آن‌ها می‌خواهند ما نباشیم

نوشین آقاجری
سعید صالحی
عکس ها از مجید مرادی

با وجود آن همه چهره خبره و صاحب‌سبک در بدنه اصلی و تصمیم‌ساز «انجمن صنفى روزنامه‌نگاران ایران» این نهاد هم‌چنان در چمبره بدخواهانش گرفتار آمده است. انجمن صنفى روزنامه‌نگاران ایران‌، بزرگ‌ترین تشکل سراسرى روزنامه‌نگارى ایران، یک تشکل کارگرى ثبت شده در وزارت کار و امور اجتماعى است. این نهاد صنفی طى یک دهه گذشته در جهت استحکام بخشیدن به امنیت شغلى و استقلال حرفه‌اى اعضاى خود، گام‌هایی بلند و هدف‌مند برداشته و البته در این مدت در نقش سیبلی پولادین در برابر شلیک بی‌امان توپخانه جبهه تمامیت‌خواه قد علم کرده است. مدتی است که این نهاد از هر سو آماج تیر بدخواهاناش قرار دارد؛ تو گویی منتقدان انجمن، در رقابتی تنگ با یکدیگرند تا کدام‌یک دست آخر تیر خلاص را شلیک کند!

تلویزیون جمهوری اسلامی به راحتی علیه آن حرف ‌می‌زند و چشم دیدنش را ندارد. نجف‌زاده، مجری خبر 20:30 پارسال نتوانست خوشحالی‌اش را از به حد نصاب نرسیدن مجمع، مخفی کند و میمیک صورتش به گونه‌ای بود که گویی خبر متلاشی شدن موشک بعثی‌ها بر فراز نماز جمعه تهرانِ آن سال‌ها را با اصابت پدافند ارتش ایران بازخوانی می‌کرد. همین شخص، چند روز پیش، در پی اعلان خبر تعطیلی هم‌میهن، از همان برنامه و تریبون، روزنامه‌نگاران را خطاب قرار داد که «نگران نباشند. به زودی دُکون دیگه‌ای همون حوالی باز می‌شه و می‌تونن به اون‌جا اسباب‌کشی کنن» و خطاب به مردم گفت «آخه اینا خودشون رو زنجیره‌ای می‌نامن و به اسباب‌کشی عادت دارن»

وزارت کار و امور اجتماعی احمدی‌نژاد، سال گذشته انتخابات مجمع عمومی انجمن را برای انتخاب هیأت مدیره تأیید نکرد و آن را منوط به اصلاح اساسنامه انجمن دانست. با این حال در حالی که قرار بود تا 17 مرداد، مجمع عمومی فوق‌العاده انجمن برای اصلاح اساسنامه برگزار شود، مدیر کل سازمان‌های کارگری و کارفرمایی وزارت کار برگزاری این انتخابات را «بدون توجیه قانونی» اعلام کرد.

بدرالسادات مفیدی که به عنوان دبیر انجمن، نظرخواهی از وزارت کار در مورد اصلاح اساسنامه و برگزاری مجمع عمومی را انجام داده است، در این باره تأکید می‌کند: «دیوان عدالت اداری و وزارت کار، هیچ یک در این مورد اعلام نظر نکردند. در حالی که درست در شب برگزاری مجمع، مدیر کل سازمان‌های کارگری و کارفرمایی وزارت کار با یک خبرگزاری، که از ابتدا سعی در غیرقانونی نشان دادن انجمن داشته، مصاحبه می‌کند.»

