رادیو زمانه

تاریخ انتشار مطلب: ۲۸ اردیبهشت ۱۳۸۶

اسراییل و فلسطین، رو در روی هم

شهره جندقیان

“سال‌هاست که فلسطینی‌ها و اسراییلی‌ها از بحران و درگیری در سرزمین‌های خود رنج می‌برند و با اینکه با هم همسایه هستند ولی از پنجره‌ی رسانه‌ها به یکدیگر نگاه می‌کنند و چشم بر روی ترس و رنجی که گریبان‌گیر دیگری شده است می‌بندند. ولی واقعیت امر پیچیده تر از این حرف‌هاست...”.

این سخنان یک عکاس جوان فرانسوی به نام “جی آر”( JR) است که با هدف رو به رو قرار دادن مردم فلسطین و اسراییل به دور از دخالت رسانه‌های گروهی، در ماه مارس گذشته پروژه‌ی عکاسی را به نام Face2Face یا “رو در رو” در کرانه باختری به اجرا گذاشت.


جی آر، یک عکاس زیرزمینی ست که به خاطر عکس گرفتن از رهگذران عادی در کوچه و خیابان و نمایش عکس‌هایش در قطعات بسیار بزرگ، که به طور مخفیانه آن‌ها را بر روی در و دیوار در سطح شهر می‌چسباند، به شهرت رسیده است. جی آر حروف مختصر اسم هنرمند است که مایل به فاش کردن هویت اصلی خودش نیست و مثل اکثر هنرمندان زیرزمینی به خاطر ترس از سرکوب شدن و برای حفظ استقلال کارش، به طور ناشناس و با نام مستعار فعالیت می‌کند. این هنرمند جوان کار عکاسی را از سال ۲۰۰۰ با پیدا کردن یک دوربین عکاسی در یک ترن زیرزمینی در پاریس، که جهانگردان آلمانی به‌جا گذاشته بودند، آغاز کرد و از همان لحظه با عکس گرفتن از هنرمندان گرافیتی یا “دیوار نویس”ها و بعدا چسباندن نسخه‌های بزرگ از پرتره‌های آن‌ها بر روی در و دیوار خیابان‌های پاریس، نخستین نمایشگاه خیابانی خودش را افتتاح کرد. جی آر معتقد است که عکاسی، یک هنر جهانی ست که در چهار چوب گالری‌ها و موزه‌ها اسیر شده است:
“با نمایش عکس‌ها در فضای باز، همه‌ی مردم امکان دیدن این تصویرها را دارند و گذشته از این گالریٍ خیابانیٍ من بیست و چهار ساعته به روی مردم باز است. تنها چیزی که نمی‌شه پیش‌بینی کرد تاریخ خاتمه نمایشگاه است!”


در سال ۲۰۰۵ جی آر پروژه‌ای به نام “۲۸ میلی متر” را آغاز کرد که در آن پرتره‌های سیاه و سفیدی را که از جوانان شهرک‌های مهاجرنشین در حومه پاریس گرفته بود، در اندازه‌های بسیار بزرگ چاپ کرد و آن‌ها را بر روی دیوارهای شهر و همچنین بر روی دیوارهای موسساتی چون خانه عکس اروپا و یا شهرداری پاریس چسباند. هدف او از این نمایشگاه افشا کردن موقعیت جوانان حاشیه‌نشین پاریس بود و همچنین اعتراض به تصاویر کلیشه‌ای که از طریق جوامع خبررسان در ذهن عموم شکل می‌گیرند. این نمایشگاه موفقیت زیادی برای جی آر به همراه آورد و نه تنها بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت بلکه باعث شد تا این عکاس جوان به تدریج قادر به فروش عکس‌هایش شود و زمینه‌ی بخش دوم پروژه‌ی ۲۸ میلی متر خود را که عکاسی از مردم خاورمیانه بود فراهم کند. در این پروژه جدید که “رو در رو” نام داشت، جی آر به همراه دوستش مارکو با استفاده از یک لنز ۲۸ میلی متری یا واید انگل که به خاطر زاویه دید وسیع، امکان نزدیک شدن هر چه بیشتر به موضوع را بدون تار شدن تصویر به عکاس می‌داد، از مردم کوچه و خیابان در فلسطین و اسراییل عکاسی کرد. آنها از فلسطینی‌ها و اسراییلی‌هایی که شغل یکسان داشتند خواستند تا در مقابل دوربین آن‌ها شکلک در بیاورند و عکس‌های گرفته شده را به صورت پوسترهای غول آسا بر روی “دیوار حائل” در کرانه باختری در کنار هم چسباندند.


