشور است، پنهان بشوند و مسئولیت‌های دولت خودشان را در تشدید و تداوم این ساختار نابهنجار پنهان بکنند.

واقعیت این است که ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد از همان روز ابتدایش، حرکتی را که برای اصلاح‌ ساختار اقتصادی و سیاسی ایران آغاز شده بود، متوقف کرد و عقربه های زمان را ۱۵-۱۰ سال به عقب برگرداند و در حقیقت سرنوشت کشور ایران را در یک مسیر بیراهه قرار داد.

آقای زمانی تغییراتی که فکر می‌کنید مختص دوران ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد بوده چه هست؟

واقعیت این است که در دوره‌ی آقای احمدی‌نژاد نرخ تورم کم و بیش نزدیک به دو برابر شده است. مسئولیت این دو برابر شدن نرخ تورم مستقیما متوجه شخص آقای احمدی‌نژاد و دولت آقای احمدی‌نژاد و سیاست‌های نادرست ایشان است. بارها و بارها کارشناسان اقتصادی و سیاسی به ایشان گوشزد کردند که تزریق بیش از اندازه‌ی پول نفت در بدنه‌ی اقتصاد، یک بیماری است و تداوم آن نهایتاً به تورم خواهد انجامید.

واقعیت این است که مسئولیت این دو برابرشدن نرخ تورم ناشی از برخوردهای دستوری آقای احمدی‌نژاد هست که علی‌رغم نصیحت‌ها و گزارش‌های کارشناسان، ایشان یک روز خوابیدند؛ فردا صبح بیدار شدند و دستور دادند که نرخ سود بانک‌ها باید تنزل پیدا بکند.

واقعیت این است که در دوره‌ی ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد فرار سرمایه و فرار مغزها از کشور ایران بسیار تشدید شد و مسئولیت این نابهنجار شدن، فرار سرمایه‌ها و فرار مغزها مستقیماً متوجه سیاست‌های آقای احمدی‌نژاد است که در زمینه‌ی داخلی، اصلاحات را متوقف و تندروی را پیشه کرد؛ و در زمینه‌ی سیاست خارجی، انزوای ایران را به مراتب تشدید کرد.

یکی دیگر از عوامل تورم و گرانی را ایشان افزایش قیمت بیمه‌ها از طرف شرکت‌ها و کشورهای غربی دانستند. عملکرد این مورد را شما چگونه می‌بینید؟

طبیعتاً این افزایش بیمه‌ها واکنش به این است که ریسک مبادلات تجاری با ایران بالا رفته است و علت این‌که ریسک مبادلات تجاری با ایران بالا رفته، دقیقاً به خاطر سیاست‌های آقای احمدی‌نژاد است. در واقع دولت ایشان چهره‌ی عریان، و نماد تمام ساختار نابهنجار اقتصاد سیاسی ایران هست و انجام اصلاحات مستلزم این است که این چهره دگرگون بشود.

آقای زمانی، مطلب دیگری که خارج از این گزارش شاید مطرح باشد، انتشار گزارش بدهی‌های ایران هست که به رقم بی‌سابقه‌ی ۴۲ میلیارد دلار رسیده است. این سؤال پیش می‌آید که با درآمد بالای ارزی ایران، حدود ۲۰۰ میلیارد دلار، چه ضرورتی به کسب این همه بدهی‌های خارجی بوده؟

خب، علتش این است که یک مقدار زیادی از درآمد نفت را عمدتاً در داخل تزریق کردند و برای پرداخت این بدهی‌ها استفاده نکردند و به خاطر پایین بودن نرخ رشد اقتصادی، نابهنجاری ساختار اقتصادی، این بدهی‌ها دارد افزایش پیدا می‌کند.