بدرالسادات مفیدی، دبیر انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران

وی در خصوص موضوع مورد مناقشه وزارت کار، یعنی اعتبار هیأت مدیره، به رادیو زمانه گفت: «در صورتی که هیأت مدیره از برگزاری انتخابات و مجمع عمومی انجمن، استنکاف کرده باشد، اعتبار هیأت مدیره خدشه‌دار می‌شود، اما انتخابات این انجمن برگزار شده و مورد تأیید قرار گرفته است. البته مدیرکل سازمان‌های کارگری وزارت کار، علت تأیید نشدن انتخابات انجمن صنفی روزنامه‌نگاران را «طی نشدن فرآیند قانونی» دانسته است. وی با تأکید بر این که طبق صراحت اساسنامه، هیأت مدیره قبلی تا تعیین اعضای جدید وظایف خود را برعهده دارد، می‌گوید: «اصلاح اساسنامه باید در مجمع عمومی صورت بگیرد که وزارت کار با برگزاری آن مخالف است.»

مسوولان انجمن تأکید دارند که وزارت کار به مکاتبات آنها پاسخ نداده است؛ طوری که داد رئیس هیأت مدیره را در آورده‌اند: «آن‌ها به جای این که به ما پاسخ دهند، با خبرگزاری‌هایی مصاحبه می‌کنند که در فعالیت‌های رسانه‌ای خود، مخالفت خود با این انجمن را آشکار کرده‌اند.»


فشار بر انجمن صنفی روزنامه‌نگاران به عنوان خانه روزنامه‌نگاران درست یک روز پس از توقیف روزنامه شرق و یک روز پیش از «روز خبرنگار» حکایت از موج جدیدی از فشار بر مطبوعات دارد که دبیر انجمن این روزها همه را در یک کلام خلاصه می‌کند : «آن‌ها می‌خواهند ما نباشیم.»

از سویی، انجمن با گذشت یک دهه از آغازش به نظر می‌رسد هنوز تاب انتقاد از سوی اعضایش را ندارد و این نکته‌ای بود که به راحتی از جبهه‌گیری آقای رییس در برابر هر انتقادی در خصوص عملکرد ضعیف انجمن در به حد نصاب رساندن مجمع در این سال‌ها، نمایان بود. هر چند نمی‌توان انتقاداتی از این دست را در خلأ و بدون ملاحظه سنگ‌اندازی‌های دشمنان قسم‌خورده انجمن نسبت به آن روا داشت . اما چرا پس از گذشت این همه سال، هنوز باید با ملاحظه‌کاری از کنار خیلی از مسائل گذشت؟ چرا باید پیکره انجمن را نحیف‌تر از آن بدانیم که تاب و حوصله انتقاد درون‌سازمانی را داشته باشد؟ آن چه مسلم است، مشکل پیش امده برای انجمن بیش از هر چیز در ابتدا از به حد نصاب نرسیدن اعضا در مجامعش نشأت می‌گیرد. پراکندگی بسیاری از اعضا در خارج از ایران و شهرستان‌ها کار اطلاع‌رسانی را دشوار می‌کند.

در چنین فضایی لزوم اتخاذ تدابیری چون تمرکز بر فعالیت‌های آنلاین به گونه‌ای که در نهایت به فرهنگ‌سازی برای رأی‌گیری الکترونیک منجر شود، بیش از پیش احساس می‌شود. در آغاز می‌توان با ایجاد جذابیت‌هایی بر روی سایت انجمن نظیر راه‌اندازی تالارهای گفتگو و ایجاد خبرنامک خودکار موجبات حفظ ارتباط میان اعضا را فراهم کرد. چه بسا با سر و سامان یافتن سایت انجمن، می‌توان به درآمدزایی آن نیز اندیشید. مسائل نامتعارف پیش روی انجمن به نوعی در زندگی فردی اعضاء نیز متبلور است و از آن جمله می‌توان به تعطیلی پیاپی نشریات و بی‌کاری اعضا و از دست دادن مسکن و تغییر مداوم آدرس اشاره کرد. گروه روزنامه‌نگاران آنلاین و بلاگرها را نمی‌توان نادیده گرفت. گروهی که مزروعی با استناد به نشست اخیر فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران در مسکو، آن‌ها را روزنامه‌نگار نمی‌داند و نداشتن تعهد بلاگر را را دلیلی بر ادعای خود عنوان می‌کند. هر چند شاید حق با ایشان بود که گفت «در اینجا هنوز روزنامه‌نگاری مکتوب را کاملاً به رسمیت نمی‌شناسند؛ حالا تا چه برسد به وبلاگ» اما از سویی باید توجه داشت اکثر نشریات داخلی در قالب روابط عمومی ارگان‌ها فعالیت می‌کنند و نیروهای بی‌خانمان نشریات مستقل نیز اغلب به وبلاگ پناه می‌آورند و از این رو نباید به قول دکتر یونس شکرخواه به پدیده روزنامه‌نگاری آنلاین طوری نگریست که گویی در باره ایدز سخن در میان است.