جی آر که خودش را آرتیویست (کلمه ساختگی مرکب از آرتیست: هنرمند و اکتیویست: فعال سیاسی، اجتماعی...) یا هنرمند فعال می‌نامد درباره‌ی انگیزه‌اش می‌گوید:
“سال ۲۰۰۵ بود که با مارکو تصمیم گرفتیم به خاورمیانه برویم، چون می‌خواستیم بفهمیم که چرا اسراییلی‌ها و فلسطینی‌ها قادر نیستند راهی پیدا کنند تا در صلح و صفا در کنار هم زندگی کنند. ما سفرمان را به شهرهای مختلفی در این دو سرزمین آغاز کردیم و بدون این که دراین‌باره زیاد حرف بزنیم به دیدن آن منطقه‌ی زیبا و شگفت‌انگیز که سرزمین مقدس مسلمانان، مسیحیان و یهودیان هست، رفتیم. بعد از یک هفته سیر و سیاحت در این منطقه‌ی کوچک که در آن کوه و دشت، دریا و صحرا، عشق و نفرت، امید و یاس، همگی در کنار هم قرار گرفته‌اند، متوجه شدیم که چقدر مردم دو سوی دیوار به هم شبیه هستند. آن‌ها تقریبا به یک زبان صحبت می‌کنند و مثل دوقلوهای همسانی هستند که در دو خانواده‌ی متفاوت بزرگ شده‌اند! یک زن فلسطینی، خواهر دو قلوی خودش را در طرف دیگر دارد. یک کشاورز، یک معلم یا راننده تاکسی برادر دوقلوی خودش را در سمت دیگر دیوار دارد و با این حال درگیر جنگی بی پایان با اوست. برای ما واضح بود ولی خود آن‌ها این را نمی‌دیدند. فکر کردیم ما باید آن‌ها را رو در روی هم قرار بدهیم. آن‌ها حتما متوجه خواهند شد...”.


جی آر و مارکو سعی دارند با نزدیک کردن آدم‌ها به همدیگر، ترس آن‌ها از هم و پیش‌داوری‌های نادرستشان از یکدیگر را از بین ببرند. این عکاسان جوان عقیده دارند که مردم فلسطین و اسراییل باید درون مرزهایی که از طرف سازمان‌های جهانی به رسمیت شناخته شده‌اند، در کنار هم و در صلح و صفا زندگی کنند:
“ما خوش بین هستیم و امیدواریم که این پروژه به درک این دو ملت از همدیگر کمک کند. امروز “رو در رو شدن” این مردم با هم ضروری است... ما قصد داریم در یکی دو سال آینده با پروژه‌ای به نام «دست در دست» برگردیم.”

آکا، یکی از طرفداران این پروژه که در منطقه زندگی می‌کند و به این هنرمندان جوان در برپایی نمایشگاه خیابانی‌شان در اورشلیم کمک کرده، می‌گوید:
“در روز اول حدود ۱۴ پرتره سیاه و سفید غول‌آسا را بر روی دیوار حائلی که شهر را به دو قسمت می‌کند، چسباندیم. رسانه‌های مختلفی برای تهیه گزارش در محل حضور داشتند و همین باعث شد که کسی مانع اجرای پروژه نشود.”

او درباره تاثیر این عکس‌ها بر بینندگان اضافه می‌کند:
“چیزی که در باره‌ی این پروژه جلب توجه می‌کرد، عکس‌العمل بچه‌ها در برابر این عکس‌ها بود... آن‌ها دیگر با آن نگاه‌های آلوده به نفرت به دیوار حائل نگاه نمی‌کردند... روشنایی کم سویی را در چشم‌های این بچه‌ها می‌شد دید... آن‌ها لبخند می‌زدند و از حالا خودشان را در دنیایی بدون حائل و جداسازی از دیگران می‌دیدند... با خودم فکر کردم اگر کودکان می‌توانند به این راحتی در رویاهایشان خوشبختی و با هم بودن را ببینند... چرا ما نتوانیم!”.

پی‌نوشت: به زودی این عکس‌های کنجکاوی برانگیز در اندازه‌های بسیار بزرگ در موزه عکاسی فوآم(FOAM) در آمستردام و همینطور خیابان‌های این شهر از ۱۵ ژوئن تا ۲ سپتامبر ۲۰۰۷ به نمایش عموم گذاشته خواهند شد.

ویدیویی از پشت صحنه‌ی عکاسی دو هنرمند جوان در کرانه باختری

برای آگاهی بیشتر درباره این پروژه تارنمای زیر را ببینید:
www.face2faceproject.com

برای نوشتن متن از منابع زیر استفاده شده:
www.liberation.fr
Face2Face Project by JR Art
www.jr-art.net

Share/Save/Bookmark