مفیدی با اشاره به اینکه روزنامه‌نگاری آنلاین برای انجمن پدیده جدیدی است و در زمان تهیه اساسنامه مطرح نبود، از سر و سامان یافتن روزنامه‌نگاری آنلاین در آینده‌ای نزدیک خبر می‌دهد: «هم اکنون بحث خبرگزاری‌ها را در هیأت مدیره به صورت مشروط به ثمر رساندیم که تا اصلاح اساسنامه، شاغلان خبرگزاری‌های غیر دولتی مانند ایسنا، ایلنا و غیره بتوانند به عضویت انجمن در بیایند. وبلاگ در حال حاضر در ساختار انجمن نمی‌گنجد. شاید منظور آقای مزروعی هم این بوده که بلاگر با کارفرمای خاصی برای نگارش مطلب، قرارداد کاری ندارد و در نهایت به صورت یک کار شخصی در می‌آید و البته خط قرمز مورد نظر نیست و بحث قالب روزنامه‌نگاری است. اگر پیش از آن ما بتوانیم روزنامه‌نگاری آنلاین را زیر چتر حمایت انجمن قرار بدهیم، گام بزرگی در پوشش فضای سایبر برداشته‌ایم. و در چنین فرایندی است که وبلاگ را نیز می‌توان در سازوکاری تجربه شده مورد بررسی قرار داد. اما اکنون ما در مسیر میان روزنامه‌نگاری مکتوب به سمت روزنامه‌نگاری آنلاین هستیم. ما بیشتر از 1000 عضو از شهرستان‌ها داریم و متغیر بودن آدرس اعضا را هم هنگام توزیع بولتن شاهد بودیم و از طرفی تا کنون رأی‌گیری سنتی بوده است. در غیر این صورت، مشکل حضور اعضا با رأی‌گیری آنلاین مرتفع می‌شد.

ما بارها و بارها با اس.ام.اس و درج اطلاعیه در نشریات مختلف اعضا را در جریان امور گذاشتیم. شاید گفتنش خوب نباشد؛ اما اگه ما امکانِی را مثل طرح ترافیک می‌خواستیم در اختیار اعضا قرار بدهیم، همه می‌آمدند. اصلاً آن روز جای سوزن انداختن نبود. هر چند، این امر برای ما گوارا بود که توانستیم چنین امکاناتی را برای اعضای خود فراهم کنیم؛ اما جای گلایه دارد که برخی از اعضا هنوز تلقی درستی از فعالیت جمعی ندارند و به نوعی عِرق این کار را ندارند تا برای خانه خودشان با حساسیت بیشتری مایه بگذارند. اهمیت را درک نکرده و شاید هم هنوز احساس خطر نکرده‌اند. هر چند شاید بخشی هم به خصلت دقیقه نودی بودن ما ایرانیان برگردد. از بس که اکثریت اعضا در نوبت سوم حضور به هم می‌رسانند، حالا دیگر به صورت رویه در آمده است. صبر می‌کنند تا آخر سر که اهمیت حضور را درک کردند، در مجمع شرکت کنند. این رویه طوری عرف شده که شاید من هم اگر عضوی ساده بودم، برای نوبت سوم وقت می‌گذاشتم»

رضا جلودارزاده

رضا جلودارزاده:
آیا باید بهانه‌های بنی‌اسراییلی وزارت کار را بپذیریم؟
رضا جلودارزاده، از اعضای انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران، از بانیان انجمن سابق روزنامه‌نگاران آزاد و اخراجی روزنامه جوان به دلیل حمایت صریح از دولت خاتمی و اصلاحات در روزنامه مذکور، به رادیو زمانه گفت: «متأسفانه در بین روزنامه‌نگاران، وحدت اغلب جای خود را به نق‌نق و «زیرآب‌زنی» می‌دهد. صنف کله‌پزها در مقایسه با ما اتحاد بیشتری دارند و این جای افسوس دارد البته جای کار و دلسوزان مطبوعات باید براش چاره‌ای بیندیشند که دیگر کم‌تر کار به مرز خطر برسد. اما با این حال، بی‌انصافی بزرگی است اگر ما مقاومت انجمن را در برابر این همه فشار نادیده بگیریم. انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران از اولین نهادهایی بود که با آغاز به کار دولت احمدی‌ن‍ژاد، مورد هجمه بی‌امان قرار گرفت و با وجود محدودیت‌ها و قطع هر نوع کمک دولتی، تا کنون توانسته در چنین بافت فکری حاکم خودش را حفظ نماید. آنان سعی دارند چنین وانمود کنند که ما را به حساب نمی‌آورند. ما روی دستشان مانده‌ایم و البته که انجمن پیروز خواهد شد. توجه داشته باشیم با این اوصاف، همین که انجمن در چنبره یک تفکرعقب‌مانده می‌تواند مجمع عمومی را در حسینیه ارشاد برگزار کند، کار شاقی کرده است. از نظر پورمحمدی و هرندی ما انسان نیستیم. از طرفی این روزها خیلی از دلسوزهای ساده انجمن هم فریب خورده و به گونه ای ضعیف و حساب نشده، در انتقاد از انجمن با بدخواهان هم صدا شده اند. مزروعی محافظه‌کار یا ضعیف است؟ پس شمس‌الواعظین و دیگران چه؟ آیا تحول مطبوعات کشور به دست این‌ها فراموش کرده‌ایم؟ باید به همه دست مریزاد گفت. فراموش نکنیم انجمن، علاوه بر پیگیری مصرانه امور مربوط به روزنامه‌نگاران زندان‌های داخل، در برخی موارد پیگیری بین‌المللی امور روزنامه‌نگاران در بند برون مرزی (مانند عراق) را نیز عهده‌دار می‌شد و بدین طریق، جور اهمال یا بی‌تفاوتی وزارت امور خارجه را نیز یک‌تنه متحمل می‌گشت. نمی‌توان با انتقاد ضعیف، هر چند خیرخواهانه ، با نادیده گرفتن شرایط موجود، نقش آن خرس خیرخواه مگس‌کش را بازی کرد. فرصت زیادی نیست. باید احساس خطر کرد. باید جنبید. آیا باید بهانه‌های بنی‌اسراییلی وزارت کار را بپذیریم؟ مسلم است که بهانه‌جویی می‌کنند. تمام تلاش برای این است که آن طور که قانون می‌گوید، درباره انجمن اتفاق نیفتد. آن‌ها نمی‌خواهند منطق ما را گوش بدهند.»

رییس انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران:
«وابستگی صدور کارت خبرنگاری به مراجع دولتی عجیب است و انجمن به طور مستقل در حال تهیه منشور حرفه‌ای خبرنگاری است»
رییس انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران در حاشیه جلسه‌ای که 17 مردا (روز خبرنگار) به منظور اصلاح اساسنامه و برگزاری انتخابات بازرسان (نوبت اول) این انجمن در تالار کتابخانه حسینیه ارشاد برگزار شد،‌ با بیان این که اساسنامه انجمن برای 300 تا 400 عضو پیش‌بینی شده، در حالی که هم‌اکنون تعداد اعضای انجمن سه هزار و 675 نفر است، گفت: «در حال حاضر هزار و 983 نفر از اعضای انجمن حق رأی دارند که با حضور 993 نفر از آن‌ها، مجمع عمومی ‌به حد نصاب می‌رسد و این از مشکلات تشکیل مجمع عمومی‌ انجمن است.» مزروعی با استناد به آمار به دست آمده، شغل 21 هزار نفر در کشور را در مشاغل مرتبط با روزنامه‌نگاری دانست. همچنین این آمارها تعداد خبرنگاران کشور را 6 هزار نفر می‌داند که دو سوم آن‌ها عضو انجمن صنفی روزنامه‌نگاران هستند.

رجبعلی مزروعی، رییس انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران

مزروعی که پس از موکول شدن رأی‌گیری به 31 مرداد، به دلیل به حد نصاب نرسیدن مجمع سخن می‌گفت، با اشاره به این که مشکلات به وجود آمده برای انجمن صنفی به دلیل تغییر دولت و تفسیر جدید وزارت کار از اساسنامه انجمن است، گفت: «حتی در صورت تأیید نشدن هیات مدیره جدید، هیات مدیره فعلی باید طبق اساسنامه تا تعیین افراد جدید به فعالیت خود ادامه دهد. ضمن این که ما در تمامی‌ جلسات، هیأت مدیره‌ی قبلی را نیز دعوت کرده‌ایم. در شش‌ماهه اول فعالیت هیأت مدیره فعلی نیز، به وزارت کار نامه نوشتیم و درخواست کردیم اگر به انتخابات یا اساسنامه ایرادی وارد است، اطلاع دهد تا با برگزاری مجمع عمومی‌ فوق‌العاده، این مشکل حل شود که متأسفانه هیچ جوابی دریافت نکردیم.»

مزروعی تهیه‌ی آیین‌نامه حرفه‌ای روزنامه‌نگاری و وابستگی صدور کارت خبرنگاری را به مراجع دولتی عجیب دانست و گفت: «انجمن به طور مستقل در حال تهیه منشور حرفه‌ای خبرنگاری است که بعد از تهیه‌، آن را در اختیار روزنامه‌نگاران قرار می‌دهیم.»

مسجد جامعی:
«ابتدا تذکر شفاهی، ‌کتبی و اخطار
اگر یک‌باره به توقیف بپردازند، ما شاهد مرگ رسانه‌ خواهیم بود»
احمد مسجدجامعی (وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی) نیز در این مراسم حضور یافت و سخنانی را پیرامون روز خبرنگار و وضعیت رسانه‌ها در کشور عنوان کرد. رییس کمیسیون فرهنگی-اجتماعی شورای شهر تهران گفت: «امروز احساس می‌شود حیثیت خبررسانی، آن‌چنان که باید و شاید، مورد توجه قرار نگرفته و واقعیت آن است نقشی که امروز جامعه خبررسانی کشور ایفا می‌کند، بیشتر در حوزه‌ی انفعالی قرار گرفته است. احمد مسجدجامعی در سخنان خود در جمع اعضای انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران با تأکید بر این که امروز جایگاه و شخصیت خبرنگاران مورد سؤال قرار گرفته است، اظهار کرد: «ما در حوزه فعالیت‌های رسانه‌ای با اتکا به قوانین از بیشترین حمایت‌ها برخور‌داریم.»

وی با اشاره به ای‌نکه در قانون مساله‌ی آزادی هم‌تراز با تمامیت ارضی مطرح شده است، تصریح کرد: «هیچ مسأله‌ای بالاتر از قشر تمامیت ارضی نیست، آن‌جا که از هویت کشور سخن به میان می‌آید و تمامیت ارضی مطرح می‌شود، نگاه قانون‌گذار تمامیت ارضی هم‌تراز آزادی بوده است.»

احمد مسجد جامعی، وزير سابق ارشاد

وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: «نماد آزادی در حوزه کلام، ‌نوشتار و گفتار است و این نوشتار و گفتار در صورت‌های مختلف عرضه می‌شود که از مرسوم‌ترین آن‌ها در حوزه رسانه‌ها است.» مسجدجامعی با بیان اینکه در صورت تخلف رسانه، باید برخورد لازم صورت گیرد تصریح کرد: «مسأله اصلی این‌جاست که نسبت تخلف و برخورد چگونه باید باشد؟ در قانون مطبوعات برای تخلفات ابتدا تذکرات شفاهی، ‌کتبی و اخطار داده می‌شود و سپس با توقیف موقت به دادگاه می‌رود. اما اگر یک‌باره به توقیف بپردازند، ما شاهد مرگ رسانه‌ خواهیم بود.»

وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به نحوه فعالیت‌های این وزارتخانه در دولت قبلی تصریح کرد: «در دوره وزارت بنده مجوز با اجماع صادر می‌شد،. نحوه تعامل و همچنین رعایت قانون به شکل دیگری صورت می‌گرفت. ما در خصوص مطبوعات با وجود اختلاف نظرها، به اجماع می‌رسید‌یم. شیوه‌ای که امروز اجرا می‌شود، به نظر یک تفسیر جدید از قانون است که با روح قانون اساسی هم‌خوانی ندارد و نمی‌توان از آن به خوبی استفاده کرد.»

گفتنی است وی پس از اتمام سخنرانی‌اش، بلافاصله سالن را ترک کرد و همین امر صدای برخی را در آورد که انتظار داشتند تا شاید ایشان با درک فضای ماتم‌زده این روزهای مطبوعات، قدری بیشتر از سلام خشکیده در آداب، لاجرم با آن‌ها (در روز خبرنگار) خوش و بش می‌کرد.

هوشمند رضوی، دبیر پیشین انجمن صنفی روزنامه‌نگاران:
«مشکل، نیروی کار ماهر و دلسوز است.»
او که پیش از این مدتی مسئولیت دبیرخانه انجمن را عهده‌دار بود، با تأکید بر عدد 15 عنوان می‌کند که اگر این تعداد فرد دلسوز، کاردان و البته مسئولیت‌پذیر در اختیارش می‌بود، به گونه‌ای که دیگر بدنه اصلی مدیریت با دوری از مسایل حاشیه‌ای، با فراغ بال بیشتری می‌توانستند به امور مربوط به انجمن سر و سامان بدهند، قطعاً وضعیت آن‌جا را متحول می‌کرد. ناگفته نماند آقای هوشمند در دوران تصدی دبیرخانه انجمن، اولویت ویژه‌ای را برای تدریس و حضور در کلاس قایل بودند تا حضور در دبیرخانه انجمن و آن را جزیی از کارهای روتین انجمن قلمداد می‌کردند. از این رو می‌بایست 16 نفر را طلب می‌کردند تا بتواند یکی را هم به هنگام غیبت بر جای خود بگمارد. وی هم اکنون مسئولیت تعاونی مسکن انجمن را عهده دار است.

عباس عبدی:
«روزنامه‌نگارى که اهمیت حضور در انجمن صنفى را درک نکند، قطعاً در انجام وظیفه روزنامه‌نگارى موفق نخواهد بود.»
توجه کنیم که انجمن چیزى جز اعضاى آن نیست. در واقع اگر اعضا در برابر کارفرمایان اقدام کنند، این کار از طریق انجمن انجام مى شود، نه این که اعضا به خانه خود بروند و انجمن را به امان خدا رها کنند. همان طور که قوم موسى (ع) به او گفت تو و خدایت به جنگ بروید... چنین روزنامه‌نگارى را با دم مسیحایى هم نمى توان زنده و ترغیب به این کار کرد. پیامد مثبت چنین مشارکتى براى روزنامه‌نگاران آگاه، بى‌نیاز از آن است که بنده توضیحى دهم.»